Doğal Kaynaklar ve Çevre Ekonomisi Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Piyasa mekanizmasının kıt kaynakların yönetiminde toplum refahını maksimumlaştıracak çözümler ortaya koyabilmesi hangi koşullara bağlıdır?

• Piyasanın aktörleri kararlarını alırken kişisel çıkarları ile uyumlu tercihlerde bulunmakta, yani rasyonel davranmaktadırlar. • Piyasanın aktörleri cari döneme ve gelecek dönemlere yönelik işlemlerini tam bilgi ile gerçekleştirmektedirler. • Girişimciler kar gördükleri piyasalara özgürce yatırım yapabilmekte, tüketicilerde ihtiyaçlarını karşılayacak malları özgürce seçebilmektedirler. • Piyasada işlem yapan aktörler, tek başına piyasa fiyatını etkileyemeyecek kadar çok sayıdadır. • Tüm mal ve hizmetler ile üretim faktörlerine ait mülkiyet hakları iyi tanımlanmıştır. Mülkiyet hakkı varlıklar üzerindeki her türlü tasarruf hakkının yasal düzenlemelerle güvence altına alınmış olmasını gerektirmektedir. • Malların ve üretim faktörlerinin fiyatlarının belirlendiği piyasalar tam rekabet piyasası özelliklerini taşımaktadır. Piyasa mekanizmasının varlığına ilişkin yukarıda saydığımız altı varsayım birlikte sağlandığında piyasa sisteminin ideal formuyla işlemekte olduğunu varsayan iktisatçğlar, o ekonomide aynı zamanda tam rekabet piyasası koşullarının da oluştuğunu kabul etmektedirler.

Çevresel kaynaklar ve etkinlik sorunu hakkında bilgi veriniz.

İktisat biliminin hangi mal ve hizmetlerin ne miktarlarda, hangi üretim yöntemi kullanılarak, kimler tarafından üretilmesinin ve kimler tarafından tüketilmesinin daha iyi olacağı sorusunu tartışan normatif bir yönü vardır. Bazı mal ve hizmetlerin üretim ve tüketim süreçleri diğer mal ve hizmetlerden farklı olarak doğal kaynaklara ve çevreye zararlı olabilir. Çevre kirliliğine neden olan fakat toplumun ihtiyaç duyduğu bir mal ne kadar üretilmelidir? Fosil yakıtlara dayalı enerji üretimi, çevreyi kirleten yönü ve ekonominin enerji ihtiyacı düşünüldüğünde örneğin kömür kullanarak üretilen enerjinin ne kadar olmas› gerektiği sorusu önemli bir iktisadi etkinlik sorusudur. Cevap: Çevresel zararları ileri sürülerek kömür kullanan enerji üretiminin durdurulması söz konusu değildir. Toplumun ihtiyaç duyduğu enerji üretimini tamamen durdurmanın toplum refahında neden olacağı kayıp, kirliliğin ortadan kaldırılmasıyla sağlanan refah artışından daha büyük olabilir. Böyle durumlarda kömüre dayalı enerjinin etkin üretim miktarının yaratılan kirlilik ile birlikte değerlendirilerek belirlenmesi gerekmektedir. Etkin üretim öyle bir miktara karşılık gelmelidir ki enerjinin bu miktadan az üretilmesi durumunda ihtiyacın yeterince karşılanamaması nedeniyle bu miktardan daha fazla üretilmesi durumunda ise arzu edilmeyen aşırı kirlilik nedeniyle toplum refahı azalmamalıdır.

Tam rekabet piyasas›nda denge ve pareto optimumu hakkında bilgi veriniz.

Pareto optimal çözüm iki ayrı sonuç ima etmektedir: Bunlardan birincisine göre, üretimde etkinlik sağlandığında iki mal arasındaki marjinal dönüşüm oranı bu malları üreten tüm firmalar için eşitlenmektedir. Tüm firmalar X ve Y mallarını aynı maliyetlerle ürettikleri için bu malların hangi firma tarafından üretildiğinin kaynakların kullanımı açısından bir önemi bulunmamaktadır. İkincisine göre, tüketimde etkinlik koşulu sağlandığında iki mal arasındaki marjinal ikame oranı bu malların tüm tüketicileri için eşitlenmektedir. Tüm tüketiciler X ve Y mallarının tüketiminden aynı faydayı sağlayacak olmaları nedeniyle bu malların kim tarafından tüketildiğinin de bir anlamı bulunmamaktadır. Tam rekabet piyasasında oluşan veri faktör fiyatlarında firmalar aynı nispi fiyat oranlarıyla karşılaştıklarından, üretici dengesi firmaların marjinal maliyetlerini minimize edecek şekilde marjinal teknik ikame oranlarını karşılıklı olarak eşitledikleri faktör paylaşımında gerçekleşmektedir. Tam rekabet piyasasında her firma kar maksimizasyonunu, üretim miktarını marjinal maliyetin piyasa fiyatına eşit olduğu üretim miktarında belirlemektedir. Malların fırsat maliyetini yansıtan fiyatlar oranı bu nedenle tam rekabet piyasasında tüketicilerin marjinal ikame oranlarını veri marjinal dönüşüm oranında eşitleyerek tüketimin ve üretimin ortak dengesini sağlamaktadır.

Kıtlık nedir ? 

İhtiyaçları karşılayacak malların ve bu malların üretimi için gerekli kaynakların sahip olunanlardan daima daha fazla olması durumudur.

Ekolojik sistem nedir ? 

Doğadaki canlı ve cansız varlıkların, karşılıklı etkileşim içinde meydana getirdikleri süreç ve akımlardan oluşan dinamik yapıyı tanımlamaktadır.

İktisadi etkinlik nedir ? 

İktisadi etkinlik: Kıt kaynakların toplum refahını maksimumlaştıran biçimde yönetimini gerçekleştiren karar mekanizmalarını tanımlamaktadır. 

Üretimde ve tüketimde etkinlik nedir ? 

Üretimde etkinlik, mevcut kaynakların üretimden maksimum çıktıyı alacak şekilde doğru üretim alanlarına tahsis edilmesini ifade etmektedir. Tüketimde etkinlik ise veri gelir dağılımında tüketicilerin gelirlerini en yüksek toplam faydayı sağlayacak şekilde doğru mal ve hizmetlere tahsis etmelerini ifade etmektedir. 

Tam rekabet piyasası nedir 

Tam rekabet piyasası: Çok sayıda alıcı ve satıcının bulunduğu, alıcı ve satıcıların piyasa ile ilgili her türlü bilgiye eksiksiz sahip olabildiği, piyasaya giriş ve çıkış önünde bir engelin bulunmadığı, mal ve hizmetler ile üretim faktörlerinin homojen olduğu varsayılan ve bu varsayımların tümünün eksiksiz gerçekleştiği durumda var olduğu kabul edilen bir piyasa türüdür.

İktisat biliminin temel amacı nedir ? 

İktisat biliminin temel amacı kıt kaynakların etkin yönetimiyle birlikte toplum refahını maksimumlaştıran çözümleri elde etmektir.

Marjinal kirlilik kontrol maliyeti nedir ?

Marjinal kirlilik kontrol maliyeti: Bir firmanın yaydığı kirliliği bir birim azaltmak için katlanması gereken maliyeti göstermektedir. Kontrol edilen kirlilik miktarı arttıkça marjinal kirlilik kontrol maliyetinin arttığı kabul edilmektedir.

Etkinsizlik nedir ? 

Etkinsizlik: İktisatçılar kirliliğin azlığı veya aşırılığı ile sonuçlanan üretim miktarlarını etkinsizlik olarak tanımlamaktadırlar.

Marjinal ikame oranı neyi ifade etmektedir ? 

Marjinal ikame oranı: Bir tüketicinin aynı fayda düzeyinde kalmak koşuluyla paylaşımdan aldığı mallardan birinde artma veya azalma olması durumunda vazgeçmeye razı olacağı veya talep edeceği miktarların oranını ifade etmektedir.

Edgeworh kutusu nedir ? 

Edgeworh kutusu: iki malın iki tüketici arasında veya iki üretim faktörünün iki mal veya hizmet üretimi arasındaki olası tüm dağılımlarını gösteren bir diyagramdır.

Farksızlık eğrileri nedir ? 

Farksızlık eğrileri: Tüketiciye aynı fayda düzeyini sağlayan farklı mal bileşimlerinin geometrik gösterimidir.

Bütçe doğrusu neyi göstermektedir ? 

Bütçe doğrusu: Tüketicinin veri piyasa fiyatları karşısında belirli bir bütçe ile satın alabileceği maksimum mal miktarlarını göstermektedir.

Marjinal teknik ikame oranı nedir ?  

Marjinal teknik ikame oranı: Bir firmanın istihdam ettiği bir üretim faktörünün miktarını azalttığında aynı miktar üretim için diğer üretim faktörünün istihdamını ne kadar arttırması gerektiğini göstermektedir.

Marjinal Ürün nedir ?

Marjinal Ürün: Diğer şartlar sabitken üretime alınan son üretim faktörü biriminin toplam üretime katkısı olarak tanımlanan bir verimlilik göstergesidir.

Eş-ürün eğrisi nedir ? 

Eş-ürün eğrisi: Aynı mikar üretimi sağlayan farklı üretim faktörü bileşimlerininin geometrik gösterimidir.

Üretimde etkinlik nedir ? 

Üretimde etkinlik: Üretim faktörleri miktarının sabit olduğu varsayımı altında bir malın üretim miktarını diğer bir malın üretim miktarını azaltmadan artırmak mümkün değilse faktör dağılımının teknik anlamda etkin olarak gerçekleştirildiği kabul edilir. İktisatçılar bu çözümü üretimde etkinlik olarak tanımlamaktadırlar. 

Üretim olanakları eğrisi nedir ? 

Üretim olanakları eğrisi: Veri teknoloji varsayımı altında sabit miktardaki üretim faktörlerinin etkin kullanımı ile gerçekleştirilebilecek maksimum X ve Y malı üretim alternatiflerini göstermektedir.

Marjinal dönüşüm oranı nedir ? 

Marjinal dönüşüm oranı: Mevcut koşullarda bir malın toplam üretimini bir birim arttırmak için diğer malın üretiminden vaz geçilmesi gereken miktarı tanımlayan bir orandır.

Tüketici rantı nedir ?

Tüketici rantı: Daha yüksek fiyat ödemeye istekli oldukları hâlde piyasada oluşan tek fiyattan bu malı satın alan tüketicilerin elde ettikleri kazanç toplamıdır.

Üretici rantı nedir ? 

Üretici rantı: Daha düşük bir fiyatla satmaya razı oldukları hâlde piyasada oluşan tek fiyattan bu malı satan üreticilerin elde ettikleri kazanç toplamıdır.