Para Teorisi Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Konjonktür dalgalanmaları nedir?

Ekonominin genişleme dönemlerinde üretim artar ve bir noktada zirveye ulaşır. Bunu takip eden daralma döneminde üretim artışı yavaşlar ve dip noktasına ulaşır. Bu dalgalanmalar periyodik hareketler değildir. Daralma ve genişleme hareketleri her dalgada farklı gelişir. Bir dipten diğer dibe geçiş süresi birkaç aydan birkaç yıla kadar değişebilir mevsimsel olmayan ve ekonominin bütününü etkileyen bu dalgalanmalar “konjonktür dalgalanmaları” olarak bilinmektedir. 

Potansiyel üretim düzeyi nedir?

Potansiyel Üretim Düzeyi; ekonomide mevcut bulunan üretim faktörlerinin tam kapasite kullanılması ile üretilebilecek olan üretim düzeyidir.

Genişlemeci üretim açığı nedir?

Genişlemeci Üretim Açığı: Bir ekonomide belirli bir zaman aralığında gerçekleşen üretim düzeyinin, potansiyel üretim düzeyinin üzerinde olmasıdır.

Daraltıcı üretim açığı nedir?

Daraltıcı Üretim Açığı: Bir ekonomide belirli bir zaman aralığında gerçekleşen üretim düzeyinin, potansiyel üretim düzeyinin altında olmasıdır.

Toplam harcamaların bileşenleri nelerdir?

Toplam harcamaların dört (4) bileşeni bulunmaktadır. Bunlar aşağıda sıralanan şekildedir.

1. Tüketim (C)
2. Yatırım (I)
3. Kamu Harcamaları (G)
4. Net ihracat (NX)

Tüketim harcamaları nelerdir, açıklayınız?

Tüketim harcamaları: Bireyler tarafından yiyecek, giyecek, ulaşım, eğlence, eğitim
vb. üretilmiş mal ve hizmetlere yapılan harcamalardır.

Net İhracat nedir, açıklayınız?

Net İhracat (NX): Mal ve hizmet ihracat değerinden ithalat değerini çıkartılması ile bulunur. Toplam net ihracat, ithalatın ihracattan az olması durumunda pozitif, tersi durumda negatif olacaktır.

Toplam harcama bileşenlerinden faize oranlarına duyarlı olanlar nelerdir?

Toplam harcamaların yatırım, tüketim ve net ihracat bileşenleri faiz oranlarındaki değişimlerden etkilenmektedir. 

Toplam harcamaların faize duyarlı bileşenleri arasında en önemlisi yatırım harcamalarıdır. Faiz oranlarındaki artış, şirketlerin yatırım projelerinin finansmanını daha pahalı hâle getirecektir. Bu durumda şirketler yatırımlarını erteleyecek ve toplam harcamalar azalacaktır. Net ihracat kalemi ile faiz oranları arasındaki ilişki biraz daha karışıktır.

Yüksek faiz oranlarının toplam harcamalar üzerindeki etkisi tüketim çarpanı aracılığıyla artmaktadır. Harcama miktarındaki bir azalış, bireylerin gelir seviyelerini düşürecek, gelir düzeyindeki azalma ise bireylerin daha az tüketim harcamaları yapmalarına sebep olacaktır. Örneğin faiz oranlarındaki artış sonucunda kredi maliyetleri artan ve bu sebeple yatırımlarını erteleyen şirketler, bu yatırım projelerinde çalışacak diğer firmalara ve işçilere iş veremeyecektir. Ekonomik birimlerin gelirlerindeki azalma, tüketim amacıyla daha az harcamada bulunulmasına yol açacaktır.
Tüketim harcamalarındaki azalma ise satışları azaltacağı için faiz oranlarındaki değişmelerden doğrudan etkilenmeyen firmaları bile olumsuz etkileyecektir. Satış yapamayan mağaza sahiplerinin ve çalışanların gelir düzeyleri düşecek ve tüketim daha da kısılacaktır. Bu sürecin sonunda düşük harcama düzeyi ekonominin geneline yayılacaktır.

Parasal aktarım mekanizması nedir?

Parasal Aktarım Mekanizması: Para politikası uygulamalarının üretim ve fiyatlar genel düzeyi değişenlerini hangi kanallar aracılığıyla, ne kadar bir gecikmeyle, ne ölçüde etkilediğini incelemektedir.

Bilanço kanalı nedir, açıklayınız?

Bilanço Kanalı: Para politikası uygulamalarının, potansiyel kredi kullanıcılarının bilançolarının net değeri üzerinde etkili olarak ekonomik faaliyetler üzerinde etkili olma yöntemini açıklamaktadır.

Banka kredileri kanalı hakkında bilgi veriniz?

Banka kredileri kanalı, finansal sitemde bankaların önemli bir rol üstlendiği görüşüne dayanmaktadır. Bankalar, tasarruf sahiplerinin fonlarını yatırımcılar ile buluşturur ve enformasyon asimetrisinden doğan problemlere çözüm sağlar. Banka kredileri, bir ekonomide özellikle küçük firmalar için çok önemlidir.

Merkez bankası, açık piyasa işlemleri aracılığıyla bankacılık sisteminden menkul kıymet alırsa bunun karşılığında bankalara rezerv aktaracaktır. Bankalar, rezervlerinde meydana gelen bu artışı kredi olarak kullandırtacaklardır. Yani banka rezervlerindeki artış banka kredilerine bağımlı küçük firmaların elde edebileceği fonlarda ve dolayısıyla da yatırımlarda bir artışa yol açacaktır.

Merkez Bankasının para arzını arttırması durumda faiz ilişkisi hakkında bilgi veriniz?

Merkez bankasının para arzını arttırması, faiz oranlarını düşme eğilimine sokacak ve ekonomik birimlerin elinde tutmak istediklerinden daha fazla para bulunacaktır. Ekonomik birimler daha fazla harcama yaparak bu paradan kurtulacaktır. Bu süreçte, paranın harcanacağı yerlerden biri hisse senedi piyasalarıdır. Bu da hisse senetlerine olan talebi arttıracak ve sonuçta hisse senedi fiyatları artacaktır. Yüksek hisse senedi fiyatları ise firmaların net değerlerini arttırarak firmaların krediye ulaşımını kolaylaştıracaktır.
Faiz oranlarındaki düşüşe bağlı olarak firmaların kullandıkları kredilerin maliyetleri azalacak ve bilançolarındaki borç oranı düşerek finansal durumları güçlenecektir. Faiz oranlarında yaşanan düşüş aynı zamanda tüketicilerin de kredi maliyetlerini azaltarak daha fazla harcama yapmalarını sağlayacaktır. Bir taraftan kredilerinin maliyetlerindeki düşüşe bağlı olarak finansal durumlarının güçlenmesi, diğer taraftan satışlarının artması firmaların kârlılığını artıracaktır. Bir bankanın kredi verirken ilk baktığı husus, kredi kullanıcısının toplam geliri içerisinde kullanılması planlanan kredinin taksitlerinin oranıdır. Faiz oranlarının azalması ile birlikte bu oranın değeri düşecektir ve kredi kullanımı artacaktır.

Toplam harcamalar eğrisi hangi ilişkiyi açıklamaktadır?

Toplam harcamalar eğrisi; reel faiz oranı ile üretim düzeyi arasındaki ilişkiyi toplam harcamalar aracılığıyla göstermektedir.

Harcama şoku nedir?

Verili bir faiz oranında toplam harcamaları arttıran değişikliklere harcama şoku adı verilir. Harcama şoklarına örnek olarak hükümetin askerî harcamaları arttırmasını gösterebiliriz. Askerî harcamaların artması, toplam harcamaların kamu harcamaları (G) birleşenini arttıracak ve toplam harcamalar eğrisini  sağa doğru kaydıracaktır. Toplam harcamalardaki bu artışa karşı olarak merkez bankası reel faiz oranlarını sabit tutarsa ekonomide gerçekleşen denge üretim düzeyimiz artacaktır.

Para politikası eğrisi hangi ilişkiyi anlatmaktadır?

Para Politikası Eğrisi: Merkez bankalarının enflasyonda yaşanan gelişmelere verdiği tepkiyi göstermektedir.

Toplam arz eğrisi nedir?

Toplam Arz Eğrisi: Bir ekonomide fiyatlar genel düzeyi ile arz edilen toplam üretim miktarı arasındaki ilişkiyi göstermektedir.

Ekonominin uzun dönemde üretim düzeyini belirleyen potansiyel üretim düzeyinin belirleyicileri nelerdir?

Ekonominin uzun dönem üretim düzeyini belirleyen potansiyel üretim düzeyi; ekonomide var olan sermayenin miktarı, işgücünün büyüklüğü ve mal ve hizmet üretiminde bulunmak amacıyla işgücü ve sermaye faktörlerini bir araya getiren teknoloji düzeyine bağlı olarak oluşmaktadır. Uzun dönemde bir ekonomi, potansiyel üretim düzeyinde üretimde bulunacak ve bu üretim düzeyi fiyatlardaki değişmelerden etkilenmeyecektir. Bir başka ifadeyle bir ekonomide var olan sermaye miktarı artarsa veya bir ekonomideki var olan işgücünün büyüklüğü artarsa veya mevcut teknoloji düzeyi artarsa o ekonomide uzun dönem toplam arz eğrisi sağa doğru kayacaktır. Aksi durumda uzun dönem toplam arz eğrisi sola doğru kayacaktır.
Uzun dönem toplam arz eğrisi üzerinde etkili olan bu üç faktörün zaman içerisinde artması beklenmektedir. Bu sebeple uzun dönem toplam arz eğrisinin zaman içerisinde istikrarlı bir şekilde sağa doğru kayması beklenmektedir. 

Kısa dönemde üretim maliyetlerinin değişmesinin nedenleri nelerdir?

Üretim maliyetlerinin değişmesi durumunda ise kısa dönem toplam arz eğrimiz sağa
veya sola kayacaktır. Kısa dönem üretim maliyetlerinin değişmesini üç nedene bağlı olarak açıklayabiliriz:

1. İşgücü Maliyetlerinin Değişmesi
2. Girdi Maliyetlerinin Değişmesi
3. Beklenen Fiyat Düzeyinin Değişmesi

İstikrar politikası nedir?

İstikrar Politikası: Konjonktür dalgalanmalarına bağlı olarak yaşanan ekonomik dalgalanmaların negatif etkilerini azaltmak ve ekonomiye istikrar kazandırmak için amacıyla yürütülen para ve maliye politikalarına verilen genel bir isimdir. Merkez bankasının bir ekonomik daralmanın etkilerini dengelemek ve üretim açığını azaltmak amacıyla yürüttüğü bu tür politikalara istikrar politikası adı verilir.

Paranın uzun dönemde yansızlığı nedir?

Para politikasının ekonominin üretim düzeyi üzerindeki etkisi kısa dönemde geçerlidir. Uzun dönemde üretim düzeyi, potansiyel üretim düzeyine eşittir. Toplam talep ve toplam arz modelinde bu durum, uzun dönem toplam arz eğrisinin potansiyel üretim düzeyinde dikey eksene paralel olarak çizilmesiyle gösterilmiştir. Uzun dönem toplam arz eğrisinin aldığı bu şekil aynı zamanda toplam talepteki değişikliklerin uzun dönemde üretim düzeyi üzerinde etkisi olmayacağını göstermektedir. Merkez bankasının toplam talebi arttırması veya azaltması uzun dönemde sadece fiyatlar genel düzeyinin artması veya azalmasıyla sonuçlanacaktır. Merkez bankası politikalarının uzun dönemde reel ekonomik değişkenler üzerinde etkili olmaması sadece fiyatlar genel düzeyini etkileyebilmesine paranın uzun dönemde yansızlığı (nötrlüğü) adı verilmektedir.