İdare Hukukuna Giriş Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Özel hukuk açısından sözleşme, belirli bir hukûkî sonuç oluşturmak için, eşitlik ilkesi çerçevesinde, en az iki tarafın karşılıklı ve birbirine uygun irâde açıklamalarıyla ortaya çıkan hukuksal işlemlerdir.

Belirli bir hukûkî sonuç doğurmak için, bazen eşitlik ilkesi çerçevesinde bezen de idâreye üstünlük tanınarak, idâre ile diğer kişiler arasında, karşılıklı ve birbirine uygun irâde açıklamalarıyla yapılan hukuksal işlemlere idârenin sözleşmeleri denir.

İdârenin özel hukuk sözleşmelerinin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz: Özel hukuk hükümlerine tabi olması, eşitlik ilkesinin geçerli olması, sözleşmenin yapımı aşamasındaki idârenin tek yanlı irâde açıklamasıyla yaptığı işlemlerden kaynaklanan davaların idârî yargıda çözümlenmesi, sözleşme yapıldıktan sonra çıkan uyuşmazlıkların adlî yargıda çözümlenmesi.

İdârenin özel hukuka göre yaptığı sözleşme türleri beş tanedir. Bunlar;

1. Kamu ihale sözleşmeleri,

2. Abonman sözleşmeleri (su, elektrik, gaz, telefon abonelikleri),

3. 1999’dan itibaren yapılan yap-işlet-devret sözleşmeleri,

4. 2006’dan itibaren yapılan yap-işlet sözleşmeleri,

5. Diğer özel hukuk sözleşmeleri olarak sayılabilirler.

Türkiye’de kamu ihaleleri ve bunlar sonunda imzalanan sözleşmeler hangi kanunlara göre yapılmaktadır?

Türkiye’de kamu ihaleleri ve bunlar sonunda imzalanan sözleşmeler, üç kanuna göre yapılmaktadır: 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu.

İktisadi, sınai ve ticari kamu hizmetlerinden yararlananların bu hizmetleri yürüten kamu kurumları ile yaptıkları sözleşmelerdir. Bu sözleşmeler, özel hukuk sözleşmeleridir ve bu sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıklar adlî yargı yerlerinde çözümlenmektedir.

İdârenin idâre hukuku ilkelerine göre yaptığı sözleşmeler “idârî sözleşmeler” olarak adlandırılmaktadır. İdârî sözleşmeler, bir yasayla idârî sözleşme olarak nitelendirilen veya sözleşmenin taraflarından en az birisi idâre olan, kamu hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin olan ve özel hukuk hükümlerini aşan hükümler içeren sözleşmelerdir.

İdârî sözleşmelerin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz: İdâre hukuku hükümlerine tabi olmaları, idâreye üstünlük ve ayrıcalıklar tanınması, konusunun, kamu hizmetlerine ilişkin bir konu olması, Taraflardan birisinin idâre olması, bazen konusuna bakılmaksızın yasayla idârî sözleşme olarak belirlenmesi ve uyuşmazlıkların idârî yargıda çözümlenmesi.

İdârî sözleşmelerin klasik türleri; imtiyaz sözleşmeleri, müşterek emanet sözleşmeleri, iltizam sözleşmeleri, istikraz sözleşmeleri, yeraltı ve yerüstü servetlerin işletilmesine ilişkin sözleşmeler, idârî hizmet sözleşmeleri ve orman işletme sözleşmeleridir.

Bir özel kişinin idâreyle yaptığı bir sözleşme gereğince, hizmetten faydalananlardan alacağı bir ücret karşılığında kendi kâr ve zararına bir kamu hizmetini kurup işletmesi usulüdür.

İşçi niteliği taşımayan kamu görevlileri ile idâre arasında, Devlet Memurları Kanunu veya özel bir yasaya dayanılarak ve belli bir kamu hizmetinin yürütülmesi konusunda, idâre ile sözleşmenin karşı tarafı olan kamu görevlisi adayı arasında yapılan sözleşmelere idârî hizmet sözleşmesi denmektedir.

İdârenin sözleşmelerinin yapılmasında ve uygulanmasında uyulacak koşulları belirleyen belgeye şartname denmektedir.

İdârî şartnameler, idâre ile sözleşme imzalamak isteyenlere yönelik talimatları içerirler. Teknik şartnameler ise yaptırılacak işin projesini içerirler.

İdârenin sözleşmelerinde sözleşmecinin borçları; şahsen ifa, sözleşme ve şartname hükümlerine uygun, tam ve zamanında ifa ve dürüst ifadır.

İdârenin imzalamış olduğu sözleşmelerde sözleşmecinin hakları; ücret hakkı ve tazminat hakkıdır.

Denetim ve yönlendirme yetkisi, yaptırım uygulama yetkisi, tek taraşı değişiklik yapma yetkisi, fesih yetkisi.

Tarafların irâdesi dışında ortaya çıkan, önceden öngörülmesi ve önlenmesi mümkün olmayan, sözleşmenin yerine getirilmesini engelleyen dış kaynaklı olaylara mücbir sebep denmektedir.

İdârî sözleşmenin koşullarının, idârenin sözleşme yapma yetkisi dışındaki başka bir yetkisine dayanarak aldığı karar veya yaptığı işlemleriyle özel şirket aleyhine ağırlaşmasıdır. Özel şirketin bu ağırlaşma nedeniyle uğradığı zararının karşılanması için kullanılan ilkeye “fait du prince” ilkesi denir.

Normal sona erme, sürenin dolması ve sözleşme konusu edimin yerine getirilmesi biçiminde olur.

İdârî yargıda iptal davaları, idârî işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan davalardır.