Medya Hukuku Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Medyada Hukuki Sorumluluk

1. Soru

Yayınların hukuk sınırları içerisinde gerçekleşip gerçekleşmediğinin tespiti için kabul edilen kıstaslar nelerdir?

Cevap

Yayınların hukuk sınırları içerisinde gerçekleşip gerçekleşmediğinin tespiti için bazı kıstaslar kullanılmaktadır. Bu kıstaslar kamu yararı, gerçeklik, ölçülülük ve güncellik olarak karşımıza çıkmaktadır.


2. Soru

Kitle iletişim faaliyeti icra eden kuruluşların yayınlarında temel ilke nedir?

Cevap

Kitle iletişim faaliyeti icra eden kuruluşların yayınlarında temel ilke, amacın kamu yararına hizmet etmesi olmalıdır. Kamunun bilgilenme, bilgiye ulaşma, haberleşme, düşünceyi açıklama ve yayma ve haber alma taleplerinin karşılanmasına yönelik olarak gerçekleştirilen yayınlarda amaç kamu yararıdır.


3. Soru

"Kamu yararı" kavramı, neyi ifade etmektedir?

Cevap

"Kamu yararı" kavramı, halkın gereksinimleriyle veya ulusal birliğin, devletin gereksinimleriyle ilgili olan ve bunları karşılayan, topluma ulusa, devlete yararlar sağlayan yarar olarak tanımlanabilir.


4. Soru

Kamuoyunun var olan ilgisi ile kamu yararı arasında, ne tür bir ilişki vardır?

Cevap

Kamuoyunun var olan ilgisi kamu yararı olarak kabul edilemez. Kamuya mal olmuş kişilerin yaşamlarına yönelik kamuoyunda var olan magazin ilgisinin kamu yararı olarak kabul edilmesi mümkün değildir. Kamuoyu ilgisi nedeniyle yapılan yayınlarda kişilik haklarına yönelik bir saldırı söz konusu olursa yayın hukuka aykırı olacaktır.


5. Soru

"Gerçeklik" kıstası ile ifade edilmek istenen nedir?

Cevap

Gerçeklik, yayının ve bir olaya dayanan eleştiride olayın gerçeğe uygun olmasını ifade etmektedir. Buradaki gerçeklik mutlak/somut gerçeklik değildir. Yayının yapıldığı andaki beliriş biçimine uygunluk şeklinde anlaşılan bir gerçekliktir. Yayının yapıldığı sıradaki olgulara, genel anlayış ve kavranış biçimine uygun haber gerçek haberdir. Sonuçta açıklanan bilginin gerçekle uyumsuzluğu ortaya çıksa dahi yayın fiili hukuka uygun olacaktır.


6. Soru

Yapılan yayının güncel olması (güncellik), neyi ifade etmektedir?

Cevap

Güncellik, yayın yapıldığı sırada kamu yararının belirlenme ölçütlerindendir. Yayın yapıldığı sırada haber veya yorumun toplum açısından önemi bulunmamakta ise, kişilik haklarının zedelenmesi sonucunu doğuran böyle bir yayının hukuka uygun olduğu iddia edilemez. Yayına konu olan durumların toplum çıkarı açısından önemini kaybetmiş olduğu durumlarda yayının güncellik koşulu ortadan kalkmış olacaktır.


7. Soru

"Kişilik" kavramı, nasıl tanımlanabilir?

Cevap

Kişilik, gerçek kişilerin doğumlarından ölümlerine kadar ayrılmaz bir şekilde sahip oldukları hukuken korunan değerlerin bütünü olarak tanımlanabilir.


8. Soru

Kişilik hakkının taşıdığı ayırıcı özellikler nelerdir?

Cevap

  • Kişilik hakkı mutlak haklardandır. Yani herkese karşı ileri sürülebilir ve herkes tarafından ihlal edilebilir. 
  • Kişilik hakkı şahıs varlığı haklarındandır. Koruduğu hukuki değerler ve varlıklar para ile ölçülemezler. Sınırları mal varlığı haklarının aksine belli değildir. 
  • Kişilik hakları tekelci haklardandır. Bu özelliği nedeniyle sadece hak sahibi tarafından kullanılırlar ve kişiye sıkı sıkıya bağlıdırlar.
  • Kişilik hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı oldukları için devredilmeleri ve vazgeçilmeleri mümkün değildir.


9. Soru

Kişilik hakkının konusunu oluşturan değerler nelerdir?

Cevap

Kişilik hakkının konusunu bu hakkın üzerinde geçerli olduğu ve hukuk düzenince korunan kişisel değerler ve varlıklar oluşturmaktadır. Kişilik hakkının konusuna giren değerleri maddi bedensel değerler, manevi değerler ve mesleki-ticari değerler olarak üçe ayırabiliriz.


10. Soru

Maddi bedensel değerler kapsamında ele alınabilecek unsurlar nelerdir?

Cevap

Maddi bedensel değerler kişinin yaşamı, vücut bütünlüğü ve sağlığı üzerindeki haklarından oluşur. Sağlık kavramına fiziki sağlığın yanı sıra ruhsal sağlık da girmektedir. Bu sebeple manevi acılar vererek kişinin ruh sağlığını bozmak kişilik hakkına saldırı niteliğindedir.


11. Soru

Kişinin kendi yaşam hakkı üzerinde tasarrufta bulunması mümkün müdür?

Cevap

Yaşam, kişinin maddi bedensel değerlerinin en önemlisidir. Zira diğer kişisel değerlerin varlığı için kişinin yaşıyor olması gerekmektedir. Yaşam hakkına herkes eşit olarak sahiptir ve bu hak üzerinde tasarruf hiçbir surette mümkün değildir. Yaşam hakkı üzerinde tasarrufta bulunmak mümkün olmadığından kişinin ne kendisi, ne de başka birisi onun yaşamına son veremez. Kişinin bu konuda bir rızası olsa dahi yapılan saldırıda hukuka aykırılık ortadan kalkmaz.


12. Soru

Vücut bütünlüğüne yönelik müdahaleler açısından rıza ne tür bir öneme sahiptir?

Cevap

Kişinin bedenine yapılacak müdahalenin hukuka aykırı olması için kişinin bu müdahaleye rıza göstermemiş olması gerekmektedir. Yani kişinin rızası dahilinde yapılan müdahaleler hukuka aykırı değildir. Ancak gösterilecek rıza, müdahalenin kişiye zarar vermemesi ve rızanın ahlak ve adaba, kamu düzenine aykırı olmaması şartıyla geçerlidir. Aksi halde rıza hukuka aykırılığı ortadan kaldırmaz, fakat hükmolunacak tazminatın indirilmesinde etkili olacaktır. 


13. Soru

Kişinin manevi değerleri nelerdir?

Cevap

Kişinin manevi değer ve varlıkları, unsurları ve buna ilişkin değerleri onun manevi kişiliğini oluşturur. Bunlar daha çok kişinin toplumsal ilişkilerinde doğan ve kişiye kişi olması sebebiyle tanınıp korunan dini ve vicdani inançları, şeref ve haysiyeti, toplum içindeki saygınlığı, gizlilik ve sır çevresi, özgürlükleri, isim ve resim üzerindeki değerleridir.


14. Soru

İsteğe bağlı isimlerin kişilik hakkı kapsamında korunması mümkün müdür?

Cevap

Takma isim, lakap, unvan gibi isimlerin kullanımı isteğe bağlıdır. Takma isim, kişinin belli bir faaliyet alanında özellikle edebiyat ve sanat alanlarında kullanmak üzere seçtiği isimdir. Lakap ise, kişiye toplum tarafından kişinin belli özellikleri veya tutumu dolayısıyla yakıştırılan isimdir. Bunlardan özellikle takma ad ve lakabın da isim gibi koruma altında olduğu kabul edilmektedir. Ancak isteğe bağlı bu isimlerin korunması kişinin o isimle tanınması ve zamanla bu isimle toplumda bir yer edinmesine bağlıdır. Özellikle takma isim hukuka aykırı bir amaçla veya üçüncü kişileri zarara uğratmak amacıyla kullanılıyorsa bu korumadan yararlanamayacaktır.


15. Soru

Hangi durumlarda ismin gaspı söz konusu olmaktadır?

Cevap

Bir kimsenin haksız olarak başkasının ismini kullanması halinde ismin gaspı söz konusu olur. Ancak ismin gaspı sadece başka bir şahıs tarafından haksız olarak kullanımla değil, ismin bir eşyaya verilmesi, bir marka olarak kullanılması, ismin deforme edilmesi, basın yayın organları tarafından gülünç duruma düşürülmesi gibi hallerde de söz konusudur. Bu gibi hallerde ismi gasbedilen kişinin hukuki korumadan yararlanabilmesi için Medeni Kanunun 25. Maddesine göre ismin ihtilafa sebebiyet vermesi veya gasp edilmesi ve aynı zamanda bunun ispat edilmesi gerekmektedir


16. Soru

Kişilik hakkının korunması, hangi hayat alanları açısından söz konusu olur?

Cevap

Kişinin hayat alanı ortak alan, özel alan ve gizli alan olarak üçe ayrılmaktadır. Kişilik hakkının korunması özel ve gizli hayat alanlarında söz konusudur. Kural olarak ortak alan kişilik hakkının korunmasından faydalanamaz. Buna karşılık özel ve gizli hayat alanına yapılan saldırılar hukuka aykırıdır.


17. Soru

Saldırının önlenmesi davasının açılabilmesi için aranan şartlar nelerdir?

Cevap

Saldırının önlenmesi davasının şartları şöyle sıralanabilir: 1. Kişilik haklarına saldırı yapılacağına ilişkin ciddi emarelerin, belirtilerin olması gerekmektedir. 2. Saldırının hukuka aykırı olması gerekir. Hukuka aykırılığı ortadan kaldıran bir durumun mevcut olmaması gerekmektedir.


18. Soru

Saldırının durdurulması davasının şartları nelerdir?

Cevap

Saldırının durdurulması davasının şartları şunlardır: 1. Kişilik haklarına saldırı: Bu davanın açılabilmesi için kişilik haklarına yapılan bir saldırının olması gerekmektedir. 2. Saldırının hukuka aykırı olması: Kişilik haklarına yönelen saldırının hukuka aykırı olması gerekir. Kişilik hakkı zedelenen kişinin rızası, daha üstün nitelikli özel veya kamusal yarar ya da kanunun verdiği yetkinin kullanılması sebeplerinden birisiyle haklı kılınmadıkça kişilik haklarına yapılan her saldırı hukuka aykırıdır. 3. Saldırının devam ediyor olması: Saldırıya son verilmesi davasının açılabilmesi için saldırının devam ediyor olması gerekmektedir. Saldırı henüz başlamamış veya sona ermiş ise bu dava açılamaz.


19. Soru

Hangi durumlarda kişilik hakkına yönelik saldırı için tespit davası açılabilir?

Cevap

Tespit davası mevcut bir fiilin kişilik haklarına yönelik bir saldırı niteliği taşıyıp taşımadığının mahkemece tespit edilmesini sağlama amacına yöneliktir. Tespit davasının açılabilmesi için diğer dava yollarına başvuru imkânının olmaması gerekmektedir. Dava açmanın en önemli şartı davacının hukuki yararının bulunmasıdır. Örneğin davacının saldırıya son verilmesi davasını açma imkânı varken tespit davası açmasında hukuki yararı bulunmamaktadır. Tespit davası saldırının bitmiş, ancak, etkilerinin kısmen de olsa devam ettiği durumlarda açılabilecektir. Saldırı devam ediyorsa saldırının durdurulması, saldırı yakın bir zamanda gerçekleşecekse önleme davasının açılması daha uygun olacaktır.


20. Soru

Kişilik haklarına yapılan saldırı sonucu, maddi tazminat davası açabilmek için aranan şartlar nelerdir?

Cevap

Maddi tazminat davasının açılabilmesi için aşağıdaki şartların meydana gelmesi gerekir (B.K. 41 ve devamı): 1. Hukuka aykırı saldırı: Kişilik haklarına yapılan saldırının hukuka aykırı olması gerekir. 2. Kusur: Kişilik haklarına saldırıda bulunan kişinin kusurlu olması gerekir. 3. Zarar: Kişilik haklarına saldırıda bulunulan kişinin mal varlığında bir eksilmenin meydana gelmiş olması gerekir. Bu zarar kişinin aktifinde bir azalma veya pasifinde bir artış şeklinde olabilir. 4. İlliyet Bağı: Maddi zarar kişilik haklarına yönelik hukuka aykırı saldırı sonucunda meydana gelmiş olması gerekir. Hukuka aykırı fiil ile zarar arasında sebep sonuç ilişkisinin olması gerekir.


21. Soru

Kişilik hakkının ihlali nedeniyle açılacak maddi ve manevi tazminat davalarında hangi mahkemeler görevlidir?

Cevap

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 2. Maddesine göre “Dava konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın malvarlığı haklarına ilişkin davalarla, şahsın varlığına ilişkin davalarda görevli mahkeme, aksine bir düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesidir”. Sonuç olarak herhangi bir kitle iletişim aracıyla yapılan yayınlar nedeniyle kişilik hakkının ihlali nedeniyle açılacak maddi ve manevi tazminat davaları asliye hukuk mahkemelerinde görülecektir.


Bahar Dönemi Dönem Sonu Sınavı
25 Mayıs 2024 Cumartesi