Sermaye Piyasası Hukuku Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Yatırım ortaklıkları tanımı ve kapsamı hakkında bilgi veriniz.

Yatırım ortaklıkları kavram olarak SerPK m.
48/1’de, “yatırım ortaklıkları, sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, girişim sermayesi
yatırımları ile Kurulca belirlenecek diğer varlık ve haklardan oluşan portföyleri işletmek
amacıyla, paylarını ihraç etmek üzere kurulan sabit veya değişken sermayeli anonim ortaklıklardır” şeklinde ifade bulmuştur

Kollektif yatırım kuruluşları nelerdir?

Yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarıdır.

Kanun koyucu sermaye piyasası araçları kavramının kapsamını mutlak anlamda sınırlamış mıdır? Kurul'un bu konuda yetkisi var mıdır?

Kanun koyucu sermaye piyasası araçları kavramının da kapsamını sınırlamamış ve Kurul’a bu hususta da bir esneklik tanımıştır. Dolayısıyla bu nokta
da sermaye piyasası araçları portföyünün de içeriğini belirlemek, değiştirmek ve yeni türler ihdas etmek Kurul’un takdirine bırakılmıştır. Ayrıca bu tanımda yer alan türev araçları
kavramının içeriğine bakıldığında da benzer bir duruma rastlanılmakta ve bu nokta da
yatırım ortaklığının işleteceği portföy içeriği bakımından Kurul’a yine bir inisiyatif bırakıldığı müşahede edilmektedir.

Yatırım ortaklıklarının kuruluş ve faaliyet şartlarını sayınız.

a. Kayıtlı sermayeli anonim ortaklık şeklinde kurulmaları,
b. Başlangıç sermayelerinin Kurulca belirlenen miktardan az olmaması,
c. Paylarının nakit karşılığı çıkarılması ve pay bedellerinin kuruluş sırasında tam ve
nakden ödenmesi,
ç. Ticaret unvanlarında «Yatırım Ortaklığı» ibaresinin bulunması,
d. Esas sözleşmelerinin bu Kanun ve ilgili düzenlemelerde yer alan hükümlere uygun
olması,
e. Kurulca yetkilendirilmiş bir kuruluşun portföy saklama hizmetini yürütmek üzere
belirlenmiş olması,
f. Kurulca belirlenecek diğer şartları taşıması.

Yatırım ortaklıklarının kuruluşuna ilişkin aranılan şartlar, yatırım ortaklığına dönüşümde de aranır mı?

Evet aranır. Ayrıca, gayrimenkul yatırım ortaklıklarının kuruluşlarında ve sermaye artırımlarında, Kurulca portföye alınması uygun görülen varlıklar ayni sermaye olarak konulabileceği düzenlenmiştir.

Sabit Sermayeli Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları ne demektir?

Sabit sermayeli ortaklık, Kanun hükümleri uyarınca aşağıda belirtilen varlıklar ve araçlardan oluşan portföyü işletmek amacıyla anonim ortaklık şeklinde ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulan ve Kanunun 48 inci maddesinde sınırı çizilen faaliyetler çerçevesinde olmak kaydı ile bu Tebliğde izin verilen diğer faaliyetlerde bulunabilen sermaye piyasası kurumudur.

Sabit Sermayeli Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları'nın faaliyet ve işlemleri hakkında bilgi veriniz.

• Portföyünü oluşturmak, işletmek ve gerektiğinde portföyde değişiklikler yapmak.
• Portföy çeşitlendirmesi yaparak yatırım riskini, faaliyet alanlarına ve şirketlerin
durumlarına göre en aza indirecek bir biçimde dağıtmak.
• Sermaye piyasası araçlarına, mali piyasa ve kurumlara, şirketlere ilişkin gelişmeleri
sürekli izlemek ve portföy yönetimiyle ilgili olarak gerekli önlemleri almak.
• Portföyün değerini korumaya ve artırmaya yönelik araştırmalar yapmak.

Sabit Sermayeli Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları'nın yapamayacakları işlemler nelerdir?

• Ödünç para verme işleriyle uğraşamazlar.
• 5411 sayılı Bankacılık Kanununda tanımlandığı üzere mevduat veya katılım fonu
toplayamazlar, mevduat veya katılım fonu toplama sonucunu verebilecek iş ve işlemler yapamazlar.
• Ticari, sınai ve zirai faaliyetlerde bulunamazlar.
• Aracılık faaliyetinde bulunamazlar.
• Açığa satış ve kredili menkul kıymet işlemi yapamazlar.
• Portföylerindeki varlıkları rehin veremez ve portföye ilişkin olarak yapılan işlemler
haricinde teminat olarak gösteremezler. Ancak 31 inci maddede belirtilen esaslar
çerçevesinde kredi temini için portföyünün %10’unu teminat olarak gösterebilirler.
• Günlük operasyonlar ve türev araçlar nedeniyle gerçekleştirilen işlemlerin teminatı kapsamında gereken miktardan fazla nakit tutamazlar.
• Faaliyetlerinin gerektirdiği miktar ve değerden fazla taşınır ve taşınmaz mal edinemezler.
• Portföylerine hiçbir şekilde rayiç değerinin üzerinde varlık satın alamaz ve portföyden bu değerin altında varlık satamazlar.

Sabit sermayeli ortaklıkların kurucularının taşımaları gereken şartlar nelerdir?

Gerçek ve tüzel kişi kurucu ortakların;
• Müflis olmaması, konkordato ilân etmiş olmaması ya da hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilmiş olmaması,
• Faaliyet izinlerinden biri Kurulca iptal edilmiş kuruluşlarda, bu müeyyideyi gerektiren olayda sorumluluğu bulunan kişilerden olmaması,
• Kanunda yazılı suçlardan kesinleşmiş mahkumiyetinin bulunmaması,
• Mülga 14/1/1982 tarihli ve 35 sayılı Ödeme Güçlüğü İçinde Bulunan Bankerlerin
İşlemleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye göre kendileri veya ortağı olduğu kuruluşlar hakkında tasfiye kararı verilmemiş olması,
• 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha
fazla süreyle hapis cezasına ya da devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene
ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin
ifasına fesat karıştırma, bilişim sistemini engelleme, bozma, verileri yok etme veya
değiştirme, banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması, suçtan kaynaklanan
malvarlığı değerlerini aklama, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı veya haksız mal edinme
suçlarından mahkûm olmaması,
• Kuruluş için gerekli kaynağı kendi ticari, sınai ve sair yasal faaliyetleri sonucunda
her türlü muvazaadan ari olarak sağlaması ve taahhüt ettikleri sermaye miktarını
karşılayabilecek mali güce sahip olması,
• İşin gerektirdiği dürüstlük ve itibara sahip olması,
• Muaccel vergi borcu bulunmaması,
• 7/2/2013 tarihli ve 6415 sayılı Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında
Kanunda düzenlenen suçlardan mahkum olmaması,
• Kanunun 101 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca işlem yasaklı
olmaması

Değişken Sermayeli Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıklarının faaliyetleri hakkında bilgi veriniz.

Değişken sermayeli ortaklığın başlıca faaliyet ve işlemleri, bu Tebliğin dışarıdan hizmet alımı ile ilgili hükümleri de esas alınarak birinci fıkrada yer alan varlıklardan oluşan portföyün işletilmesi ve gerektiğinde portföyde değişiklikler yapılmasıdır.

Tamamı devamlı olarak vadesine en fazla 184 gün kalmış likiditesi yüksek para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan ve günlük olarak hesaplanan ağırlıklı ortalama vadesi en fazla 45 gün olan portföylere ne ad verilir?

“Para Piyasası Portföyü” adı verilir.

Tamamı devamlı olarak, kira sertifikaları, katılma hesapları, ortaklık payları, altın ve diğer kıymetli madenler ile Kurulca uygun görülen diğer faize dayalı olmayan para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan portföylere ne ad verilir?

Katılım portföyleri adı verilir.

Portföy sınırlamaları itibarıyla yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen portföylere ne ad verilir?

Değişken portföy adı verilir.

Tamamı, ortaklık payları, kira sertifikaları, borçlanma araçları, altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçlarının en az ikisinden oluşan ve her birinin değeri fon toplam değerinin %20’sinden
az olmayan portföylere ne ad verilir?

“Dengeli Portföy” adı verilir.

Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının amaçları hakkında bilgi veriniz.

Ortaklıklar; münhasıran altyapı yatırım ve hizmetlerinden oluşan bir portföyü veya 4 üncü maddenin birinci fıkrasında belirtilen diğer varlık ve haklardan oluşan bir portföyü işletmek üzere kurulabileceği gibi belirli bir projeye, gayrimenkule veya altyapı yatırım ve hizmetine yatırım yapmak ya da belirli bir alanda faaliyet göstermek amacıyla da kurulabilirler.

Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları hakkında bilgi veriniz.

Girişim sermayesi yatırım ortaklığı, bu Tebliğ ile belirlenmiş usul ve esaslar dâhilinde,
girişim sermayesi yatırımları, sermaye piyasası araçları ve Kurulca belirlenecek diğer varlık ve haklardan oluşan portföyü işletmek amacıyla paylarını ihraç etmek üzere kurulan
veya esas sözleşme değişikliği yolu ile dönüşen, Kanunun 48 inci maddesinde sınırı çizilen
faaliyetler çerçevesinde olmak kaydı ile bu Tebliğde izin verilen diğer faaliyetlerde bulunabilen ve kayıtlı sermaye sistemine tabi anonim ortaklık olan sermaye piyasası kurumudur. Ortaklıklar girişim sermayesi yatırım ortaklığı olarak kurulabileceği gibi, anonim
ortaklıklar esas sözleşmelerini Kanun ve bu Tebliğ hükümlerine uygun olarak değiştirerek
girişim sermayesi yatırım ortaklığına dönüşebilirler.

Yatırım fonları hakkında bilgi veriniz.

SerPK m. 52/1’ de yatırım fonu, bu Kanun hükümleri uyarınca tasarruf sahiplerinden fon
katılma payı karşılığında toplanan para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına,
inançlı mülkiyet esaslarına göre Kurulca belirlenen varlık ve haklardan oluşan portföy
veya portföyleri işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından fon iç tüzüğü ile
kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığı olarak ifade edilmiştir. Yatırım fonlarını
daha iyi anlayabilmek için bu tanımın yanı sıra Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliği
(III-52.1) m. 3/t’deki diğer bir mevzuat hükmüne bakmak gerekir. Buna göre yatırım fonu
ise, kanun hükümleri uyarınca tasarruf sahiplerinden katılma payı karşılığında toplanan
para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre,
bu Tebliğde belirtilen varlıklar ve işlemlerden oluşan portföy veya portföyleri işletmek
amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından içtüzük ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığıdır.
Yatırım fonlarına ilişkin 6362 sayılı SerPK ile bir takım yeni düzenleme ve kurumlar
getirildiğine tanık oluyoruz. Şöyle ki; yatırım fonları bu kanun ile birlikte sadece portföy yönetimi alanında uzman kurumlar tarafından kurulacak ve yönetilecektir. Bundan
başka, artık yatırım fonları portföyünde yer alacak varlık ve hakları mevzuatta sayma
usulünden vazgeçilmiş, bu hususta kapsamı belirleme yetkisi esnek bir biçimde Kurul’a
bırakılmıştır. Ayrıca, 6362 sayılı Kanun ile Kurul’un yatırım fonlarının asgari tutarını belirleme yetkisi bulunmaması sebebiyle; yatırım fonları, sınırlamaya tâbi olmaksızın yeni
pay ihracı yapabildikleri ve kendi paylarını geri satın alabildikleri tam açık uçlu fon yapısı
düzenine geçmişlerdir. Buna ilaveten, katılıma paylarının yabancı para üzerinden alım
satımına imkân tanındığı da görülmektedir.

Yatırım fonlarının kuruluşunu açıklayınız.

Yatırım fonlarının kuruluş izni alabilmesi için, kurucunun portföy saklama hizmetini yürütmek üzere Kurulca yetkilendirilmiş bir kuruluş ile anlaşmış olması ve fon iç tüzüğünün
Kurulca onaylanması gereklidir. Yatırım fonu kuruluş başvuruları, gerekli belgelerin Kurula eksiksiz olarak sunulmasından itibaren iki ay içinde Kurul tarafından karara bağlanır
ve keyfiyet ilgililere bildirilir (SerPK m. 52/2).
Yasal düzenlemelerden anlaşılacağı üzere, yatırım fonlarının kuruluş izni için öncelikle Kurul tarafından yetkilendirilmiş olan bir kuruluş ile anlaşma sağlanmalı, sonrasında
hazırlanan fon iç tüzüğünün yine Kurul tarafından onaylanması gereklidir. Söz konusu
başvurular 2 ay içinde tamamlanacağı ve kararın ilgilisine bildirileceği yine aynı madde
hükmünde düzenlenmek suretiyle Kurul’u bağlayan ama ilgiliye bir sorumluluk getirmeyen bir yaklaşım tercih edilmiştir

Portföy yönetim şirketlerini anlatınız.

SerPK m. 55
hükmüne baktığımızda; “portföy yönetim şirketi, ana faaliyet konusu yatırım fonlarının kurulması ve yönetimi olan anonim ortaklıktır” ifadesi ilk olarak karşımıza çıkar. Söz konusu bu portföy yönetim şirketinin kurulması ve faaliyete geçmesi için Kuruldan izin alınması zorunludur. Buna ilişkin usul ve esaslar Kurulca belirlenir. Portföy yönetim şirketlerinin kuruluş başvuruları, gerekli belgelerin Kurula eksiksiz olarak sunulmasından itibaren altı ay içinde Kurul tarafından karara bağlanır ve keyfiyet ilgililere bildirilir. Portföy yönetim şirketlerinin hizmet verdiği kişi ve kuruluşların portföylerinde yer alan saklamaya konu olabilecek varlıklar Kurulca belirlenen esaslar çerçevesinde portföy saklama hizmeti veren kuruluşlar nezdinde saklanır. Portföy yönetim şirketlerinin ortaklarına, pay devirlerine, asgari sermayesine ve sermaye yeterliliğine, yatırım fonu kurmalarına ve yönetmelerine, ana faaliyet konusunun yanı sıra portföy yöneticiliği ve yatırım danışmanlığı faaliyetleri ile bunların dışında yapabilecekleri sermaye piyasası faaliyetlerine ve faaliyetleri nedeniyle teminat yatırma zorunluluklarına ilişkin usul ve esaslar Kurul tarafından belirlenir. Buna ilişkin düzenleme, Seri III-55.1 sayılı Portföy Yönetim Şirketleri ve Bu Şirketlerin Faaliyetlerine İlişkin Esaslar
Tebliği ile gerçekleşmiştir. 

Kira sertifikaları kim tarafından ihraç edilebilir?

Varlık kiralama şirketleri tarafından.