Sağlık Hukuku Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Dünya Sağlık Örgütü sağlığı nasıl tanımlamaktadır?

Dünya Sağlık Örgütü sağlığı, yalnız hastalık ve sakatlık anlamında değil, bedence, ruhça ve sosyal yönden tam bir iyilik hâli içinde olma gerekliliği olarak nitelemektedir.

Sağlık hukukunda yasal mevzuatın başında gelen Anayasayı tanımlayınız?

Anayasa; devletin şeklini, yapısını, organlarını, organlarının birbiriyle olan ilişkilerini, kişi temel hak ve özgürlüklerini düzenleyen temel hukuk kurallarıdır. Anayasa hükümleri, yasama organını, yürütme organını, yargı organını, idare makamlarını, diğer kuruluş ve kişileri bağlamaktadır.

1982 Anayasasında sağlık hakkı hangi haklar kapsamında yer almaktadır?  

Sağlık hakkı temel hak ve özgürlükler arasında yer almaktadır.

1982 Anayasası'na göre sağlık hakkının kapsamını açıklayın.

Temel hak ve özgürlükler arasında sayılmaya başlanan sağlık hakkı, devletin sağlığın korunması, tedavi edilmesi, iyileştirilmesi gibi fonsiyonlarını öne çıkarmaktadır. Anayasa’da açıkça belirtildiği üzere herkesin sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahip olması gerekmektedir. Anayasamız yaşama hakkını bir temel hak olarak görmekteyken aynı zamanda bu yaşama hakkının sağlıklı ve dengeli bir çevrede bulunması gerektiği belirtilmektedir. Yaşama hakkını bu şekilde kaleme alan maddenin devamında da “Tıbbî zorunluluklar ve kanunda yazılı hâller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbî deneylere tâbi tutulamaz” hükmü yer almaktadır.

1982 Anayasasına göre usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmaların iç hukukta uygulanması hakkındaki düzenleme nasıldır?

Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hükmündedir.
Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. (Ek: 7.5.2004-5170/7 md.) Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası antlaşma hükümleri esas alınır.

Kanunun tanımını yapınız.

Kanunlar, Anayasanın yetki verdiği TBMM tarafından (m.87), Anayasada öngörülen kanun yapma usul ve esasları doğrultusunda (m.88) kabul edilen ve Cumhurbaşkanınca Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren genel, soyut ve sürekli nitelikli yazılı hukuk kuralları olarak tanımlamak mümkündür.

Kanun teklif etmeye kimler yetkilidir?

Kanunların teklif edilmesine milletvekilleri yetkilidir.

Kanunların Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilmesinden sonraki aşama hakkında bilgi veriniz?

Cumhurbaşkanı, TBMM tarafından kabul edilen kanunları on beş gün içinde yayımlamaktadır. Cumhurbaşkanı, yayımlanmasını kısmen veya tamamen uygun bulmadığı kanunları, bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte aynı süre içinde, TBMM’ne geri göndermektedir. Cumhurbaşkanınca kısmen uygun bulunmama durumunda, Türkiye Büyük Millet Meclisi sadece uygun bulunmayan maddeleri görüşebilmektedir. TBMM, geri gönderilen kanunu üye tam sayısının salt çoğunluğuyla aynen kabul ederse, kanun Cumhurbaşkanınca yayımlanmakta; meclis, geri gönderilen kanunda yeni bir değişiklik yaparsa, Cumhurbaşkanı değiştirilen kanunu tekrar Meclise geri gönderebilmektedir. Anayasa değişikliklerine ilişkin hükümler saklıdır.

Hangi kanunlar Cumhurbaşkanı tarafından meclise geri gönderilemez?

Bütçe kanunları Cumhurbaşkanı tarafından meclise geri gönderilemez.

Resmi Gazete'de yayınlanan kanunlar ne zaman yürürlüğe girer?

Kanunların yürürlüğe girmesi, genellikle her kanunun kendisinin ne zaman yürürlüğe gireceği konusunda hükümlerine tabidir. Bu durumda kanun kendisinin belirlediği tarihte yürürlüğe girmekte ve bu tarihten itibaren uygulanmaktadır. Kanun metninde kanunun hangi tarihte yürürlüğe gireceği konusunda herhangi bir hüküm bulunmuyor ise kanun, Resmî Gazetede yayımlandığını günü izleyen günden itibaren 45 gün sonra yürürlüğe girmektedir.

2017 Yılında gerçekleşen Anayasa değişikliği ile hangi mevzuatlar yürürlükten kalkmıştır?

Yeni sistemde Bakanlar Kurulu bulunmadığı için eski sistemde mevcut olan ve Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan kanun hükmünde kararname ve tüzüklerin artık çıkarılması mümkün olmayıp, mevzuat arasında bu iki düzenlemeye yer verilmemiştir. Ancak mevcut kanun hükmünde kararname ve tüzükler değiştirilinceye veya yürürlükten kaldırılıncaya kadar varlığını sürdürecektir.

Hangi alanlarda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi düzenlenemez?

1982 Anayasası'nda Cumhurbaşkanının Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevlerle ilgili konularda, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkaramayacağı açıkça düzenlenmiştir.

 Yönetmelik kimler tarafından hangi amaçla çıkarılır? 

Yönetmelikler, Anayasanın 124.maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre; Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri tarafından çıkarılır. Kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler.

Sağlık hakkı ile insan hakları arasındaki ilişkiyi açıklayın.

Sağlık hakkına baktığımızda temelde insanın, insan olma niteliği öne çıkmaktadır. İnsan haklarının da tanımı yapılırken insanın insan olması sebebiyle sahip olduğu haklar şeklinde bir tanımlamaya gidilmektedir. Dolayısıyla sağlık hakkı ile insan hakları arasında çok sıkı bir ilişkinin bulunduğunu söylemek mümkündür. Sağlık hakkının belirlenmesinde temel kıstas bu durumda insan hakları ölçütüdür. Sağlık politikalarının tespitinde de insan haklarından yola çıkılmakta, her iki kavram ile insanının iyiliği hedeflenmektedir. İnsanın sağlıklı bir şekilde hayatını sürdürebilmesi temel bir insan hakkı olarak ortaya çıkmaktadır.

Tıbbi deontoloji kavramı neyi ifade etmektedir?

Deontoloji terim olarak “yükümlülükler bilgisi” anlamında kullanılmaktadır. Diğer bir ifade ile deontoloji neyin yapılması, neyin yapılmaması sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla donattığı kurallar manzumesidir. Hekim ve hasta ilişkisinde, hekimin uymak zorunda olduğu gelenek ve kurallar onun Tıbbi Deontoloji yönünü öne çıkarmaktadır.

Etik kavramını açıklayın

Etik henüz çözümü belirlenmemiş, yerleşik normların dışında kalan sorunlarla ilgilendiği ve bu açık uçlu sorunlarda ilkelerin belirlenmesine yönelik çalışmalar yaptığı için her zaman tartışmaya açık bir alan olarak kabul edilmektedir. Hekim ve hasta arasındaki ilişkide ortaya çıkan değer sorunları da Tıbbi Etik alanının konusunu oluşturmaktadır.

Sağlık mevzuatı neyi kapsamaktadır?

Sağlık alanında kaleme alınan yazılı hukuk kurallarının tamamı sağlık mevzuatı olarak nitelendirilmektedir. Birtakım genel mevzuat düzenlemeleri de sağlık hukukunu ilgilendirdiği için bunların da sağlık mevzuatı içinde ele alınması gereklidir. Temelde ele alındığında sağlık mevzuatı yalnızca bu hizmeti sunan kişi, kurum ve kuruluşların değil aynı zamanda bu hizmetlerden yararlananları da kapsamına alan bir düzenlemeler topluluğudur.

Sağlık alanında çalışan temel sağlık kurum ve kuruluşları örnekler veriniz.

Dünya Sağlık Örgütü, Sağlık Bakanlığı, Türk Tabipleri Birliği ve çeşitli sivil toplum kuruluşları sağlık alanında çalışan kurum ve kuruluşlardır. Sivil toplum kuruluşlarına da şunları örnek verebiliriz. Yeşilay, Kızılay,Tıbbi Onkoloji Derneği, Türkiye Acil Tıp Derneği, Sigarayla Savaşanlar Vakfı vs.

Türk Tabipleri Birliği'ni kimler oluşturmaktadır?

Türkiye sınırları içerisinde meslek ve sanatlarını icraya yetkili olup da sanatını serbest olarak yapan veya meslek diplomasından istifade etmek suretiyle resmî veya özel görev yapan tabiplerden oluşan bir kuruluştur.

Türk Tabipleri Birliği'nin görevleri nelerdir?

Türk Tabipleri Birliği'nin görevleri şunlardır:

a) Halk sağlığına ve hastalara fedakârlık ve feragatle hizmeti ideal bilen meslek geleneklerini muhafaza ve geliştirmeye çalışmak,
b) Azalarının maddi ve manevi hak ve menfaatlerini korumak ve bunları halkın ve Devletin menfaati ile en iyi bir şekilde denkleştirmeye çalışmak,
c) Halkın sağlığını korumaya, azalarını muayyen refah seviyesine ulaştıracak gerekli iş sahaları bulmaya, İş Kanunu ile sosyal kanunların ve bunlara bağlı nizamname ve talimatname hükümlerinin tatbikatında meslek ve meslektaşların hak ve menfaatlerini korumaya ve her türlü iş tevziinin adilane bir surette düzenlenmesine çalışmak,
d) Halk sağlığı ve tıp meslekleri ile ilgili meseleler için resmi makamlarla karşılıklı işbirliği yapmak,
e) Halk sağlığını ve tıp mesleğini ilgilendiren işlerde resmi makamlardan yardım sağlamak.