Temel İnsan Hakları Bilgisi 1 Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kamu hak ve hürriyetlerinin düzenlenmesinde ki sistemler nelerdir ? 

Kamu hak ve hürriyetlerinin düzenlenmesinde, “önleyici” ve “düzeltici” olmak üzere iki sistem bulunmaktadır.

Yasaklayıcı önleme nedir ?

Bir hürriyetin kullanılması için gerekli iznin verilip verilmemesinde kamu otoriteleri mutlak bir takdir yetkisine sahip bulunmaları hâlinde yasaklayıcı önleme rejimi geçerlidir. Bu durum, hürriyet açısından son derece elverişsiz olup haksızlığı ve keyfiliği her zaman bünyesinde barındırır. Yetkili makamlara hürriyetin kullanılması için serbest bir değerlendirme ya da mutlak bir takdir hakkının bırakılmış olması, hürriyetler için en sınırlayıcı bir düzenleme tekniğidir.

Düzeltici önleme rejimi nedir ? 

Düzeltici önleme rejiminde, önceden belirlenmiş objektif şartların yerine getirilmesi hâlinde, istenilen izni idarenin vermesi zorunludur. Bu nedenle, yetkili makamın izin talebi üzerinde hiç bir şekilde değerlendirme hakkı, takdir yetkisi mevcut değildir. idare ret sebeplerini göstermekle yükümlü olduğu için ret kararına karşı itiraz yolları da açıktır.

Basit önleme rejimi nedir ? 

Basit önleme rejiminde ise, bir hürriyetin kullanılması için izin almaya gerek yoktur. Sadece hürriyetin kullanılacağının ve bununla ilgili bazı hususların ilgili makamlara bildirilmesi yeterlidir. Rejimin amacı, hürriyetin kötüye kullanılması ve kanuna aykırı hareket edilmesi hâlinde sorumluları tespit edebilmektir. Aynı zamanda bildirme, toplantı ve gösteri yürüyüşü gibi kamu düzenini yakından ilgilendiren hürriyetlerin kullanılmasında yetkili otoritelere barış ve düzeni korumak için gerekli tedbirleri almak imkânı vardır.

Düzeltici rejim nedir ? 

Bu rejimde, hak ya da hürriyeti kullanacak ilgili kişi, neticede bütün sorumluluk kendisine ait olmak üzere hürriyetini serbestçe kullanabilir. Bunun için önceden bildirimde bulunmasına veya idari makamlardan izin almasına gerek yoktur. Ancak serbestlik her şeyi yapabileceği anlamına gelmez. Kişinin hürriyet alanı (hareket alanı) eyleminden önce belirlenmiş ve yaptırıma bağlanmıştır.

İnsan hakları hukukunda genel kural nedir ? 

İnsan hakları hukukunda genel kural insan haklarının korunmasıdır; sınırlama ise istisnadır.

Neden toplantı ve gösteri yürüyüşü hürriyeti hiç bir şekilde silahlı ve saldırılı yapılamaz ? 

Çünkü, Anayasada bu hakkın silahsız ve saldırısız yapılacağı belirtilmese bile, hiç kimse bu hakkın silahlı ve saldırılı kullanılacağını iddia edemezdi.

Anayasanın insan hakları konusunda getirdiği sınırlamalar daha çok ne şeklindedir ? 

Anayasanın insan hakları konusunda getirdiği sınırlamalar daha çok yasaklama şeklindedir.

Soyut içerikli yasaklar nelerdir ? 

Örneğin 1982 Anayasası’na göre, bilim ve sanatı yayma hakkı, anayasanın devletin nitelikleriyle ilgili hükmünün değiştirilmesini sağlamak amacıyla kullanılmaması (m. 27), grev ve lokavt haklarının toplum zararına ve milli serveti tahrip edecek şekilde kullanılamaması (m. 54/2) gibi yasaklar soyut içerikli yasaklardır. 

Somut yasaklar nelerdir ? 

Somut yasaklar ise kendiliklerinden ve doğrudan kullanılabilecek nitelikte olanlardır. Örneğin, hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamaz (m. 51/1). Siyasi partilerin ticari faaliyette bulunamamaları (m. 69/2), bazı kişilerin parti üyesi olamamaları (m. 68/5) somut yasaklamalara örnek verilebilir.

İşkence yasağı hakları nelerdir ? 

İşkence yasağı (KSHS m.7; İHAS m.3; AİHS m. 5; 1982 AY m. 17)

1789 tarihli Fransız İnsan ve Vatandaş Hakları Beyannamesi temel hak ve hürriyetlerin düzenlenmesi ve sınırlanması gerekliliği ile ilgili olan maddesi nedir ? 

1789 tarihli Fransız İnsan ve Vatandaş Hakları Beyannamesi “Hürriyet başkasına zarar vermeyen her şeyi yapabilmektir. Bundan ötürü her insan için tabi hakların kullanılmasının sınırı, toplumun diğer üyelerinin de aynı haklardan faydalanabilmesini sağlayan sınırdır.” diyerek temel hak ve hürriyetlerin düzenlenmesi ve sınırlanması gerekliliğini açıkça ortaya koymaktadır.

İnsan haklarının sınırlandırılmasında aslî yetkinin Yasama Organına ait olması ne gibi bir önem teşkil eder ? 

İnsan haklarının sınırlandırılmasında aslî yetkinin Yasama Organına ait olması (yasallık ilkesi), Yürütme Organı ve idarenin işlem ve eylemlerine karşı önemli bir güvence teşkil eder.

Kamu güvenliği nedir ? 

“Kamu güvenliği”, genel olarak halkın güvenliği, tehlikeden uzak olması, toplumun iç ve dış tehlikelere karşı güvende olması anlamına gelir.

Kamu düzeni nedir ? 

Kamu düzeni, uluslararası, bölgesel ve ulusal insan hakları hukuku ile ilgili kaynaklarda, bazı insan haklarının kullanımının sınırlanmasının bir nedeni olarak düzenlenmektedir.

“Genel ahlâk” deyimi ile ne ifade edilmektedir ? 

“Genel ahlâk” deyimi ile, “belli bir zamanda belli bir toplumun büyük çoğunluğu tarafından benimsenmiş bulunan ahlak kuralları” ifade edilmektedir.

Umumi sıhhat nedir ? 

Kanunlarımızda, “umumi sıhhat” olarak da ifade edilen genel sağlık, toplumun bulaşıcı ve yaygın hastalıklardan uzak tutulmasını, toplumun sağlı koşulları içinde yaşamını sürdürmesini anlatır. 

Genel refah kavramı nedir ?

“Genel refah” kavramı belirsiz bir kavramdır; anlamı zamana, toplumun durumuna ve onun ihtiyaçlarına göre değişebilir. Ancak, genel refah kavramı esasen, halkın ve toplumun ekonomik ve sosyal yönden mutluluğu anlamına gelir.

Genel olarak ölçülülük ilkesi nedir ? 

Genel olarak ölçülülük ilkesi, bir hak veya hürriyeti sınırlama zorunluluğu karşısında bulunan kamu gücünün, elindeki araç ya da araçlardan sınırlama zorunluluğu amacına ulaşmada en elverişli hak ve hürriyeti en az düzeyde sınırlayacak olanını seçerek hürriyet otorite dengesini kurmasıdır.

Genel veya kısmi seferberlik ilanı için hangi davranışların ortaya çıkması gerekir ? 

Cumhurbaşkanı genel veya kısmî seferberlik ilanına karar verebilir. Genel veya kısmi seferberlik ilanı için; savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, ayaklanma olması, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren davranışların ortaya çıkması gerekir.