Para ve Banka Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Finansal sistemin en önemli fonksiyonu nedir?

Finansal sistemin en önemli fonksiyonu fon fazlası olanlarla (borç verenlerle) fon açığı olanlar (borç alanlar) arasında fon akımının sağlıklı olarak sağlanmasıdır.

Finansal sistem içerisine eksik bilgi söz konusu olması ne anlam ifade eder?

Finansal piyasalarda sözleşmenin iki tarafının aynı miktarda bilgiye sahip olmaması, borç alanın borç verene göre daha çok bilgi sahibi olması durumudur.

Finansal sistem içerisinde "ters seçim" nasıl ortaya çıkar?

Finansal piyasalarda sözleşme imzalanmadan önce ortaya çıkan eksik bilgi durumudur. Potansiyel olarak daha çok risk almaya eğilimli olan yatırımcıların borç almaya daha hevesli olması ters seçime yol açar.

Finansal sistem içerisinde "ahlaki tehlike" sorunu nasıl ortaya çıkar?

Finansal bir sözleşmede sözleşmenin taraflarından birinin diğer taraf açısından hoşa gitmeyen ya da sakıncalı bulunan faaliyetlerde bulunmasıdır. Ahlaki tehlike sözleşme imzalandıktan sonra ortaya çıkar.

Ters seçim sorununun çözüm yolları nelerdir?

• Bilgi eksikliğinin kamusal olarak giderilmesi
• Özel kuruluşların bilgi toplayarak satması.
• Maddi teminat 
• Şirketlerin özsermayesi

Özel kuruluşların bilgi toplayarak satması durumunda ortaya çıkabilecek bedavacılık sorunu nedir?

Bedavacılık Başkalarının para vererek satın aldıkları bir hizmet yada bilgiden para vermeden yararlanmak

Ters seçim sorununun çözülmesi sürecinde kamunun nasıl rolü olabilir?

Bilgi eksikliğini azaltmanın en etkili yöntemi daha çok bilgi sahibi olmaktır. Bunun yöntemlerinden biri kamu düzenlemeleri ile piyasa aktörlerinin finansal durumları ile ilgili daha çok bilgiyi kamuyla paylaşmalarını sağlamaktır.

Özel kuruluşların bilgi toplayarak satmasının ters seçim sorununun çözülmesi sürecine nasıl bir etkisi olabilir?

Her ne kadar finansal piyasalardaki aktörler hakkında bilgi kamusal olsa da yine de bunu anlamak ve risklerin hangi tür piyasalarda nasıl seyrettiğini ve gelecekte ne olacağını değerlendirmek basit bir konu değildir. Bu yüzden sadece şirketlerin açıkladığı mali tablolara bakarak finansal sektörle ilgili kamu kuruluşlarının raporlarını okuyarak piyasalardaki riskleri değerlendirmek ve gelecekteki gelişmeleri öngörmek mümkün olamayabilir. Bu durumda kamusal bilginin yanında özel şirketler aracılığıyla toplanarak uzmanlar aracılığıyla değerlendirilmesi sonucunda oluşturulan bilginin raporlandırılarak ya da danışmanlık yoluyla ilgililere satılması da olasıdır.

Sözleşmelere maddi teminat konulmasının ters seçim sorununun çözülmesine nasıl bir etkisi olabilir?

Ters seçim sorununu çözmek için bilgi eksikliğini gidermenin yanında borç sözleşmelerine maddi teminat koşulları eklemek de faydalı olacaktır. Borç sözleşmesinde borcun karşılığında bir teminat gösterildiğinde borçlu borcunu ödeyemez hâle geldiğinde borç verenin zararı azaltılmış olur. Bu durumda borç verenler daha rahatlıkla borç verebilir hâle gelir.

Şirketlerin özsermayesinin ters seçim sorununun çözülmesi sürecindeki işlevi nedir?

Borç alacak olan şirketin özsermayesi de bir tür teminat işlevi görür. Şirketin özsermayesi şirketin borçları düşüldükten sonra sahip olduğu varlıkları anlamına gelir. Güçlü bir özsermaye borç veren açısından şirket borcunu ödeyemez duruma düşse bile en azından paraya çevrilebilecek varlıklara sahip anlamına geldiği için bir tür güvence olarak görülebilir. Bu yüzden özsermaye de borç vermeyi kolaylaştırarak borç piyasalarının işlemesini sağlar.

Ortaklık piyasalarında ahlaki tehlike sorunu yaratan "Asil-Vekil Problemi" nedir?

İş başındaki yöneticilerin (vekillerin) sahiplerin (asillerin) çıkarı yerine kendi çıkarları doğrultusunda hareket etmesi sonucunda ortaya çıkan ahlaki tehlike problemidir.

Asil-vekil sorununun olası çözüm yolları nelerdir?

Firmanın sık sık denetlenerek yöneticilerin aktivitelerinin yakından izlenmesi asillerin bilgi eksikliğini gidermeye yardımcı olacaktır. Alternatif olarak asil-vekil sorunu olarak ortaya çıkan ahlaki tehlikeden kaçınmanın bir yolu da hisse senedi yerine borç senetlerini tercih etmektir. 

Finansal sistemin işlevleri nelerdir?

• Tasarrufların ekonomiye aktarılması
• Yatırımlar hakkında bilgi edinmek ve kaynak dağılımı
• Risk yönetimini kolaylaştırma
• Değişimin kolaylaştırılması

Finansal sistem tasarrufların ekonomiye aktarılması işlevini nasıl yerine getirir?

Burada küçük tasarrufların bir havuzda toplanarak yatırımcılara aktarılması söz konusudur. Bu işlevi yerine getirebilmek için çok sayıda yatırımcıya erişebilmek ve düşük değerli alternatif yatırım araçlarının varlığı gerekmektedir. Böylece küçük tasarruf sahiplerinin sisteme çekilebilmesi sağlanır. Finansal sistemin sunduğu araçlar olmadan küçük tasarruflara erişebilmek ve bunları ekonomiye kazandırabilmenin maliyeti son derece yüksektir.

Finansal kurumlar kaynak dağılımının iyileşmesine nasıl katkı sağlarlar?

Bireysel yatırımcıların ekonominin gidişatı, piyasa koşulları, firmaların durumu, yöneticilerin yetenekleri ve genel olarak yatırımların riskleri hakkında kendi kendilerine bilgi edinmek için zaman, kaynak ve kapasiteye sahip olamayabilirler. Özellikle finansal kurumlar finansal sistem hakkında bilgi edinmenin ve bilgiyi değerlendirmenin maliyetini düşürerek kaynak dağılımının iyileşmesine yol açar.

Finansal sistem risk yönetimini nasıl kolaylaştırır?

Finansal sistem sunduğu alternatif finansal varlıklarla risklere karşı pozisyon alma olanağı ve portföy çeşitlendirmesi aracılığı ile risklerin hafifletilmesini sağlar. Bunun yanında finansal kurumlar fonların havuzlaması aracılığı ile yine küçük yatırımcıların risklerinin yönetilmesine ve azaltılmasına aracılık eder.

Finansal sistem mal ve hizmet değişimini nasıl kolaylaştırır?

Finansal sistem sadece finansal varlıkların değişimini kolaylaştırmakla kalmaz bir yandan da tasarrufları ekonomiye kazandırarak mal ve hizmet değişimini de kolaylaştırır. Örneğin ev almak için yeterli birikimi olmayan bir kişiyi ya da girişimini genişletmek için yatırım yapacak kaynak bulamayan bir firmayı düşünelim. Finansal sistem bu kişilerin ve firmaların borçlanabilmesini kolaylaştırarak aynı zamanda mal ve hizmetlerin de daha kolay satılabilmesini sağlar.

Finansal sistem iktisadi büyümeyi nasıl kolaylaştırır?

Tasarrufların ekonomiye aktarılmasının kolaylaştırılması, risklerin azaltılması, daha etkin kaynak dağılımı, mal ve hizmet ticaretinin kolaylaşması sonucunda ekonomide sermaye birikiminin hızlanmasını sağlar. Öte yandan etkin çalışan bir finansal sistem teknolojik yenilik yapma kapasitesi olan girişimcilerin ve şirketlerin daha kolaylıkla kaynak bulabilmesini sağlayacaktır. Bu da teknolojik yeniliklerin daha rahatlıkla ekonomiye kazandırılabileceği bir ortam sağlayacaktır. Böylece finansal sistem büyümenin her iki kanalının da daha etkin hale gelmesiyle iktisadi büyümeyi kolaylaştıracaktır.

Bankacılık krizi nedir?

Bankacılık krizlerini iki biçimde tanımlayabiliriz: Birincisi bankalardan hızlı mevduat kaçışı (müşterilerin güvensizlik sonucu bankalara hücum etmesi) sonucunda bir ya da daha çok bankanın batması, kamuya devri ya da birleşmesi. İkinci olarak ise mevduat kaçışı dışında nedenlerden dolayı bir ya da daha çok bankanın batması, kamuya devri ya da birleşmesi sonucunda da bankacılık krizleri ortaya çıkabilir. Her iki durumda da sektöre olan güvenin sarsılması ve sorunlu kurumlar dışındaki kurumların bilançolarında bozulmalar ortaya çıkması sonucunda krizin hızla tüm sektöre yayılması söz konusudur. 

Finansal krizlerin ekonomik aktiviteyi etkileme kanalları nelerdir?

• Borçlanmanın maliyetinin yükselmesi
• Kredi daralması
• Riskten kaçınma
• Şirket özsermayesi
• Hanehalkı özsermayesi
• Döviz kuru 
• Güven