Makro İktisat Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Tüketimfonksiyonlarınıntemelözelliklerinelerdir?

Doğrusal olmayan tüketim fonksiyonunun temel özellikleri şunlardır: 1. Reel tüketim harcamaları, reel harcanabilir gelirin kısa dönemde değişmeyen istikrarlı bir fonksiyonudur. 2. Marjinal tüketim eğilimi pozitif fakat birden küçüktür: 0 < eğim < 1. 3. Ortalama tüketim eğilimi marjinal tüketim eğiliminden büyüktür. Bunun nedeni otonom tüketimdir. Ortalama tüketim eğilimi, toplam tüketim harcamasının harcanabilir gelire oranıdır: 4. Marjinal tüketim eğilimi, muhtemelen gelir artıkça azalacaktır.

Ortalama tüketim eğilimi nedir?

Ortalama tüketim eğilimi, toplam tüketim harcamasının harcanabilir gelire oranıdır.

Marjinal tüketim eğilimi nedir?

Marjinal tüketim eğilimi, tüketimdeki değişmenin harcanabilir gelirdeki değişmeye oranıdır.

Otonom tüketim nedir?

Otonom tüketim, gelir düzeyinden bağımsız tüketimi gösterir. İnsanlar hiç gelir elde etmeseler de hayatlarını devam ettirebilmek için belli bir tüketim yapmak zorundadırlar. Tüketimin gelir düzeyine bağlı olan kısmı ise uyarılmış tüketim olarak adlandırılır. Buna göre tüketimi otonom ve uyarılmış tüketim olarak iki kısımda ele alabiliriz.

Sürekli gelirin tahmini için nasıl bir yol izlenir?

Sürekli gelir, şimdiki servet düzeyi ile şimdi kazanılan ve gelecekte kazanılması beklenen gelir veri iken bir kişinin hayatının kalan kısmında sürdürmeyi planladığı düzenli tüketim düzeyidir. Sürekli gelir hipotezi, yaşam boyu gelir hipotezi ile aynı şeyi ifade ediyormuş gibi görünse de bireylerin her dönemde aynı düzeyde tüketim yaptıklarını varsaymaz. Sürekli gelirin tanımında veri olarak alınan unsurlardaki değişmeler, sürekli geliri ve bireylerin tüketim planlarını etkileyecektir. Friedman, teorisinde sürekli gelirin standart bir tanımını yapmamıştır. Yukarıda verilen tanım, ortalama yaşam-boyu gelire benzer. Ancak tam olarak aynı değildir. Çünkü burada servetin etkisi gelire dönüştürülmektedir. Burada servetin her yıl tüketime gidecek olan oranı sürekli gelir içinde ele alınmaktadır (ve emek geliri ile diğer gelirler arasında ayrım yapılmamaktadır).

Yatırım nedir?

Bir ekonomide sermaye stokuna yapılan net ilaveler yatırım olarak tanımlanır. Yatırım harcamaları, toplam harcamaların önemli ve aynı zamanda dinamik bir bileşenidir. Yatırımın dinamik özelliği, üretim kapasitesini etkilemesiyle ilgilidir. Üretim kapasitesindeki artış yatırımla sağlanır bu ise büyüme ve istihdam artışı meydana getirir. Yatırımlar, sabit sermaye, konut ve stok yatırımları olmak üzere üçe ayrılır. Sabit sermaye yatırımları, fabrikalar, makineler, iş yerleri ve üretim sürecinde kullanılan diğer dayanıklı malları içermektedir. Konut yatırımları ise yeni konut inşaatı için yapılan harcamalardır. Stok yatırımları da firmaların piyasaya sunmayıp bünyelerinde tuttukları mamul, yarı mamul ve hammadde stoklarındaki değişmeyi ifade etmektedir. Sermaye stokuna yapılan net ilaveler reel yatırım olarak tanımlanır. Ancak günlük konuşma dilinde sermaye piyasasında hisse senedi, tahvil, hazine bonosu ve mevduat sertifikası gibi gelir sağlayan menkul değerlerin alınması da yatırım olarak isimlendirilir. Fakat bu tür yatırımlar finansal yatırım olup makroekonomi açısından büyük önem taşımaz. Çünkü tek kişi veya bir firma açısından menkul kıymetin alımı finansal yatırım olurken bu menkul kıymetleri satanlar açısından menfi yatırım oluşacaktır. Ekonominin bütünü açısından değerlendirildiğinde sonuç nötr olacaktır. Yatırımlar net ve gayrisafi yatırımlar olarak da ayrılmaktadır. Gayrisafi yatırım bir dönemde yapılan toplam yatırımları gösterirken net yatırım gayrisafi yatırımdan amortismanların düşülmesiyle elde edilmektedir. Net yatırım bir dönemde sermaye stokunda ortaya çıkan artışı ölçen bir kavramdır.

Sabit sermaye yatırımları nelerdir? Açıklayınız.

Sabit sermaye yatırımlarının neoklasik modeline en büyük katkıyı Dale Jorgenson yapmıştır. Modelde kâr maksimizasyonu sağlamaya çalışan firmaların sermaye stoklarını değiştirme kararını etkileyen unsurlar ortaya konmaktadır. Önce firmaların, belli koşullar altında ne kadarlık bir sermaye stokuna sahip olmayı arzulayacakları belirlenmektedir. Bu koşullar sermaye kullanmanın maliyeti ve getirisi ile firmanın yapmayı beklediği satışlar ve buna bağlı olarak beklenen üretim düzeyidir. Böylece firmanın optimum ya da arzulanan, yani firmanın uzun dönemde sahip olmayı plânladığı sermaye miktarı belirlendikten sonra firmanın hangi hızla arzuladığı sermaye stokuna ulaştığı hakkında yapılan varsayımla model tamamlanmaktadır. Yeni makinelerin sipariş edilmesi, fabrikaların yapılması, makinelerin kurulması gibi işler zaman alıcı olduğundan, firmalar istedikleri anda ve hızda üretimde kullandıkları sermaye miktarını ayarlayamazlar. Bu nedenle firmalar mevcut sermaye stokundan arzulanan düzeye ancak belli bir süre içinde ulaşabileceklerdir. İşte mevcut sermaye stokundan optimum sermaye stokuna geçişte firmanın ne kadar hızlı olduğu firmanın yatırım talebini ortaya koyacaktır. Firmanın sermaye talebi firmanın üretim fonksiyonuna göre, yatırım talebi ise firmanın sermaye talebine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.

Sabit sermaye yatırımlarında hızlandıran modeli nelerdir? Açıklayınız.

Firmalar sürekli olarak makine parkının yeterli olup olmadığını ve üretim tesislerinin büyüklüğünü değerlendirmek zorundadırlar. Çünkü firmalar gelecek yıl için yapmayı bekledikleri satışları gerçekleştirebilecek üretim kapasitelerinin yeterli olup olmadığını bilmelidirler. Eksik kapasite durumunda tatmin edilmemiş tüketiciler ve potansiyel kardan kayıplar ortaya çıkarken; aşırı kapasite durumunda bir maliyet yükü ile karşılaşmaktadırlar. Yatırımın hızlandıran hipotezi, firmaların sermaye stokları ve bekledikleri satış düzeyi arasında sabit bir ilişkiyi sürdürme çabalarına bağlı olarak ortaya konmaktadır. Kısaca hızlandıran prensibi, net yatırım düzeyinin hasıladaki beklenen değişmelerle ilişkili olduğunu ifade etmektedir. Modelin en basit hâli, net yatırımların hasılada beklenen değişme ile orantılı olduğunu ve orantı katsayısının da sermaye-hasıla oranına eşit olduğunu öne sürmektedir.

Stok yatırımları nelerdir? Açıklayınız.

Stok değişmeleri toplam yatırımların en küçük ancak en çok dalgalanan türüdür. Yıldan yıla çok değişmekle birlikte ortalama olarak GSYİH’nın %1’ini pek aşmayan stok değişmeleri diğer yatırım türlerinin aksine bazı yıllarda pozitif bazı yıllarda da negatif değerler almaktadır. Tipik bir durgunluk döneminde hasıladaki daralmanın yaklaşık yarısı stok yatırımlarındaki azalmadan kaynaklanmaktadır. Stok yatırımları ekonomik dalgalanmalar esnasında toplam talebin diğer bileşenlerine göre daha büyük oynamalar gösterir. Stoklar durgunluk dönemlerinde azalırken ekonomi canlandıkça artmaktadır. Stok yatırımlarının en ilginç yönü arzulanan ve arzulanmayan yatırım ayrımında kendini gösterir. Stok yatırımları iki durumda yüksek olabilir. Birisi, satışların beklenmedik şekilde düşmesi ve firmaların satılmamış stokları raflarında zorunlu olarak bekletmesidir ki bu sayede arzulanmayan stok yatırımları oluşur. İkincisi, stok yatırımları firmalar fazla stok tutmak istediği için yüksek olabilir. Bu iki durumun toplam talebin davranışı açısından ima ettiği hayli farklı sonuçlar vardır. Arzulanmayan stok yatırımlarının ülke çapında artması toplam talebin beklenmedik şekilde düşmesinin sonucudur. Diğer yandan planlanan (arzulanan) stok yatırımlarının yükselmesi, satışların artmakta olduğu yani toplam talebin yükseldiği bir durumu yansıtabilir.

Tüketimin Mutlak Gelir Hipotezi olarak da bilinen Keynesyen tüketim fonksiyonu hangi iki makroekonomik değişkeni ilişkilendirir?

Tüketimin Mutlak Gelir Hipotezi olarak da bilinen Keynesyen tüketim fonksiyonu, cari dönem tüketimi ile cari dönem harcanabilir gelirini ilişkilendirir.

Otonom tüketim neyi gösterir?

Otonom tüketim, gelir düzeyinden bağımsız tüketimi gösterir.

İktisatçılar akılcı ve ileri görüşlü tüketicilerin zamanlararası tercihlerini nasıl oluşturduklarını incelerken ünlü iktisatçılardan Irving Fisher tarafından geliştirilen hangi modeli kullanırlar?

İktisatçılar akılcı ve ileri görüşlü tüketicilerin zamanlararası tercihlerini nasıl oluşturduklarını incelerken ünlü iktisatçılardan Irving Fisher tarafından geliştirilen zamanlararası optimizasyon modelini kullanırlar.

Farksızlık eğrisi nedir?

Farksızlık eğrisi, tüketiciye aynı derecede fayda sağlayan birinci ve ikinci dönem tüketimlerinin bileşimlerini göstermektedir.

Sürekli gelir hipotezi kim tarafından geliştirilmiştir?

Sürekli gelir hipotezi, Nobel ödüllü iktisatçı M. Friedman tarafından geliştirilmiştir.

Sürekli gelir düzeyini açıklayınız.

Sürekli gelir, şimdiki servet düzeyi ile şimdi kazanılan ve gelecekte kazanılması beklenen gelir veri iken bir kişinin hayatının kalan kısmında sürdürmeyi planladığı düzenli tüketim düzeyidir.

Sürekli gelir teorisi ile nispi gelir teorisinin farklarını açıklayınız.

Sürekli gelir teorisinde beklentilerin ayarlanması kısa ve uzun dönem davranışını farklılaştırırken, nispi gelir teorisinde bu farklılaşma alışkanlıklar ve çevre etkisinden kaynaklanmaktadır. İki yaklaşımın bir diğer farkı da sürekli gelir modelinde tüketimde hem aşağıya hem de yukarıya doğru bir ayarlama gecikmesi olurken, nispi gelir modelinde tüketimin katılığı ya da yapışkanlığı yalnızca aşağıya doğrudur.

Gayrisafi yatırım ve net yatırımı açıklayınız. 

Gayrisafi yatırım, bir dönemde yapılan toplam yatırımları gösterirken; net yatırım gayrisafi yatırımdan amortismanların düşülmesiyle elde edilmektedir. Net yatırım bir dönemde sermaye stokunda ortaya çıkan artışı ölçen bir kavramdır. 

Sermaye talebi neyden türetilir?

Sermaye talebi, üretim fonksiyonundan türetilir.

Arzulanan sermaye stoku neye göre belirlenir?

Arzulanan sermaye stoku, sermayenin marjinal verimliliği ile reel sermaye maliyetinin eşitlenmesi suretiyle belirlendikten sonra, yatırım kararı fiili sermaye düzeyi ile firmaların sahip olmayı arzuladıkları sermaye stoku arasındaki farka bağlı olarak belirlenir.

Konut yatırımları modeli, hangi teori ile oldukça büyük benzerlik göstermektedir?

Konut yatırımları modeli, sabit sermaye yatırımları için kullanılan q teorisi ile oldukça büyük benzerlik göstermektedir.

Kaç tür stok vardır? Sıralayınız.

Üç tür stok vardır: Ham maddeler, üretimi tamamlanmamış mallar (yarı mamuller) ve mamul (satışa hazır) mallar.

Finansman maliyetleri dışında stok tutmanın doğrudan yol açtığı maliyetler nelerdir?

Finansman maliyetleri dışında stok tutmanın doğrudan yol açtığı depolama, boşaltma ve yükleme giderleri, sigorta giderleri, stoktaki malların bozulması ve fiyatlarının düşmesi gibi nedenlerden doğan zararlar ile çalınma veya doğal afetlere bağlı olarak uğranılan kayıplar gibi maliyetler söz konusudur.

Tüketicinin iki dönem tüketimi arasındaki tercihleri, hangi eğrilerin yardımıyla ortaya konmaktadır?

Tüketicinin iki dönem tüketimi arasındaki tercihleri, farksızlık ya da eş fayda eğrileri yardımıyla ortaya konmaktadır.

Keynesyen tüketim fonksiyonu ve yaşam-boyu gelir hipotezlerinin varsayımları nelerdir?

Keynesyen tüketim fonksiyonu, bireylerin bir dönemdeki tüketim davranışının ilgili dönemdeki gelirine bağlı olduğunu varsayarken yaşam-boyu gelir hipotezi, bireylerin bütün yaşamları boyunca yaptıkları tüketimden en büyük toplam faydayı elde etmeye çalıştıklarını, bu nedenle de tüketim ve tasarruflarını mümkün oldukça uzun dönemler için planladıklarını varsayar.

Hızlandıran prensibi neyi ifade etmektedir?

Hızlandıran prensibi, net yatırım düzeyinin hasıladaki beklenen değişmelerle ilişkili olduğunu ifade etmektedir.

Sabit sermaye yatırımlarının Neoklasik modelinde hangi unsurlar ortaya konmaktadır?

Sabit sermaye yatırımlarının Neoklasik modelinde, kâr maksimizasyonu sağlamaya çalışan firmaların sermaye stoklarını değiştirme kararını etkileyen unsurlar ortaya konmaktadır.

Tobin’in q teorisi, ne oranını hesaplamada kullanır? Açıklayınız.

Tobin’in q teorisi, arzulanan sermaye düzeyi ile mevcut sermaye stokunun bu düzeye ayarlanma sürecini ayrı ayrı değerlendirmek yerine, ayarlama maliyetlerini doğrudan firmanın herhangi bir andaki yatırım oranını hesaplamada kullanır.

Marjinal tüketim eğilimini kısaca açıklayınız.

Marjinal tüketim eğilimi, gelirdeki bir birimlik artışın tüketime giden kısmını gösterir. Marjinal tüketim eğilimi pozitif ve birden küçüktür.

Bireylerin tüketim düzeylerinin büyük ölçüde yaşadıkları toplumsal çerçeveden etkilendiğini ileri süren hipotez nedir?

Bireylerin tüketim düzeylerinin büyük ölçüde yaşadıkları toplumsal çerçeveden etkilendiğini ileri süren hipotez, Nispi Gelir Hipotezi'dir.