Hava Hukuku Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Hava hukuku nedir?

Kısaca tanımlanırsa hava hukuku, havada seyrüseferle ilgili işlemleri düzenlemek için özel olarak konmuş hukuk kurallarının bütünüdür. Bu kuralları sistemli bir şekilde inceleyen hukuk dalı da hava hukuku adını taşımaktadır.

Askerî hava hukuku teriminden ne kastedilmektedir?

Askerî hava hukuku terimiyle askerî uçak ve diğer askerî hava araçlarının tabi oldukları hava hükümleri kastedilir.

Hava özel hukuku nedir?

Hava özel hukuku hava gemilerinin seyrüseferi dolayısıyla fertler arasında doğan hukuki ilişkileri düzenleyen hükümlerin incelendiği hukuk dalıdır. Kısaca, hava özel hukuku, hava hukukunun bireyler arasındaki hukuki ilişkileri düzenleyen kısmıdır. 

Uluslararası hava özel hukukunda akdî alanda hangi hükümler uygulanır?

Uluslararası hava özel hukukunda akdî alanda 1929 tarihli Varşova Konvansiyonu, Lahey Protokolü, Montreal Konvansiyonu akit dışı alanda ise 1952 tarihli ikinci Roma Mesuliyet Konvansiyonu ve 1961 tarihli Guadalajara hükümleri uygulanır

Hava hukukunun siyasi karakterini açıklayınız?

Hava hukukunun politikliği yani siyasi karakteri vardır. Sosyal ve ekonomik ilişkileri düzenlemesi nedeniyle her hukuk kuralında bir politik özellik vardır. Fakat hava hukukunda, özellikle hava kamu hukukunda, politik düşünceler önemli bir rol oynamaktadır. Bu da havacılığın devletin güvenliği ile ilgili olmasından kaynaklanmaktadır. Hava hukukunun politik özelliğinden dolayı Şikago Sözleşmesinde bir devlete ülkesinde hava yollarını kendi gösterme ve gerekli gördüğünde bazı bölgelerden uçmayı yasak etme ve hatta tamamen kapatma yetkisi verilmiştir

Batıda hava hukukuna dair ilk düzenleme nedir, açıklayınız?

Batıda hava hukukuna dair ilk düzenleme, Montgolfier balonları hakkındaki 1784 tarihli emirnamedir. Paris polis müdürü Lenoir tarafından 1784’te çıkarılan bu emirname, önceden izin almadan balonla havalanmaları yasak etmiştir.

Türkiye’ de hava hukukuna ait ilk metin hangisidir, açıklayınız?

Türkiye’ de hava hukukuna ait ilk metin 1914 tarihli “Sefâin-i Havaiyeye ait Menâtık-ı Memnua Nizamnamesi” (Hava Gemilerine Ait Yasak Bölgeler Tüzüğü) dir. 19 maddeden oluşan bu Tüzük daha çok savunma düşünceleriyle yürürlüğe konulmuştur. Tüzük hükümlerine göre, yabancı hava araçlarının Türkiye’ye hava yoluyla girebilmeleri için önce mahalli Türkiye elçiliğine başvurarak izin almaları zorunludur.

Seyrüsefer jurnalı nedir?

Seyrüsefer jurnalı, Türk hava araçlarının hareket ve varış noktalarıyla seyir ayrıntılarını kaydetmek üzere tutmak zorunda oldukları jurnaldir.

Türkiye’ de sivil havacılığı düzenleyen ilk kanun hangisidir, açıklayınız?

Türkiye’ de sivil havacılığı düzenleyen ilk kanun olan 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu 14 Ekim 1983 tarihinde kabul edilerek 19 Ekim 1983 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Halen yürürlükte olan kanuna dayalı olarak Türkiye’ de bir sivil havacılık mevzuatı oluşmuştur. 

Lozan Anlaşması'nın Türk hava hukuku bakımından önemini açıklayınız.

Lozan Antlaşması’nda havacılık bakımından Türkiye’nin durumunu ilgilendiren iki nokta vardır. Bunların birincisi, Türkiye’nin Paris Hava Sözleşmesi’ne (Paris Konvansiyonu) katılmayı kabul etmesidir. Lozan Barış Antlaşması’nın 100’üncü maddesi, Türkiye’nin katılacağı veya onaylayacağı antlaşmaları sayar. İkinci olarak Lozan Antlaşması’nın Boğazlar ve Trakya sınırlarına ait sözleşmelerinde havacılığı ilgilendiren hükümler bulunmaktadır. 24 Temmuz 1923 tarihli Barış Antlaşması Boğazlar ve Marmar denizinde havadan geçiş ve seyrüsefer serbestliği esasını koyduktan sonra bunun ayrıntısı aynı tarihli Boğazlar Sözleşmesi’nde düzenlenmiştir.

Hava hukukunun ulusal kaynakları nelerdir?

Bir ülkenin hava sınırları içinde havacılıkla ilgili hukuki ilişkileri düzenleyen hükümleri içeren kaynaklardır. Kanunlar, yönetmelikler, talimatlar, ulusal hava hukukunu meydana getirir.

Türk hava hukukunun uluslararası kaynakları nelerdir?

Uluslararası kaynaklar, uluslararası düzeyde havacılıkla ilgili hukuki ilişkileri düzenleyen hükümleri içeren kaynaklardır. Bunlar;
• Çok taraflı havacılık sözleşmeleri
• İkili hava ulaştırma anlaşmaları
• Bölgesel havacılık organizasyon ve anlaşmaları
• Uluslararası hukukun genel prensipleridir.

Türk hava hukukunun ulusal kaynakları nelerdir?

Ulusal kaynaklar şunlardır:
1. Türk Sivil Havacılık Kanunu
2. Sivil Havacılık Yönetmelikleri
3. Sivil Havacılık Talimatları
4. Sivil havacılık kuruluşları ile ilgili mevzuat (Ulaştırma Bakanlığı, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, Devlet Hava Meydanları, Türk Hava Kurumu, Türk Hava Yolları A.O. ile ilgili mevzuat)
5. Türk sivil havacılığı ile ilgili hükümler içeren kanunlar (Askerî Yasak Bölgeler ve
Güvenlik Bölgeleri Kanunu gibi)
6. Türk sivil havacığı ile ilgili hükümler içeren yönetmelikler (Hudut Bölgesi Uçuş Yönetmeliği, Türk Arama ve Kurtarma Yönetmeliği gibi)
7. Türk sivil havacılığı ile ilgili hükümler içeren talimatlar (Devlet Büyüklerinin Seyahatleri Hakkında Talimat gibi)

Türk hava hukukunda Türkiye’nin taraf olduğu çok taraflı sözleşmeler nelerdir?

Türkiye’nin taraf olduğu çok taraflı sözleşmeler şunlardır:
1. Şikago Konvansiyonu ve Şikago Konvansiyonu’nu tadil eden Protokoller
2. Suç ve Ceza ile ilgili Konvansiyon ve Protokoller (Tokyo Konvansiyonu, Lahey Konvansiyonu, Montreal Konvansiyonu ve Protokoller)
3. Uçağın Mülkiyeti ve Uçağa El Konulmasıyla ilgili Konvansiyon ve Protokoller (Roma Konvansiyonu, Cenevre Konvansiyonu)
4. Varşova Konvansiyonu ve Varşova Konvansiyonu’nu Tadil eden Konvansiyon ve Protokoller
5. Montreal Konvansiyonu
6. Mobil cihazlarla ilgili Cape Town sözleşmesi

Türk hava hukukunun kaynağını oluşturan Avrupa Organizasyonları ve anlaşmalar nelerdir?

Türk hava hukukunun kaynağını oluşturan Avrupa Organizasyonları ve anlaşmalar şunlardır:
1. Avrupa Hava Seyrüsefer Güvenlik Teşkilatı-EUROCONTROL (European Organization for the safety of Air Navigation)- Konvansiyonu
2. Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı-EASA (European Aviation Safety Agency) düzenlemeleri
3. Avrupa Sivil Havacılık Konferansı Teşkilatı-ECAC (European Civil Aviation Conference) Dökümanları
4. Avrupa Havacılık Otoriteleri Birliği – Eğitim Organizasyonu, JAA-TO (Joint Aviation Authorities-Training Organization) Anlaşması ve JAR’lar (Joint Aviation
Regulation)
5. Diğer Konvansiyon ve Protokoller (Avrupa Birliği Kuruluş Anlaşması ve Havacılık Düzenlemeleri)

ICAO'nun görevleri nelerdir?

Teşkilatın görevi, uluslararası hava seyrüseferi prensiplerini ve tekniğini geliştirmek ve uluslararası hava ulaştırmalarının kuruluşunu ve gelişimini kolaylaştırmaktır. Bu amaçla şunlar yerine getirilmeye çalışılmaktadır (Şikago Sözleşmesi m.44):
a. Bütün dünyada uluslararası sivil havacılığın emniyet ve düzenle gelişmesini sağlamak
b. Hava araçlarının yapılış ve işletiliş tekniğini barışçı amaçlara göre teşvik etmek
c. Uluslararası sivil havacılık için hava yolları, havaalanları ve hava seyrüsefer kolaylıkları kuruluşunu ve gelişimini teşvik etmek
d. Dünya halkının, ihtiyacı olan emin, düzenli, yeterli ve ekonomik hava ulaştırmalarını sağlamak
e. Haksız rekabetin doğurabileceği ekonomik zararları önlemek
f. Üye devletlerin haklarına tam olarak uygun davranmak ve her birine uluslararası hava yolları işletmede uygun bir imkân oluşturmak
g. Üye ülkeler arasında hiçbir fark gözetmemek
h. Uluslararası hava seyrüseferinde uçuş emniyetini sağlamak
i. Uluslararası sivil havacılığı bütün yönleriyle genel olarak incelemek

ICAO'nun organları nelerdir, açıklayınız?

Teşkilatın organları, Genel Kurul, Konsey, komiteler ve genel sekreterliktir. Genel kurul (Assemble) örgütün en üst organıdır, diğer organlar buna tabidir. Konsey örgütün yürütme organıdır, daimîdir ve genel kurula karşı sorumludur. Günlük işler Konsey tarafından yapılmaktadır. Konsey yasal, teknik ve aynı zamanda ekonomik alanda çeşitli görevleri yerine getiren daimî bir organdır. ICAO’nun diğer organları komitelerdir. Bu komiteler hava seyrüsefer komisyonu, hava ulaştırma komitesi, yardım komitesi, finans (mali işler) komitesi, hukuk komitesidir. 

IATA'nın kuruluş amacı nedir?

IATA, emniyetli, güvenli ve ekonomik hava ulaşımını sağlayabilmek amacıyla kurulmuştur. Amacı, uluslararası öneme sahip üyelerinin hava hatları üzerinde bir işletme birliği meydana getirmek ve
bunun içinde özellikle tarifeler üzerinde bir koordinasyon oluşturmak, üyelerini ortak işletme yöntem ve kuralları üzerinde birleştirmek, teknik konuları incelemek ve hava hukukunun gelişmesini takip ederek üyelerinin menfaatlerini korumaktır.

Avrupa Sivil Havacılık Konferansı Teşkilatı'nın amacı nedir?

Avrupa Sivil Havacılık Konferansı yapılan öneriler ve konferanslar sonucunda 1955 yılında Avrupa Konseyi desteği ile kurulmuştur. Amacı, ICAO ile iş birliği içinde Avrupa hava trafiğini birleştirmek ve kolaylaştırmaktır.

Avrupa Hava Seyrüsefer Emniyeti Teşkilatı'nın görevleri nelerdir?

Teşkilatın görevleri şunlardır: Avrupa hava sahasındaki entegrasyonu sağlamak, üye ülkeler adına kullanıcı hava taşıyıcılarında seyrüsefer ücretlerini tahsil etmek, üye ülkeler adına, proje, eğitim ve teknik malzeme hizmetlerini vermek.

Avrupa Hava Seyrüsefer Emniyeti Teşkilatı'nın amaçları nelerdir?

Yapılan diğer değişikliklere göre örgütün amaçları şu şekilde belirlenmiştir (Günel, 2010, s.115):
• Avrupa’daki hava seyrüseyrüsefer merkezleri ile yer hizmetlerinin tamamını uyumlu hale getirmek amacıyla bir ortak plan hazırlayarak ortak kurallar ve özellikler uygulamaya koymak,
• Hava seyrüsefer hizmetlerine uygulanacak kuralların uyumlaştırılması çalışmaları yapmak
• Hava trafiğine ilişkin talepleri karşılayabilecek kapasitelerin sağlanması ve Avrupa’da hava trafiği işletmeciliğini yekneksak bir sistem içerisinde kurup, işletip, geliştirecek; hava sahasının gereksinimine daha iyi cevap verecek yapısal değişiklikler önermek,
• Üye devletler tarafından EUROCONTROL örgütüne bırakılan ileriye dönük ortak Avrupa sistemlerini planlayarak, uygulamaya koyup işletmek,
• Havaalanlarına yakın hava seyrüseferini iyileştirmeye yönelik ortak ve koordineli politikalar geliştirmek

Havacılıkta tarifesiz hava hizmetleri (charter) için oluşturulan kuruluşlar nelerdir?

Tarifesiz hava hizmetleri için oluşturulan kuruluşlar şunlardır:
1. Ulusal Hava Taşıyıcıları Birliği (The National Air Carrier Association-NACA): Amerikalı charter (tarifesiz hava hizmetleri) şirketlerinin oluşturduğu bir birliktir.
2. Uluslararası Hava Charter (tarifesiz hava hizmetleri) Birliği (The International Air Charter Association -IACA): 13 bağımsız Avrupalı ve Amerikalı charter (tarifesiz hava hizmetleri) şirketinin oluşturduğu bir birliktir, 1971 yılının haziran ayında kurulmuştur.
3. Hava Charter (tarifesiz hava hizmetleri) Taşıyıcıları Birliği (The Air Charter Carriers Association-ACCA): 1971 yılının Eylül ayında kurulmuştur ve 12 Avrupa şirketini temsil etmektedir.