Temel İdare Hukuku Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

İdari işlemin tanımı nedir?

İdari işlem, idarenin hukuki sonuç doğurmaya yönelik bir irade açıklamasıdır. İdari işlemin de bir hukuki işlem olarak biri irade açıklaması diğeri hukuki sonuç olmak üzere iki unsuru vardır. Ancak bu iki unsur bir araya geldiği takdirde idari işlem kurulur.

İdarenin özel hukuk işlemleri nelerdir?

İdarenin bazı işlemleri idare hukukuna değil, özel hukuka tâbi olmakta ve bunlardan kaynaklanan uyuşmazlıklara adli yargıda bakılmaktadır. İdarenin bu tür işlemlerine idarenin özel hukuk işlemleri denmektedir. Bunlardan bazıları şöyledir: İdarenin kendi özel mallarının yönetimine ilişkin olarak yaptığı işlemler, idari işlem değil, özel hukuka tabi işlemlerdir ve bunlardan kaynaklanacak uyuşmazlıklar da adli yargıda görülür zira idare bu mallarını, bir özel hukuk kişisinin mülkünü işletmesi gibi işletir. Kamu tüzel kişileri özel hukuk sözleşmeleri de yapabilir. Bu, onların tüzel kişilik sıfatından kaynaklanır. KİT’lerin üçüncü kişilerle yaptıkları işlemler, idari işlem değil, özel hukuk işlemi niteliğindedir dolayısıyla bunlara idare hukuku değil, özel hukuk uygulanır ve bunlardan kaynaklanacak uyuşmazlıklara idari yargıda değil, adli yargıda bakılır.

Bir işleme idari nitelik kazandıran unsur nedir?

Bir hukuki işlemi idari işlem hâline getiren şey, bu işlemin kamu gücü ayrıcalıkları ile donatılmış olmasıdır. O hâlde, idarenin bir işlemi ancak gücü ayrıcalığı içeriyorsa, o hukuki işlem idari işlem niteliğindedir; dolayısıyla idare hukukuna tâbi olur ve ondan kaynaklanan uyuşmazlıklar idari yargıda karara bağlanır.

Bir hukuki işlem idari işlem olmasına bağlanan sonuçlar nelerdir?

• İdari işlemler, idare hukukuna tâbidir. • İdari işlemlerden kaynaklanan uyuşmazlıklara idari yargıda bakılır.

İdari işlemin türleri nelerdir?

İdari işlemler öncelikle tek-yanlı idari işlemler ve iki-yanlı idari işlemler olmak üzere ikiye ayrılır. Tek-yanlı idari işlemler de kendi içinde bireysel işlemler ve düzenleyici işlemler olarak ikiye ayrılır.

Tek-yanlı idari işlemler nelerdir?

Tek-yanlılık, idari işlemin sadece idareyi ilgilendirdiği idare dışında kimseyi ilgilendirmediği anlamına gelmez. Tek-yanlı idari işlemler de gerçek kişileri veya özel hukuk tüzel kişilerini ilgilendirir; bu anlamda bu işlemlerle ilgili olarak idarenin karşısında bir taraf vardır ve bu taraf söz konusu işlemlerden dolayı idareye karşı dava açabilir. Bu işlemlerin tek-yanlı olmasından maksat, bunların gerçek kişileri veya özel hukuk tüzel kişilerini ilgilendirmemesi değil, bu işlemlerin geçerli olarak doğabilmesi, yani kendilerinden beklenen hukuki sonucu doğurabilmesi için karşı taraftaki kişinin kabul beyanına ihtiyaç göstermemeleridir. Kendi içinde bireysel ve düzenleyici idari işlemler olarak ikiye ayrılır.

Bireysel idari işlemler nelerdir?

Bireysel idari işlemler, kişisel ve özel durumlara ilişkin olan idari işlemlerdir.

Düzenleyici idari işlemler nelerdir?

Düzenleyici idari işlemler ise genel ve kişilik dışı olan idari işlemlerdir.

İki yanlı idari işlemler nelerdir?

Bunlara idari sözleşmeler denir. İki-yanlı idari işlemlerde, yapılan işlemin hukuki sonuç doğurabilmesi için sadece idare tarafından bir iradenin açıklanması yeterli değildir; bu iradenin idarenin karşısındaki kişi tarafından da kabul edilmesi gerekir. İki-yanlı idari işlemlerde yani idari sözleşmelerde, aynı yönde değil, karşılıklı iki irade beyanı vardır. Bu bakımdan, iki-yanlı idari işlemler, kuruluşları bakımından özel hukuk işlemlerinden olan sözleşmelere (akitlere) benzerler.

İdari işlemlerin özellikleri nelerdir?

• İcrailik, • Re’sen icra edilebilirlik, • Hukuka uygunluk karinesinden yararlanma.

İcrailik özelliği neyi ifade etmektedir?

Kamu hukukunda idare, bir idari kararı almak için ilgili kişinin rızasını temin etmek zorunda değildir. Zira idari karar, idarenin tek-yanlı irade açıklamasıyla oluşur ve tamamlanır. İdare, belli bir konuda iradesini açıklar ve bu irade, ilgili kişi tarafından kabul edilmesine gerek olmaksızın hukuk düzeninde değişikliğe yol açar yani hukuki sonucunu doğurur. İşte idarenin tek-yanlı olarak açıkladığı irade ile hukuki sonuçlar doğurmasına idari kararın icrailik özelliği denir.

Re’sen icra edilebilirlik özelliği neyi ifade etmektedir?

Bir idari kararın hukuk âleminde ortaya çıkan sonuçlarının maddi âleme doğrudan doğruya idare tarafından aktarılmasına, o kararın re’sen icrası denir. Dolayısıyla icrailik, kararın oluşmasına ilişkin iken re’sen icra kararın uygulanmasına ilişkindir. Karar hukuk âleminde oluşur ama maddi âlemde uygulanır.

Hukuka uygunluk karinesi neyi ifade etmektedir?

İdare tarafından tek-yanlı olarak alınan idari işlemlerin hukuka uygun oldukları varsayılır. Buna hukuka uygunluk karinesi denir.

Hukuka uygunluk karinesinin sonuçları nelerdir?

Hukuka uygunluk karinesinin dört sonucu vardır; • İdari karar, hukuki sonuçlarını, hakim kararına ihtiyaç olmaksızın yargısal denetimden önce, derhal ve kendiliğinden doğurur. • Bir idari işlemden dolayı ortaya bir uyuşmazlık çıkarsa dava açması gereken taraf idare değil, işlemin muhatabı olan özel hukuk kişisidir. • İdari davalarda ispat yükü, idareye değil, dava konusu olan işlemin hukuka aykırı olduğunu iddia eden özel kişiye aittir. Aksi mahkeme kararıyla tespit edilmedikçe idarenin kararı hukuka uygun olarak kabul edilir. • İdari işleme karşı dava açılması kural olarak o işlemin uygulanmasını durdurmaz. Bu husus, 6 Ocak 1982 tarih ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 27’nci maddesinin 1’inci fıkrasında, Danıştayda veya idari mahkemelerde dava açılması dava edilen idari işlemin yürütülmesini durdurmaz denerek açıkça hükme bağlanmıştır.

Bireysel idari işlemler nedir?

İdari kararlar, belli kişilere ilişkin hukuki sonuçlar doğurmaya yönelik kamu gücü ayrıcalıkları içeren irade açıklamalarıdır.

Bireysel idari işlemlerin maddi açıdan tasnifi ne şekildedir?

Şart işlemler ve sübjektif işlemler olarak ikiye ayrılmaktadır.

Şart işlemler nelerdir?

Bir kişiyi veya bir şeyi hukuk kurallarınca önceden tespit edilmiş bulunan genel, objektif ve kişilikdışı bir hukuki statüye (duruma) sokan veya böyle bir statüden çıkaran işlemlerdir. Şart işlemde işlemin içeriği statüsel niteliktedir; yani işlemin içeriği önceden, kişilik dışı, genel ve objektif olarak belirlenmiştir.

Memur atama işlemi nasıl bir işlemdir?

Şart işlemlerin en bilinen örneği memur atama işlemidir. Atama işlemiyle kişi, önceden hukuk kurallarıyla genel olarak düzenlenmiş bulunan genel, kişilik-dışı bir duruma sokulmaktadır. Bu kişinin sahip olacağı görev, yetki ve hakları, bu kişi için ayrıca belirlenmez; bunlar önceden zaten genel bir şekilde belirlenmiştir.

Şart işlemler şeylere ilişkin olabilir mi?

Şart işlemler sadece kişilere değil, şeylere (nesnelere) ilişkin de olabilir. Örneğin idarenin özel mülkiyetinde bulunan bir taşınmazı kamu malı statüsüne sokan tahsis kararı, bir şart işlemdir. Çünkü kamu malı statüsü hukuk kurallarıyla önceden genel bir şekilde tespit edilmiştir. Keza Bursa İnkaya köyünde bulunan 600 yıllık çınar ağacının doğal anıt olarak koruma altına alınmasına dair karar da bir şart işlemdir.

Subjektif işlemler nelerdir?

Subjektif işlemler (actes subjectifs), bireysel hukuki durumlar doğuran ya da bireysel hukuki durumlarda değişiklik yaratan işlemlerdir.

Vergi tarhı işlemi nasıl bir idari işlemdir?

Subjektif işlemin en tipik örneği vergi tarh ve tahakkuk işlemleridir. Vergi mükelleflerinin ödeyecekleri vergi, her bir mükellef için ayrı ayrı beyan ettikleri kazanç miktarı üzerinden ve onların evli-bekâr, çocuklu- çocuksuz, sağlam-sakat gibi özel durumları dikkate alınarak hesaplanır. Dolayısıyla her vergi mükellefinin ödeyeceği vergi birbirinden farklı olabilir.

İdari işlemler içeriklerine göre ne şekilde tasnif edilmektedir?

Bireysel idari işlemler, yani idari kararlar, içeriklerine göre emredici işlemler, inşai işlemler ve tespit edici işlemler olmak üzere üçe ayrılırlar.

Emredici işlemler nelerdir?

Emredici işlemler, muhatabını, davranma, katlanma veya kaçınma gibi belirli bir davranışı benimsemeye zorlayan emir veya yasaklar içeren işlemlerdir.

İnşai işlemler nelerdir?

İnşai, yapıcı veya kurucu işlemler, belli bir hukuki durum doğuran ya da mevcut bir hukuki durumda değişiklik yapan veya hukuki duruma son veren işlemlerdir.

Tespit edici işlemler nelerdir?

Tespit edici (belirleyici, beyan edici, izharî) işlemler, yeni bir hukuki durum yaratmayan, bir hukuki durumun varlığını veya yokluğunu, bir kişinin veya bir şeyin hukuki niteliğini tespit eden işlemlerdir. Diğer bir ifadeyle bu işlemler, hukuk düzeninde bir değişikliğe yol açmaz, hukuk düzeninin mevcut hâlinin ne olduğunu tespit ve beyan ederler. Bu işlemler hak yaratıcı nitelikte değildir.

İdari işlemler açıklanan iradenin sayısı ve usulüne göre ne şekilde tasnif edilmektedir?

• Basit işlemler • Kolektif işlemler • Karma işlemler

Basit işlemler nedir?

Bir iradenin açıklanmasıyla meydana gelen işlemlerdir. Amirin memura disiplin cezası vermesi bu türdendir.

Kolektif işlem nedir?

Kolektif işlemler, birden fazla iradenin aynı anda ve aynı yönde açıklanmasıyla meydana gelen işlemlerdir. Kolektif işlemlerde birden çok irade vardır ama bunlar yine de tek-yanlı işlemlerdir.

Karma işlemler nedir?

Karma işlemler, aynı yönde ve aynı konuda ve aynı amaca yönelik birden fazla iradenin belli bir sıra izlenerek açıklanmasıyla yapılan işlemlerdir. Burada birden çok iradenin birbirine eklenmesi söz konusudur. Örneğin ortak kararname (üçlü kararname) böyledir.

Açıklanan iradenin şekline göre idari işlemler ne şekilde tasnif edilmektedir?

• Sarih kararlar, • Zımni kararlar.

Sarih kararlar nedir?

Sarih kararlar, anlam ve konusu açıkça anlaşılan irade açıklamalarıyla yapılan işlemlerdir. Bu şekildeki irade açıklaması genellikle yazılı şekilde yapılır.

Zımni kararlar nedir?

İdare hukukunda, belli durumlarda idarenin susmasına bir anlam atfetmek, idarenin susarak zımni olarak bir irade açıkladığını, yani belli bir şeyi kabul veya reddettiğini varsaymak gerekmektedir. Zira idare, bireylerden farklı olarak faaliyette bulunmamak hürriyetine sahip değildir.

İcrai idari işlemler nelerdir?

İdare hukukundaki işlemlerin ezici çoğunluğu icrai niteliktedir. Bu şu anlama gelir ki idari işlemler, idarenin tek-yanlı irade açıklamasıyla oluşur ve tamamlanır. Yani idare tek-yanlı olarak açıklayacağı iradesiyle hukuki sonuçlar doğurur; hukuk düzeninde değişikliklere yol açar; ilgili kişilerin hakları ve yükümlülükleri üzerinde etkide bulunur. Örneğin kamulaştırma kararı, memur atama kararı, disiplin cezası verme kararı, emekliye sevk kararı, azil kararı, ruhsat isteminin reddi kararı vs. hep icrai kararlardır.

İcrai olmayan işlemler nelerdir?

İdarenin tek-yanlı işlemleri genellikle icrai niteliktedir. Ancak idareden çıkan her tek-yanlı işlem icrai nitelikte olmayabilir. İşte idarenin böyle işlemlerine icrai olmayan işlemler denir.

İdari işlemin unsurları nelerdir?

: İdari işlemin yetki, şekil, usul, sebep, konu ve amaç olmak üzere altı unsuru vardır. Böyle bir ayrım, doktrin tarafından yapıldığı gibi yargı içtihatları tarafından da yapılmaktadır.

İdari işlemin yetki unsuru neyi ifade etmektedir?

Yetki, idari makamı işgal eden kişi veya kişilerin kamu tüzel kişisi adına hukuki işlemler yapabilme ehliyetidir. İdari işlem, belli bir hukuki sonucu doğurmaya yönelik bir irade açıklamasıdır. Bu irade açıklamasının yöneldiği sonucu doğurabilmesi için herhangi bir kişi tarafından değil, idare adına irade açıklamaya yetkili olan bir kişi veya kişiler tarafından açıklanması gerekir.

İdari makam nedir?

İdare adına irade açıklamaya yani işlem tesis etmeye yetkili mercilere, idari makam denir. İdari makamlar, bireysel olabileceği gibi, kolejyal (kurulsal) de olabilir. Örneğin Başbakan, bakan, vali, belediye başkanı, muhtar, rektör, genel müdür birer bireysel idari makamdır. Kolejyal (kurulsal) idari makamlar ise, kurullardan, yani heyetlerden oluşur ki bunlar birden fazla kişinin bir araya gelmesinden meydana gelir. Örneğin Bakanlar Kurulu, belediye meclisi, il genel meclisi, ihtiyar heyeti, üniversite yönetim kurulu birer kolejyal idari makamdır.

Yetki çeşitleri nelerdir?

• Kişi bakımından, • Konu bakımından, • Yer bakımından, • Zaman bakımından

Yetki unsurunda sakatlık halleri nelerdir?

• Fonksiyon gaspı, • yetki gaspı, • yetki tecavüzü ve • ağır ve bariz yetki tecavüzü olmak üzere dört çeşit yetki bakımından sakatlık hâli vardır.

Fonksiyon gaspı nedir?

Fonksiyon gaspı, idarenin yasama veya yargı organlarının görev alanına giren konularda işlem yapması durumunda ortaya çıkan sakatlıktır.

Yetki gaspı nedir?

Yetki gaspı, idareye tamamıyla yabancı veya idare adına irade açıklamaya yetkili olmayan bir kimse tarafından yapılan işlemler durumunda ortaya çıkan yetki sakatlığıdır.

Herhangi bir resmî sıfatı olmayan bir kişi, bazı idari yetkileri ele geçirmesi ve ve birtakım işlemler yapması durumunda ne tür bir yetkisizlik hali vardır?

Yetki gaspı söz konusudur.

Yetki tecavüzü nedir?

Yetki tecavüzü, bir idari makamın diğer bir idari makamın yetkili olduğu bir konuda veya yerde işlem tesis etmesi demektir. Yetki tecavüzünde, idare adına işlem tesis eden kişi, yetki gaspında olduğu gibi idareye yabancı bir kişi değildir; bu kişi esas itibarıyla idare adına irade açıklamaya, yani işlem tesis etmeye yetkilidir. Ancak, bu kişi yetkili olduğu konuda ve yerde değil, bir başka konuda ve yerde işlem yapmaktadır.

Ağır ve bariz yetki tecavüzü neyi ifade etmektedir?

Ağır ve bariz yetki tecavüzü de adı üstünde bir yetki tecavüzüdür. Ancak bu tür yetki tecavüzünde hukuka aykırılık fevkalade ağır ve apaçıktır. Uzman olmayan bir kimse bile böyle bir işlemin sakat olduğunu derhal anlar. İdari işbölümü esaslarına tamamıyla aykırı bir biçimde alınan kararlarda ağır ve bariz yetki tecavüzünün bulunduğu söylenir.

Şekil unsuru nedir?

Şekil, hukuk düzeninde değişiklik meydana getirmeye yönelik iradenin kendisiyle açıklandığı şeydir. Şekil, iradeyi açıklamak için kullanılan araca, kalıba denir.

İdare hukukunda şekil serbestisi söz konusu mudur?

İdare hukukunda, idari makamların yaptıkları işlemlerde kendi özel çıkarları bulunmadığından, bu işlemleri ihtiyatsızca yapmaları ihtimal dâhilindedir. İşte idare hukukunda sıkı şekil şartları öngörülerek idari makamların işlemi yapmadan önce iyice düşünmeleri amaçlanmaktadır. Ayrıca idari işlemin şekle tabi olması idare edilenlere de güvence sağlar niteliktedir. Keza idari işlemin yazılı şekilde olması onun denetimini mümkün kılar.

İdari işlemlerde kural yazılı şekil midir? Neden?

İdari işlemler kural olarak yazılı şekle tabidir. Yani idari işlemi oluşturan iradenin bir belgede yazılı olarak açıklanması gerekir. Yazılı şekil kuralının bazı istisnaları vardır. Bir kere, kolluk alanında sözlü karar alınabilmesi mümkündür. Örneğin 2559 sayılı Polis Vazife ve Selâhiyet Kanunu’nun 2’nci maddesi, yasadışı toplantı ve gösteri yürüyüşünün dağıtılması konusunda sözlü karar alınabilmesine imkân vermektedir. Ayrıca kavşakta trafiği düzenleyen polisin el-kol hareketleri, yangın alarmı sireni, trafik ışıkları örneğinde olduğu gibi idarenin işaretlerle veya hareketlerle de irade açıklaması mümkündür. Nihayet zımni kararlar da mahiyetleri gereği yazısızdır.

Yazılı olan idari işlemlerin kapsamında neler vardır?

Zorunlu unsurlar, irade açıklaması ve imzadan ibarettir. İhtiyari unsurlar ise muhatabın adı, işlemin tarihi ve yeri, hukuki dayanakları ve gerekçesidir. Zorunlu olmamakla birlikte, idare bu ihtiyari unsurları da işlemin metninde belirtebilir ve bunda çeşitli yararlar da vardır.

Gerekçe belirtme zorunluluğunun avantajları nelerdir?

Bir kere, işlemin gerekçesinin belirtilmesi demokrasi ilkesiyle uyum içindedir. İdare, yaptığı işlemin gerekçesini açıklayarak idare edilenlere hesap verir. Gerekçe belirtilmesi kuralı aynı zamanda iyi idare ilkesine de uygundur. Zira gerekçe zorunluluğu, idareyi yapacağı işlemin doğruluğunu ve yerindeliğini dikkatlice incelemeye sevk eder. Nihayet gerekçe zorunluluğu, idarenin denetlenmesi açısından da yararlıdır. Gerekçeyi öğrenen ilgili kişi dava açmaya gerek olup olmadığını kendisi takdir edebilir; keza gerekçe, gerek hâkimin gerekse hiyerarşik amirin denetim işini de kolaylaştırır.

Usul unsuru neyi ifade eder?

Usul, idari işlemin yapılmasında izlenen yollar demektir. İdari işlemin özünü oluşturan irade, bazı durumlarda tek kişi tarafından doğrudan doğruya ve derhal açıklanır. Burada uyulması gereken pek bir usul kuralı yoktur. Ancak bazı hâllerde idari işlemin özünü oluşturan iradenin açıklanması için izlenmesi gereken bir usul vardır. Bu irade açıklanmadan önce, bir hazırlık sürecinden geçer, olgunlaşır ve belli şartlar dâhilinde tespit edilip açıklanır.

Usul unsurunun yararları nelerdir?

Başlıca yararları şunlardır: 1. Usul kurallarının, idari kararların doğruluğunu sağlayıcı bir işlevi vardır. 2. Usul kuralları, idareyi objektif davranmaya iter. 3. Usul kuralları, bireylere hukuki güvenlik sağlar. 4. Usul kurallarının idare edilenlerin haklarını koruyucu bir işlevi vardır. 5. Usul kuralları, idarenin denetim altına alınmasına da olumlu bir şekilde katkıda bulunmaktadır.

Usul unsurunun zararları nelerdir?

Usul kuralları, zaten ağır işleyen idarenin daha da ağır işlemesine yol açar. İdari makamlar, ağır usullere bağlanmış işlemleri yapmak yerine aynı sonuca usul kurallarına bağlanmamış işlemlerle ulaşmaya çalışırlar veya tümden o işlemi yapmaktan vazgeçerler.

Türk hukukunda çelişme usulünün uygulandığı haller nelerdir?

Türk hukukunda çelişme usulünün uygulanması, yani ilgili kişiye savunma hakkı tanınması gereken hâller sınırlıdır. Türk hukukunda çelişme usulü sadece disiplin cezalarına ilişkin olarak öngörülmüştür. Rekabet Kurulu gibi bağımsız idari otoritelerin karar alma sürecinde de çelişme usulü uygulanır.

Usulde paralellik ilkesi nedir?

Usulde paralellik ilkesi, bir işlemin yapılması için kullanılan usulün, kanun aksini öngörmemiş ise o işlemin değiştirilmesi veya ilga edilmesi için de kullanılmasını öngören bir ilkedir.

Usulde paralellik ilkesinin uygulanmayacağı haller nelerdir?

• İhtiyarî usullerde, usulde paralellik ilkesi uygulanmaz. • Kanun aksini öngörmüşse usulde paralellik ilkesi uygulanmaz. • Disiplin cezası verme işlemlerinde usulde paralellik ilkesi uygulanmaz. • Kolluk tedbirleri alanında usulde paralellik ilkesi uygulanmaz. • Mahkeme kararlarının yerine getirilmesinde usulde paralellik ilkesi uygulanmaz.

İdare hukukunda bulunan başlıca müeyyideler nelerdir?

İdare hukukunda iptal ve yokluk olmak üzere başlıca iki tür müeyyide vardır. Her ikisi de idari işlemi yapıldığı tarihten itibaren ortadan kaldırır.

Yürürlüğe girmeyen idari işlemlerin hükmü nedir?

Yürürlüğe girmemiş bir idari işlem ilgililerine uygulanamaz. İdari işlemlerin yürürlüğe girmesi ise, bu işlemlerin ilgililerine duyurulmasıyla olur. İdari işlemlerin ilgililerine duyurulması ise yayın ve tebliğ olmak üzere iki değişik işlemle yapılır. Yayın düzenleyici idari işlemler, tebliğ ise bireysel idari işlemlerin ilgilere duyurulması için öngörülmüş usuldür.

İdari işlemlerin sona ermesi hangi durumlarda uygulanmaktadır?

: İdari işlemleri sona erdiren sebepleri, öncelikle idarenin iradesi dışındaki sebepler ve idarenin iradesine bağlı sebepler olmak üzere ikiye ayrılabiliriz. İdarenin iradesi dışındaki sebepleri de kendi içinde iptal, sürenin dolması, infisahî şartın gerçekleşmesi ve maddi sebepler olmak üzere dört gruba ayırabiliriz.

Uygulanmasına ilişkin genel kurallar nelerdir?

İdari kararlar çoğunlukla muhatapları tarafından gönüllü olarak uygulanırlar. Kararın muhatabı olan kişiler, çoğunlukla karara karşı direnmezler ve kararın gereğini yerine getirirler; ona uyarlar. İdare edilenler, gerek gönüllü olarak, gerekse müeyyide korkusuyla idari kararlara çoğunlukla uyarlar; bu kararların gereklerini kendiliğinden yerine getirirler. Ancak buna rağmen idari kararlara uymayan, idari kararlara karşı direnen kişiler de çıkabilir. İşte böyle durumlarda idari kararın uygulanması için ya idareye resen icra yetkisi tanınmıştır ya da idare kararın icrası için mahkemeye başvurmak zorundadır.

Hangi tür müeyyideler uygulayabilir?

İdari ve cezai olmak üzere iki tür müeyyide uygulayabilir.

İdari işlem nedir?

İdarenin üstlendiği faaliyetleri yerine getirirken yaptığı hukuki tasarruflar demek olan “idari işlem”, “işlevsel anlamda idare tarafından, hukuk alanında bir etki doğurmaya yönelik ve kamu gücü kullanarak yapılan tek yanlı irade açıklamaları” şeklinde tanımlanabilir. Mesela memurluğa atama, memurluktan çıkarma, disiplin cezası, sınavda verilen not, inşaat ruhsatı verme  işlemleri bu niteliktedir.

İdari işlemin özelliklerini anlatınız.

a. İdari işlemler tek yanlıdır: Yani sadece idarenin iradesi ile gerçekleşir. İşlemin muhatabının iradesinin önemi yoktur. Mesela
idare, muhatabının iradesine bakmadan, taşınmaz hakkında kamulaştırma kararı alabilir.
b. İdari işlemler icrailik özelliğine sahiptir: İdari işlemler, tamamlandığı anda uygulanma kabiliyetine sahip olur. Uygulanması için başka bir işleme gerek yoktur.
c. İdari işlemler hukuka uygunluk karinesinden yararlanırlar: İdari işlemlerin, aksi ispatlanıncaya kadar, hukuka uygun olduğu
(kanunî bir dayanağının bulunduğu) kabul edilir. İdari işlemin hukuka aykırı olduğunun tespiti ise, idare mahkemesinde açılan
bir iptal davası sonunda mahkemenin vereceği iptal kararı ile olur.
d. İdari işlemler kamu yararı amacına yöneliktir: İdarenin (kamu tüzel kişilerinin) yegane amacı kamu yararını gerçekleştirmek olduğundan, idari işlemler de ancak kamu yararını gerçekleştirmek amacıyla yapılabilir. Siyasi amaç, kişisel amaç gibi kamu yararına aykırı amaçla yapılamaz.
e. İdari işlemler mutlaka bir sebebe bağlı olarak yapılabilir: İdari işlemlerin mutlaka hukuka ve gerçeğe uygun bir sebebe bağlı olması gerekir. Sebepsiz idari işlem olamaz.
f. İdari işlemler resen uygulanabilirlik kabiliyetine sahiptir: İdare bir işlemi yapmışsa bu işlemi, birilerinin talep ya da başvurusuna gerek kalmadan re’sen (kendiliğinden) ve gerek duyarsa cebren uygulama yetkisine sahiptir.

İcrai işlem - icrai olmayan işlem ayrımını açıklayınız.

İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 14/3-d maddesi uyarınca, iptal davasına konu olabilmesi için, idarenin bir işleminin bulunması yeterli olmayıp söz konusu işlemin, kanunun deyimi ile “kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem” yani icrai işlem niteliğinde olması gerekmektedir. İşlemin icrailiği “kamu gücünün, üçüncü kişiler üzerinde, ayrıca başka bir işlemin varlığına gerek olmaksızın doğrudan doğruya hukuki sonuçlar doğurması”(ERKUT, İdari İşlemin Kimliği, s. 119), hukuk alanında bir değişiklik yapması
demektir. Kesin işlem ise, “idari karar alma sürecinin tamamlanarak nihai işlemin ortaya çıkması” demektir

İcrai Olmayan İşlemler: Aşağıda belirtilen işlemlerin icrai nitelikte olmadığı, dolayısıyla iptal davasına konu olmayacağı kabul edilmektedir.

a. Hazırlık işlemleri: Nihaî işlem yapılmadan önce yapılan tavsiye, teklif, temenni, mütalaa, rapor, danışma, öneri, rapor tanzim
etme gibi işlemler icrai nitelikte değildirler.

b. Bildirici işlemler: Var olan bir durumun ya da işlemin varlığının kişilere bildirilmesi, varlığının açıklanması niteliğindeki (bildirimler, hatırlatmalar, uyarılar gibi) işlemler, hukuki bir netice doğurmadığından icrai nitelikte değildirler.

c. İç işleyişe ilişkin işlemler: İdari teşkilatın kendi iç işleyişine ilişkin olan, üçüncü kişilerin
hukuki durumunu etkilemeyen işlemler de icrai nitelikte değildirler.

Maddi bakımdan idari işlemler kaça ayrılır?

İkiye ayrılır. Düzenleyici ve birel işlemler.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi maddi bakımdan nasıl bir idari işlemdir?

Düzenleyici bir idari işlemdir.

Anayasa'da yer almayan fakat kanunlarda yer alan düzenleyici işlemlere örnek veriniz.

Kanunlarda “yönerge”, “genelge”, “genel emir”, “tebliğ”, “iç düzen kararı” “imar planı” gibi isimleri taşıyan, içinde kural içeren düzenleyici işlemler yer almaktadır. Bunların adı anayasada geçmediği için bunlara “adsız düzenleyici işlemler” ya da “yönetmelik benzeri düzenleyici işlemler” denilmektedir.

Basit işlem nedir?

İdari işlem, bir kamu görevlisinin iradesi ile (imzası ile) gerçekleşip hukuki sonuçlarını doğuruyorsa basit iradeli işlemlerden söz edilir. Mesela dekanın bir öğrenciye uyarma cezası vermesi, sadece bir kamu görevlisinin iradesi ile gerçekleştiğinden basit iradeli
işlem niteliğindedir.

Kurul işlemleri nedir?

İdari işlem, bir makamı oluşturan binden fazla kişinin iradesinin birleşmesi ile oluşuyorsa kurul işlemden bahsedilir. Mesela, üniversite senatosu kararı, fakülte disiplin kurulu kararı, belediye encümeni kararı, belediye meclisi kararı, il encümeni kararı kurul işlemlere örnektir.

Birleşme işlemi nedir?

Bir idari işlemin oluşması birden fazla makamın iradesinin hukuk kuralı ile öngörülen sırayla bir araya gelmesi ile gerçekleşiyorsa, birleşme işlemden söz edilir. Burada yapılan işlem tektir. Ancak bu işlemin yapılması için farklı makamların iradesinin belli bir sırayla bir araya gelmesi gerekmektedir. Mesela bir kamu görevlisinin bakanın önerisi üzerine Cumhurbaşkanı tarafından atanması bu şekildedir. 

Zımni işlem nedir?

İdareye yapılan bir talep karşılığında, idarenin hiçbir cevap vermemesine, susmasına ya da hareketsiz kalmasına kanunla bir sonuç bağlanmasına zımni (örtülü) işlem denilir. Kanun bu suskun kalmaya bir netice bağlamakta, genel olarak talebin reddedildiğini, bazen de kabul edildiğini varsaymaktadır. Birincisine “zımni ret işlemi”, ikincisine de “zımni kabul işlemi” denilmektedir.

İdari işlemin unsurlarından yetkinin özelliklerini açıklayınız.

İdari işlemin yetki unsurunun genel özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
a. Yekiler hukuk kuralı ile verilir: İdarenin kullanacağı yetkiler bazen anayasa (Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulunun yetkileri
gibi), bazen kanunlar, bazen de yönetmelik (öğrenci sınav yönetmeliği gibi) tarafından verilmektedir.
b. Yetki unsurunun kamu düzeninden oluşu:
İdari işlemin yetki unsurunun kamu düzeninden olduğu kabul edilmektedir. Bu özellik sebebiyle, iptal davasında yetki yönünden
hukuka aykırılık, davanın her aşamasında taraflarca ileri sürülebileceği gibi, mahkemece re’sen de dikkate alınır.

c. Yetkide paralellik ilkesi: Bu ilkeye göre, bir işlemin yapılmasında yetkili olan makam, kanunda aksine bir düzenleme yoksa aynı
işlemin değiştirilmesi, kaldırılması ya da geri alınmasında da yetkilidir

d. Yetkinin bizzat kullanılması zorunluluğu: Hukuk kuralları ile yetkilendirilen kişiler, bu yetkilerini başkalarına devredemezler, kural olarak bizzat kullanmak durumundadırlar. Ancak bu kural mutlak olmayıp “yetki devri” ve “vekâlet” gibi istisnaları  bulunmaktadır.

Yetki devri nedir? Açıklayınız.

Kanunla yetkilendirilmiş kişi, bu yetkilerini bizzat kullanmak zorunda ise de, kanunda açık bir düzenleme bulunmak şartıyla, başka bir kamu görevlisine yetki devri yapabilir. Belediye Kanunu m.42: “Belediye başkanı, görev ve yetkilerinden bir kısmını uygun gördüğü takdirde, yöneticilik sıfatı bulunan belediye görevlilerine devredebilir.

Yetki çeşitleri nelerdir? Sadece sayınız.

Yetki unsuru kendi içinde “kişi bakımından yetki”, “konu bakımından yetki”, “yer bakımından yetki” ve “zaman bakımından yetki” 
şeklinde tasnif edilmektedir.

Zaman bakımından yetki unsurunu açıklayınız.

Kamu görevlilerinin yetki kullanmalarının belli bir zaman dilimi ile sınırlı olmasına “zaman bakımından yetki” denilmektedir. Kamu görevlileri, bu zaman dilimi dışında yetki kullanır iseler, yapılan işlem yetkisizlik sebebiyle hukuka aykırı olur.

Kamu İhale Kanunu kapsamı dışında bırakılan idareler nelerdir?

(1) Mesleki kuruluşlar(2/c). (2) Vakıf yükseköğretim kurumları(m.2/c). (3) Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu ve bu fonun hisselerine tamamen ya da kısmen sahip olduğu bankalar (m.2/e). (4) 4603 sayılı kanun kapsamındaki bankaların (Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası, Türkiye Halk Bankası ve Türkiye Emlak Bankası) yapım ihaleleri dışındaki ihaleleri. (5) Enerji, su ve telekomünikasyon sektörlerinde faaliyet gösteren teşebbüs, işletme ve sektörler (m.2/e).

Kamu ihalelerine hakim olan ilkelerden saydamlık ilkesini açıklayınız.

Saydamlık (açıklık) ilkesi: İhalelerin herhangi bir kuşkuya yer vermeden yapılabilmesi için, gizli değil, ilgililerin bilgisi dâhilinde yapılmasını ifade eder. Kanun bunun için ihalelerin ilanını öngörmüştür. İlgili herkes ihale süreci hakkında bilgi edinebilmelidir.

Devlet İhale Kanunu’nda Öngörülen İhale Usulleri nelerdir?

Bu Kanunun da öngörülen ihale usulleri şunlardır:

(1) Kapalı teklif usulü

(2) Belli istekliler
arasında kapalı teklif usulü

(3) Açık teklif usulü

(4) Pazarlık usulü

(5) Yarışma usulü

Kamu İhale Kanunu’nda öngörülen İhale Usulleri nelerdir?

İdarelerce mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalelerinde aşağıdaki usullerden biri uygulanır (m.18):

(1) Açık ihale usulü.

(2) Belli istekliler arasında ihale usulü.

(3) Pazarlık usulü.

Bunlara 22. addedeki “doğrudan temin usulü”nü (4) ve 23. maddedeki “tasarım yarışmaları” usulünü (5) de ilave etmek gerekir.

İhale sürecindeki şikayet hakkından bahsediniz.

Şikâyet hakkı: İhale sürecindeki hukuka aykırı işlem veya eylemler nedeniyle bir hak kaybına veya zarara uğradığını veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden aday veya istekli ile istekli olabilecekler, bu Kanunda belirtilen şekil ve usul
kurallarına uygun olmak şartıyla şikâyet ve itirazen şikâyet başvurusunda bulunabilirler.

İdari sözleşmelerde idarenin yetkileri nelerdir?

İdari sözleşmenin, idareye tanıdığı yetkileri şu şekilde sıralayabiliriz: (a) İdarenin denetleme ve yönlendirme yetkisi vardır. (b) İdarenin yaptırım uygulama yetkisi vardır, (c) İdarenin, sözleşmede tek taraflı değişiklik yapma yetkisi vardır. (d) Hizmet gerektirdiğinde idarenin sözleşmeyi fesih yetkisi vardır.