Makro İktisat Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

İşsizlik nedir ve beraberinde ne tür sorunlar getirir?

İşsizlik, toplumun gereksinimlerini karşılayacak mal ve hizmet üretiminde kullanılabilecek insan kaynaklarının israfı anlamına da gelir ve aşağıdaki problemlere yol açar: i) İnsanda çeşitli hastalıklara ii) Birçok ailevi ve toplumsal sorunların kaynağı olur.

Türkiye’de işsizlik oranı nasıl ölçülür?

Türkiye’de iş gücü piyasasına ilişkin veriler, Türkiye istatistik Kurumu (TÜİK), tarafından Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) kriterlerine uygun olarak, hane halkı işgücü anketlerinden elde edilmektedir. Bu anketlerde, hane halkının 15 ve daha yukarı yaştaki üyelerine, kimin çalıştığı, kimin işsiz, kimin iş aradığı, kimin iş aramadığı gibi birçok konuda sorular sorulup yanıtlara dayanarak Türkiye için işsizlik oranı belirlenir.

TÜİK Türkiye nüfusunu kaç gruba ayırmaktadır?

TÜİK Türkiye nüfusunu üç gruba ayırmaktadır. Bunlardan ilki, 15 yaş altı ve üniversite yurtları, yetiştirme yurtları (yetimhane) huzurevi, özel nitelikteki hastahane, hapishane, kışla vb. yerlerde ikamet edenlerdir. İkinci grup ise kurumsal olmayan nüfustur. Bu grup içerisinde üniversite yurtları, yetiştirme yurtları (yetimhane) huzurevi, özel nitelikteki hastahane, hapishane, kışla vb. yerlerde ikamet edenler dışında kalan nüfus yer almaktadır. Üçüncü grup ise kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfustur. Bu grupta ise kurumsal olmayan nüfus içerisindeki 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus yer alır.

TUİK’e göre istihdam nedir? Açıklayınız.

TÜİK’e göre istihdam, işbaşında olanlar ve işbaşında olmayanlar grubuna dahil olan kurumsal olmayan çalışma çağındaki tüm nüfustur. İşbaşında olanlar yevmiyeli, ücretli, maaşlı, kendi hesabına, işveren ya da ücretsiz aile işçisi olarak referans dönemi içinde en az bir saat bir iktisadi faaliyette bulunan kişiler olarak tanımlanırken işbaşında olmayanlar, işi ile bağlantısı devam ettiği hâlde, referans haftası içinde çeşitli nedenlerle işinin başında olmayan kendi hesabına çalışan lanlar ve işverenlerdir.

Metin düzenleyici yazılımlar ne zaman geliştirilmeye başlanmıştır?

Kişisel bilgisayarların evlerde olduğu kadar iş hayatında da yaygınlaşması 1981’de IBM PC kişisel bilgisayarının ve DOS işletim sisteminin piyasaya çıkmasıyla başlamıştır. Kişisel bilgisayarların ortaya çıkmasıyla birden fazla satırda işlem yapmaya olanak sağlayan metin düzenleyici yazılımlar geliştirilmeye başlandı.

İşsizlik oranı nedir ve nasıl hesaplanır?

İşsizlik oranı, işsiz nüfusun iş gücü içindeki yüzde oranıdır ve işsiz sayısının işgücüne oranlanıp 100 ile çarpılmasıyla bulunur. İşsizlik Oranı (İşsiz sayısı/İş gücü)*100 Birçok iktisatçı, işsizlik oranının bu şekilde hesaplanmasının gerçek işsizlik oranını yansıtmadığı görüşündedir. Çünkü, TÜİK anketlerinde, gerçekte işsiz olan ancak iş bulma ümidini kaybettiği için iş aramayı bırakan kişiler işsiz sayılmaları gerekirken işsiz olarak sayılmamakta ve işgücüne dahil edilmemektedir. Dolayısıyla da açıklanan işsizlik oranları, olması gereken işsizlik oranlarının altında kalmaktadır.

İstihdam oranı nedir nasıl hesaplanır ve nasıl hesaplanır?

İstihdam nüfus oranı da denilen istihdam oranı, istihdam edilenlerin kurumsal olmayan nüfus içindeki yüzde oranıdır ve istihdam edilenlerin sayısının, kurumsal olmayan nüfusa oranlanıp 100 ile çarpılmasıyla bulunur. İstihdam Oranı (İstihdam sayısı/Kurumsal olmayan nüfus)*100

İş gücüne katılma oranı nedir nasıl hesaplanır?

İşgücüne katılma oranı, işgücünün kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus içindeki yüzde oranıdır ve işgücünün, kurumsal olmayan nüfusa oranlanıp 100 ile çarpılmasıyla bulunur. İşgücüne Katılma Oranı (İşgücü/Kurumsal olmayan nüfus)*100 İşgücüne katılım oranını, istihdam oranı ile karıştırmamak gerekir. Her ne kadar her iki formülün paydasında kurumsal olmayan nüfus yer alsa da istihdam oranında paydada, istihdam edilenlerin sayısı, işgücüne katılım oranında ise işgücü, yani istihdam edilenlerle işsizlerin toplamı yer almaktadır.

İşsizliğin nedenlerinden iş arama süreci nedir? Açıklayınız.

İş arama süreci, işçilerin kendi vasıfları ve tercihlerine göre oluşan bir süreçtir. İş gücü piyasasında sürekli bir değişim söz konusudur. Yeni teknolojilerin gelişmesi, yeni piyasaların ve yeni işyerlerinin açılması, mevcut işyerlerinden bazılarının kapanması ile bazı işler yok olurken yeni iş fırsatları da doğmaktadır. Doğal olarak bu süreçte insanlar işsiz kalabilmektedir. Bu arada yeni insanlar işgücü piyasasına girmekte ve daha önce işgücü piyasasından çıkan bazı insanlar da tekrar işgücü piyasasına dönebilmektedir. Bazı insanlar da daha iyi bir iş bulmak amacıyla işinden ayrılmakta veya emekli olmaktadır. İşgücü piyasasındaki bu hareketlilik, her zaman iş arayan bazı insanların, örneğin işsizlerin, var olduğunu göstermektedir.

İşsizlik maliyetleri nelerdir?

İşsizliğin iktisadi ve iktisadi olmayan biçiminde iki tür maliyetinden söz edebiliriz. İktisadi maliyetleri, para ile rahatlıkla ölçebileceğimiz maliyetlerdir. İktisadi olmayan maliyetleri ise para ile ölçmek mümkün değildir ama toplumda yaşayan herkesi etkiler.

İşsizlik maliyetinden iktisadi maliyetler nelerdir? Açıklayınız.

İşsizliğin temel iktisadi maliyeti, işsizlik nedeniyle üretilemeyen çıktı miktarı, yani mal ve hizmet miktarıdır. Eğer ekonomide çalışmak isteyen ve çalışabilecek insanlar için yeterince iş yaratılamazsa potansiyel olarak üretilebilecek mal ve hizmetler telafi edilemeyecek bir biçimde kaybedilir.

Enflasyonun toplum üzerine etkileri nelerdir?

Bir ekonomideki makroiktisadi istikrarsızlığın bir başka yönü enflasyondur. Enflasyon insanlara zarar verebilir. İnsanların davranışlarını değiştirebilir. İnsanların, sabit gelirleri ile artan fiyatlar karşısında satın almak zorunda oldukları mal ve hizmetleri nasıl alacaklarını düşünmekten uykuları kaçar. Eğer insanların gelirleri enflasyon nedeniye reel olarak gerilerse yaşam standartları düşer.

Enflasyon nedir?

Enflasyon fiyatlar genel düzeyinin sürekli artmasıdır. Ancak fiyatlar genel düzeyindeki artış, ekonomide tüm fiyatların artacağı anlamına gelmez. Enflasyonun hızla arttığı dönemlerde bile bazı mal ve hizmet fiyatları nisbeten sabit kalırken bazıları azalabilir.

Enflasyon oranı nasıl ölçülür?

Enflasyon oranı, ortalama fiyat düzeyindeki yüzde değişme olarak hesaplanır. Ülkemizde enflasyonun oranı belirlenirken kullanılan temel ölçümü, Türkiye istatistik Kurumu (TÜİK) tarafından hazırlanan Tüketici Fiyat Endeksidir (TÜFE).

TÜFE nedir?

TÜFE, hane halklarının tüketimine yönelik mal ve hizmet fiyatlarının zaman içindeki değişimini ölçmektedir. Baz yılı 2003 olan ve kapsamında 444 madde bulunan TÜFE’nin temel amacı; piyasada tüketime konu olan mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişimi ölçerek enflasyon oranını hesaplamaktır. Bu amaçla, hanehalklarının, yabancı ziyaretçilerin ve kurumsal nüfusun yurt içinde yaptığı tüm nihai parasal tüketim harcamaları dikkate alınmaktadır.

Enflasyon türleri nelerdir? Açıklayınız.

Talep çekişli enflasyon ve arz itişli enflasyon olarak ikiye ayrılır.

Enflasyonun talep çekişli mi yoksa maliyet çekişli olduğu nasıl belirlenir?

Pratikte enflasyonun talep çekişli mi yoksa maliyet itişli mi olduğunu belirlemek, eğer enflasyonun orijinal kaynağını bilmiyorsanız son derece zordur. Çünkü gerçek dünya, talep çekişli enflasyon ile maliyet itişli enflasyonun önerdiğinden daha karmaşıktır. Hedefe ulaşmak için faiz oranlarındaki değişmelerin kullanıldığı, enflasyon hedeflemesi rejiminde, enflasyon genellikle talep çekişli olarak varsayılır. Bu durumda enflasyon öngörüleri, toplam talebi etkileyen tüketici güveni gibi farklı faktörler üzerine yoğunlaşma eğilimindedir. Çoğu durumda da enflasyondaki değişmeler toplam talepteki değişmelerle ilişkilidir. Kaldı ki toplam talep fazlası olmadan, talep itişli enflasyonun da devam etme şansı yoktur. Bununla birlikte, maliyetlerde dışsal değişmelerin neden olduğu enflasyonlar da vardır. Kısa dönemde, petrol fiyat şokları veya belli sanayilerde istikrarsızlıklar da sorunun kaynağı olabilir. Uzun dönemde, teknolojik değişim toplam arzın büyüme oranını etkiler. Eğer büyüme oranı yavaşlarsa toplam talebin belli bir büyüme oranı için, yüksek enflasyon olabilir. Enflasyonda ki bu tarz artışlarda maliyet itişli olarak kabul edilmelidir.

Enflasyonun ayakkabı eskitme maliyeti nedir? Açıklayınız.

İnsanların daha az para tutmak amacıyla gösterdikleri çabaların ve harcadıkları zamanın maliyetlerine, enflasyonun ayakkabı eskitme maliyeti denmektedir. Buna ayakkabı derisi maliyeti denmesinin nedeni, daha az para tutmak için daha sık bankaya gidilmesiyle, ayakkabıların çabuk eskimesidir.

Enflasyonda menü maliyeti nedir? Açıklayınız.

Tamamen öngörülen enflasyonun ikinci maliyeti menü maliyetleri ya da nominal fiyatları değiştirmesinin maliyetleridir. Fiyatları uyumlaştırmanın maliyetlerine menü maliyetleri denir. Enflasyon, menü maliyetlerinin artmasına neden olur. Çünkü, fiyatlar sürekli artıyorsa satıcıların nominal fiyatları değiştirmeleri için belli miktarda kaynak kullanmaları gerekir. Firmalar, fiyatları değiştirmenin belli bir maliyeti olduğu için sık sık fiyat değişikliğine gitmezler. Menü maliyetleri, yeni fiyatlara karar vermenin maliyeti, yeni menü ve katalog basman›n maliyeti, bu yeni fiyat listelerini ve katalogları müşteri ve bayilere göndermenin maliyeti, yeni fiyatları tanıtma amacıyla yapılan reklam maliyetleri ve hatta yeni fiyatlardan şikâyet eden müşterilerle ilgilenmenin maliyetlerini de kapsar.

Vergi gelirlerinin reel değerinin düşmesi nasıl gerçekleşir ve bu duruma ne ad verilir?

Verginin tahakkuku ile tahsili arasındaki zaman farkı nedeniyle enflasyon toplanacak verginin reel değerini düşürür. Verginin tahakkuku ile tahsili arasındaki zaman farkı ve bu dönemde ortaya ç›kacak enflasyona karşı verginin reel değerini koruyacak bir mekanizma olmaması nedeniyle vergi gelirlerinin reel değeri düşecektir. Bu olgu Olivera-Tanzi etkisi olarak bilinmektedir. Olivera-Tanzi etkisi ekonomide bir kısır döngü yaratır. Bütçe açığındaki artış, enflasyonu artırır. Enflasyondaki artış da vergi gelirlerini azaltır. Vergi gelirlerindeki azalma ise bütçe açığını artırır.

Beklenmeyen enflasyon maliyetleri nasıl ortaya çıkar?

Enflasyon oranları yüksek olan ülkelerde enflasyon oranının yüksek ölçüde değişken olma eğilimi vardır. Bu durumda, gelecekteki fiyat düzeyindeki değişmeleri öngörmek oldukça güçleşecektir. Enflasyon değişkenliği arttıkça enflasyonun öngörülme olasılığı azalacaktır. Beklenmeyen enflasyonun temel etkileri, gelir ve servetin toplumun farklı kesimler arasında yeniden dağıtılmasıdır. Beklenmeyen enflasyonun bir başka etkisi de, daha önce bahsettiğimiz, para tutanlar üzerindeki enflasyon vergisidir. Beklenmeyen enflasyonun bir başka etkisi de hane halkı ve firmaların yanlış arz ve talep kararları vermelerine neden olmasıdır.

Türkiye’de iş gücü piyasasına ilişkin veriler, hangi kurum tarafından ölçülmektedir?

Türkiye’de iş gücü piyasasına ilişkin veriler, Türkiye istatistik Kurumu (TÜİK), tarafından Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) kriterlerine uygun olarak, hane halkı işgücü anketlerinden elde edilmektedir. 

TÜİK Türkiye nüfusunu üç gruba ayırmaktadır. Bunlar nelerdir açıklayınız? 

TÜİK Türkiye nüfusunu üç gruba ayırmaktadır. Bunlardan ilki, 15 yaş altı ve üniversite yurtları, yetiştirme yurtları (yetimhane) huzurevi, özel nitelikteki hastahane, hapishane, kışla vb. yerlerde ikamet edenlerdir. İkinci grup ise kurumsal olmayan nüfustur. Bu grup içerisinde üniversite yurtları, yetiştirme yurtları (yetimhane) huzurevi, özel nitelikteki hastahane, hapishane, kışla vb. yerlerde ikamet edenler dışında kalan nüfus yer almaktadır. Üçüncü grup ise kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfustur. Bu grupta ise kurumsal olmayan nüfus içerisindeki 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus yer alır. Bununla ilgili yöntemler hangileridir?

Referans dönemi, nasıl tarif edilir?

Referans dönemi, her ayın Pazartesi ile başlayıp Pazar ile biten ilk haftası referans dönemidir.

İşsiz, tanımı nasıl yapılabilir?

İşsiz, 15 veya daha büyük yaşta çalışmayan ancak çalışmaya hazır ve son üç ayda içerisinde iş bulma kanallarını kullanan kişidir.

İşsizlik oranı, nedir? Nasıl tarif edilir?

İşsizlik oranı, iş gücünün yüzdesi olarak ifade edilen işsiz sayısıdır.

İşgücüne katılma oranı,nedir açıklayınız?

İşgücüne katılma oranı, işgücünün kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus içindeki yüzde oranıdır ve işgücünün, kurumsal olmayan nüfusa oranlanıp 100 ile çarpılmasıyla bulunur.

Geçici işsizlik nedir?

Geçici işsizlik: İş değiştirirken veya ilk defa iş ararken veya tekrar iş aramaya başlarken söz konusu olan işsizlik durumudur.

Yapısal işsizlik, bir ekonomide ortaya çıkan yapısal değişimler sonucu bazı işlerin
yok olması ve işsiz kalanların vasıflarının da yeni yaratılan işlere uygun olmaması
nedeniyle oluşur. Yapısal işsizliğin nedenlerini açıklayınız? 

Bir başka deyişle, işçiler artık kendi ekonomilerinin bir parçası olmayan işte çalıştıkları için işlerini kaybederler. Bu işsizliğin çeşitli nedenleri vardır. Bunlar arasında teknolojideki değişimi, insanların talep ettiği mal ve hizmet türlerindeki değişimi, firmaların küçülmesi veya başka bir firmayla birleşmesi nedeniyle işyerlerindeki görev ve yetkilerin değişmesi ve firmaların üretimlerini ülke dışına taşımaları veya yoğun yabancı rekabetine dayanamayıp yurt içindeki fabrikalarını kapatmaları durumlarını sayabiliriz.

Geçici işsizlik oranını  elde edilebilmesi için gerekli formülü açıklayınız? 

Geçici işsizlik oranını, yapısal işsizlik oranına eklediğimiz zaman doğal işsizlik oranını elde ederiz.
Doğal işsizlik oranı = Geçici işsizlik oranı + yapısal işsizlik oranı

Bir ekonomide üç nedenden dolayı işsizlik her zaman söz konusu olur. Bunlar nelerdir?

Bir ekonomide üç nedenden dolayı işsizlik her zaman söz konusu olur. Bunlar; iş aranması, iş tayınlanması ve yapışkan ücretlerdir.

İşsizliğin iktisadi ve iktisadi olmayan biçiminde iki tür maliyetinden söz edebiliriz.
Bu maliyetleri açıklayınız?

İşsizliğin iktisadi ve iktisadi olmayan biçiminde iki tür maliyetinden söz edebiliriz.
iktisadi maliyetleri, para ile rahatlıkla ölçebileceğimiz maliyetlerdir. İktisadi olmayan maliyetleri ise para ile ölçmek mümkün değildir ama toplumda yaşayan herkesi etkiler.

Enflasyon nedir ve nasıl anlaşılır?

Enflasyon fiyatlar genel düzeyinin sürekli artmasıdır. Ancak fiyatlar genel düzeyindeki artış, ekonomide tüm fiyatların artacağı anlamına gelmez. Enflasyonun hızla arttığı dönemlerde bile bazı mal ve hizmet fiyatları nispeten sabit kalırken bazıları azalabilir de.

Enflasyonun Türleri nelerdir açıklayınız?

Enflasyonun Türleri
Bilindiği gibi bir ekonomide hemen hemen tüm fiyatlar arz ve talep tarafından belirlenmektedir. Bu nedenle, eğer bir ekonomide enflasyon var ve genel fiyat düzeyi artıyorsa bu durumu arz ve talep terimlerini kullanarak açıklamakta yarar vardır.
Bu çerçevede enflasyonu, talep çekişli enflasyon ve arz itişli enflasyon olarak ikiye ayrılmaktadır.

Enflasyonun  bazı olumsuz etkilerinin olduğu kesindir bunlar nelerdir?

Enflasyonun bir kere bazı olumsuz etkilerinin olduğu aşikârdır: Paranın satın
alma gücü düşer ve mal ve hizmetlerin nominal maliyetleri de artar. Öyle ki tüm
ücret ve fiyatlar enflasyonla aynı oranda artsa bile, enflasyonun yine bir maliyeti
olacaktır. 

Olivera-Tanzi etkisi ekonomide nasıl bir kısır döngü yaratır?

Verginin tahakkuku ile tahsili arasındaki zaman farkı ve bu dönemde ortaya çıkacak enflasyona karşı verginin reel değerini koruyacak bir mekanizma olmaması nedeniyle vergi gelirlerinin reel değeri düçecektir. Bu olgu Olivera-Tanzi etkisi olarak bilinmektedir. Olivera-Tanzi etkisi ekonomide bir kısır döngü yaratır.  

"%5 oranında enflayon beklentisi ile %8 yıllık faiz oranı üzerinden bankaya para yatırdığınızda, enflasyon %7 olarak gerçekleşirse" bu beklenmedik yüksek enflasyonun ne tür maliyetleri olur?

Enflasyon beklenenden fazla çıktığı için, sizin elde edeceğiniz reel faiz oranı (nominal faiz - enflasyon oranı) %3 yerine %1 olur ve siz kaybedersiniz. Sizin kaybınız bankanın kazancı olur. Çünkü beklenmedik enflasyon nedeniyle daha düflük reel faiz öder. Bir anlamda sizden bankaya gelir transferi söz konusu olur.

"ikiz şeytanlar" da denilen bu iki makro iktisadi sorun, politikacıların yüzleşmek zorunda kaldıkları en zor ve zor olduğu kadar siyaseten son derece duyarlı konulardır. Bahsi geçen ikiz şeytanlar nasıl açıklanabilir?

İşsizlik ve enflasyon bir toplumda hemen herkesin duymak istemedikleri ve hoşlanmadıkları iki iktisadi konudur. Bazen ‘ikiz şeytanlar’ da denilen bu iki makro iktisadi sorun, politikacıların yüzleşmek zorunda kaldıkları en zor ve zor olduğu kadar siyaseten son derece duyarlı konulardır.

Phillips eğrisinin orijinal versiyonunda, nominal ücretler ile gerçekleflen işsizlik
oranları üzerinde durulmuştur. Buna göre Phillips eğrisinin açıklayınız?

Phillips eğrisi, işsizlik oranı ile parasal ücretlerdeki değişme oranı arasında ters yönlü ilişkiyi gösteren eğridir. Eğriye göre, işsizlik oranı yükseldikçe ücret enflasyon oranı düşer. Bir başka deyişle, işsizlik ile ücret enflasyonu arasında bir değiş tokuş vardır.

"Ayakkabı eskitme" maliyeti ne demektir?

İnsanların daha az para tutmak amacıyla gösterdikleri çabaların ve harcadıkları
zamanın maliyetlerine, enflasyonun ayakkabı eskitme maliyeti denmektedir.
Buna ayakkabı derisi maliyeti denmesinin nedeni, daha az para tutmak için daha sık bankaya gidilmesiye, ayakkabıların çabuk eskimesidir.

"maliyeti menü"  maliyetleri  hangi anlama gelir açıklayınız?

Tamamen öngörülen enflasyonun ikinci maliyeti menü maliyetleri ya da nominal fiyatları değiştirmesinin maliyetleridir. Fiyatları uyumlaştırmanın maliyetlerine menü maliyetleri denir.