Özel Vergi Hukuku 1 Dersi Genel Özet

Kurum Kazançlarının Beyanı

Kurumun Tüm Beyana Tabidir

Kurum kazançları, faaliyet gelirlerinden veya faaliyet dışı gelirlerden oluşabilir. Bu gelirlerin tamamının, verilecek yıllık beyannamede toplanması gereklidir (KVK m.14). Kanun maddesinden de anlaşıldığı üzere herhangi bir gelirin beyan dışı kalması mümkün değildir. Yap-işlet-devret modelinde çalışan işletmeler dışında döviz olarak tutulan paralardan ortaya çıkan kur artışı vergiye tabi olacaktır.

Yıllın Beyannamenin Verileceği Yer ve Zaman

Kurumlar vergisi de gelir vergisinde olduğu gibi mükellefin veya vergi sorumlusunun beyanı üzerine tarh olunur (KVK m.14). Kurumlar vergisinde tarh mükellefin veya vergi sorumlusunun üzerine olunur. Eğer mükelleflerin farklı işyerleri ya da şubesi olsa bile hepsi için tek beyanname verilir.

Yıllık beyannameyi mükellef kanuni veya iş merkezinin bulunduğu vergi dairesine elden, internet aracılığı veya posta ile Nisan ayının 25. günü akşamına kadar vermelidir.

Yıllık Beyannamenin Maliye Bakanlığı Tarafından Belirlenen Tarihlerde Verilmesi

Şirketlerin faaliyetinin takvim yılı esasına göre vergilendirmeye uygun bulunmadığı bazı hallerde Maliye Bakanlığı on ikişer aylık özel düzenlemeler yapabilir.

İnşaat ve Onarma İşleriyle Uğraşanlar Açısından Yıllık Beyanname

İnşaat ve orman işleri için gelir ve giderler diğerlerinden ayrı hesaplanır. Tüm gelirler ve giderler işin bittiği yılın geliri olarak o yıla ait gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinde belirtilmektedir.

İşin sari inşaat ve onarım işi olarak değerlendirilebilmesi için aşağıdaki koşulları sağlamalıdır:

• Faaliyet konusu iş, inşaat ve onarım olmalı.

• İnşaat ve onarı işi başkalarının hesabına ve taahhüde bağlı olmalı.

• İnşaat ve onarım işi birkaç takvim yılını kapsamalı.

Yıllara sari inşaat ve onarma işlerinden elde edilen kazançlar sari niteliklerini yitirdikten sonra geçici vergilendirilir.

Yıllık Beyannamenin Ekleri

Bilanço esasına göre defter tutan gelir veya kurumlar vergisi mükellefi (faaliyet konuları yüzünden farklı muhasebe teknikleri kullananlar hariç) elektronik ortamda “Kesin Mizan Bildirimi”ni 1 Nisan-30 Nisan arasında yapmalıdır.

Kurumlar Vergisinin Oranı ve Ödenmesi

Kurumlar Vergisi Oranı ve İndirimli Kurumlar Vergisi Uygulaması

Kurumlar vergisinin oranı %20’dir. Bu oran üzerinden indirimli olanlar Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenen yatırımlar üzerinde elde edilen kazançlara tanınmıştır. Bakanlar Kurulu %20 olan kurumlar vergisi oranında %90’ına kadar indirim yapabilir.

Yatırım İndirimi Uygulaması Yürürlükten Kaldırılmıştır

Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 69. maddesinin 1. fıkrasında “vergi oranına ilişkin hükümler dahil” ifadesi yerine “Bu Kanunu’nun geçici 61’inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan vergi oranına ilişkin hüküm dahil” ifadesi ile değiştirilmiştir.

Özel yatırımları teşvik etmek amacıyla 1963 yılında kabul edilen yatırım indirimi müessesinin geçici 69. maddesinin 1. fıkrası değiştirilmiş ve 2010 yılı kazançlarından başlamak üzere yürürlüğe girmiştir.

Kurumlar Vergisinden, Daha Önce Ödenen Vergilerin Düşülmesi

Hesaplanan Kurumlar Vergisinden Daha Önce Ödenen Geçici Vergiler ve Stopaj Yoluyla Ödenen Vergiler Düşülür

Ödenmiş olan geçici vergiler ve stopaj yoluyla ödenen vergiler beyannamenin verildiği Nisan ayının sonuna kadar ödenmelidir. Kurumlar Vergisi mükellefleri 3’er aylık kazançları üzerinden geçici vergi öderler ama vergi oranı aynı kurumlar vergisinde olduğu gibi %20’dir.Yurt içinde elde edilen gelirden yapılan stopajlar ya da yurtdışında ödenen vergiler Türkiye’de ödenecek olan vergiden düşülür.

Fazla Ödenen Stopajlar Mahsubu ve İadesi

Stopajı yapılan kurum, verdiği beyannameye aşağıdaki gelirleri dahil ederse yapılan stopajları vergiden düşecektir.

• Birkaç takvim yılını kapsayan inşaat ve onarım ile uğraşan kurumlar,

• Vergiden muaf olan kurumlara dağıtılan kâr payları,

• Vakıflara, derneklere, kooperatiflere ait gayrimenkullerin kiralanması karşılığı yapılan ödemeler

• Devlet tahvili-Hazine bonosu faizleri, mevduat faizleri, repo faizleri ve çeşitli değer artış kazançlarını sayabiliriz.

Nakden iade taleplerinin dilekçe ile yapılması gereklidir. 10 bin TL’ye kadar olan kısımda teminat aranmaksızın ve inceleme raporu beklenmeksizin iade gerçekleşir.

Yıl İçinde Ödenen Geçici Verginin Mahsup ve İadesi

Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan Kurumlar Vergisi ile ilgili ödenen geçici vergi eğer tahakkuk ettirilmiş ve ödenmişse mahsup edilir. Mahsup işlemi için yazılı başvuru aranmazken vergi dairesinde re’sen yapılır.

Tahakkuk edilmiş ama ödenmemiş geçici vergiler terkin edilir.

Mahsuben İade: Ödenen geçici verginin eğer o dönemde verilen beyanname üzerinden hesaplanan kurumlar vergisinden daha fazla ise bu durumda mahsup edilmeyen tutar mükellefin başka vergi borçlarına mahsup edilir. Mahsup işleminde beyanname üzerindeki tarih esas alınır. Vergi borçlarına gecikme zammı vergi tarihi ile yıllık beyannamenin verildiği tarihe kadar uygulanır.

Nakden İade: Mahsup sonrası iadesi gereken miktarın beyannamede ilgili kısma mükellef tarafından yazılı olarak yazılmamış ise geçici verginin iade edilmesi için o yılın sonuna kadar yazılı olarak başvurması gerekir. Eğer geçici vergi ödenmiş ise mükellef ister mahsuben isterse nakden iade talep edebilir ve fiyatta sınırlama yoktur.

Dağıtılan Kâr Payları Üzerinden Gelir Vergisi Stopajı Yapılması

Stopaj, kurum kârının ortaklara dağıtılması durumunda olur.

Kâr Dağıtım Kararı Öncesinde Kurum Kârı Üzerinden Yedek Akçelerin Ayrılması ve Asgari Kâr Payı Dağıtımının Yapılması Gerekir

Kurumlar vergisi hesaplandıktan sonra 1.tertip yedek akçe ayırma ve asgari kâr payı dağıtımı yükümlülüğü gelir. Kurumlar vergisi düşüldükten sonra kalan kârın %5’ini ve ödenmiş sermayenin %20’sini buluncaya kadar 1. tertip yedek akçe ayrılır ve aynı zamanda %5 oranındaki kâr payı da ortaklara dağıtılmalıdır. Bu kâr payı Sermaye Piyasası Kurulunun belirlediği miktardan daha az olamaz. Sermaye Piyasası Kurulu halka açık olan anonim şirketlerin dağıtılabilen kârın en az yarısı en fazla %75’i olarak belirlemiştir.

Kalan Kârın Dağıtılıp Dağıtılmamasına Karar Verilir

Kurumlar kârın dağıtılıp dağıtılmamasına genel kurul toplantısında karar verir. Genel kurul toplantısı, Türk Ticaret Kanunu’nun 364. maddesine göre Mart ayının sonuna kadar toplanmalıdır. Şirketler kârın tamamının veya bir kısmını dağıtmayı ya da eklenmesine karar verebilir.

Dağıtılan Kârlar Üzerinden Stopaj Yapılması

Kâr dağıtılmamış ve sermayeye eklenmiş ise bu stopaj dışında tutulmuştur. Stopaj matrahı kurum hesaplarken Kurumlar Vergisinden düşüldükten sonra kalan ve dağıtılan kâr paylarıdır. Bu durumda ta mükellef gerçek kişilerde Kurumlar Vergisi ile birlikte %32 olur. Mayıs ayının 23.günü akşamına kadar bağlı olunan vergi dairesine muhtasar beyanname ile bildirilmelidir.

Kurumların Tasfiyesi Ve Yeniden Yapılanmaları Durumunda (Birleşme, Bölünme ve Hisse Değişimi) Vergilendirme

Kurumların Tasfiyesi

Tasfiye, kurumların tüzel kişiliklerinin sona ermesi olayıdır.

Tasfiye süresi içinde;

• Kurumun mevcutları paraya çevrilir,

• Alacakları toplanır,

• Borçları ödenir,

• Borçların ödenmesinden sonra para veya mal kalırsa, bunlar da ortaklara dağıtılır (KVK m.17-21).

Tasfiye dönemi aynı takvim yılı sonuna kadarsa 1.tasfiye dönemi ve sonraki her takvim yılı bir tasfiye dönemidir. Her tasfiye dönemi sonunda “tasfiye beyannamesi” verilir.

Tasfiye kârı, dönem sonundaki servet değeri ile dönem başındaki servet değeri farkına eşittir ve 30 gün içinde nihai tasfiye beyannamesi verilmesi ve kesin vergi borcu bulunmalıdır.

Kurumların Birleşmesi ve Devri

Birleşmede birden fazla kurum bir tek tüzel kişilik altında toplanmaktadır.(KVK m.18)Tam mükellef olması durumunda ve devir olunan şirketler tarafından alacakları olduğu kadar borçları da üstlenmesi gerekir.

Kurumlarda Bölünme ve Hisse Değişimi

KVK’nin 19/(3) ve 20. maddesinde tam veya kısmi bölünme ve hisse değişimi kavramları açıklanmaktadır.

Tam Bölünme: Tam mükellef bir sermaye şirketinin tasfiyesiz olarak infisah etmek suretiyle bütün mal varlığını alacaklarını ve borçlarını kayıtlı değerleri üzerinden mevcut veya yeni kurulacak iki veya daha fazla tam mükellef sermaye şirketine devretmesi ve karşılığında devredilen sermaye şirketinin ortakların devralan sermaye şirketinin sermayesini temsil eden iştirak hisseleri verilmesi, KVK uygulanmasında tam bölünme hükmündedir.

Kısmi Bölünme: Tam mükellef, bir sermaye şirketinin veya sermaye şirketi niteliğindeki bir yabancı kurumun Türkiye’deki iş yeri veya daimi temsilcisinin bilançosunda yer alan taşınmazlar ile en az iki tam yıl süreyle elde tutulan iştirak hisseleri ya da sahip oldukları üretim veya hizmet işletmelerinin bir veya birkaçını kayıtlı değerleri üzerinden aynî sermaye olarak mevcut veya yeni kurulacak tam mükellef bir sermaye şirketine devretmesi, KVK uygulanmasında kısmi bölünme hükmündedir.

Hisse Değişimi: Tam mükellef bir sermaye şirketinin hisselerini, yönetimini ve hisse çoğunluğunu elde edecek şekilde alırsa ve karşılığında şirketin hisselerini devreden ortaklarına kendi şirketinin sermayesini temsil eden iştirak hisselerini vermesi, KVK da hisse değişimi diye geçer.

Dar Mükelleflere Özgü Düzenlemeler

Dar mükelleflere de tam mükelleflere KVK’de uygulanan maddeler uygulanır. Ancak dar mükelleflerin özel durumları da dikkate alınarak “dar mükellefiyet esasında verginin tarhı ve ödenmesi” adı altında belli özel düzenlemeler vardır.

Gelir Unsurları

Dar mükellefiyet kapsamına giren kazanç ve iratlar KVK’nın m.3/3 de belirtilmektedir.

Safi Kurum Kazancının Tespiti

Dar mükellefiyete tabi yabancı kurumların vergisi, bunlar hesabına Türkiye’deki müdür veya temsilcileri; müdür veya temsilcileri yoksa kazanç ve iratları yabancı kuruma sağlayanlar adına tarh olunmaktadır (KVK m.28).

Dar mükellefler için ihracat istisnası bulunmaktadır. Öyle ki eğer dar mükellef kurumların Türkiye’den aldıkları malları ihraç etmelerinden sağladıkları kazançların kurumlar vergisinden muaf tutulurlar.

Beyannameler

Dar mükellefler için yıllık, özel ve muhtasar beyanname olmak üzere 3 çeşittir.

Yıllık Beyanname: Türkiye’de ticari ve zirai kazanç elde eden dar mükellefler vergilerini yıllık beyanname vermesi gerekir. Beyannameyi Türkiye’deki iş yerinin veya daimi temsilcisinin bulunduğu yer vergi dairesine Nisan ayının 25’inci günü akşamına kadar vermelidir ve Nisan ayının sonuna kadar tek taksitte ödemelidir.

Özel Beyanname: Özel beyanname, dar mükellef yabancı kurumların vergiye tabi kazancının, GVK 80.maddede yazılı; hisse senedi satışı, gayrimenkul satışı gibi diğer kazanç ve iratlardan (telif, imtiyaz, ihtira… benzeri gayri maddi hakların satışı… karşılığında alınan bedeller hariç) oluşması durumunda verdikleri beyannamedir (KVK m.26).

Gelirler ticari veya zirai kazançla birlikte ise tekrar bir özel beyanname verilmesine gerek olmayıp yıllık beyanname içinde toplanır.

Muhtasar Beyanname: Dar mükellef kurumların ticari, zirai ve diğer kazanç ve iratları dışında kalan kazanç ve iratlar kurumlar vergisine tabidir.

Dar mükellefler tam mükelleflere göre daha yoğun stopaja işyerleri yurtdışında olduğundan maruz kalırlar. Çünkü gelirleri güvenceye alınmak istenir.

Diğer Hususlar

Dar mükelleften kurumlar vergisi düşüldükten sonra kalan kazancının kuruma veya ortaklara devredilen tutar üzerinden %15 oranında gelir vergisi stopajı uygulanır. Böylece dar mükellef olan kurum Türkiye’de %32 oranında vergiye tabi olur.