Genel Havacılık Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Uçak nedir ve uçağa etki eden aerodinamik kuvvetler nelerdir? 

Uçak, üzerinde taşıdığı güç sistemleri ile havanın aerodinamik kuvvetinden yararlanarak hareket edebilen taşıyıcı yüzeyleri sabit bir hava aracı olarak tanımlanabilir. Uçağa  dört temel aerodinamik kuvvet etki etmektedir. Bunlar şu şekildedir:
1. Taşıma kuvveti
2. İtme/çekme kuvveti
3. Yerçekimi kuvveti (Ağırlık)
4. Sürükleme kuvveti

Yamaç paraşütünün uçuş kumandaları nelerdir?

Yamaç paraşütü dört bölümde incelenebilir. Bu bölümler; kubbe, askı ipleri, taşıyıcı kolonlar ve kuşam tertibatı şeklindedir.

Kubbe, taşıma kuvvetinin sağlandığı bölümdür. Genellikle polyester veya naylon-ipek karşımından imal edilir. Rüzgârla şişirilebilen bir kanat gibi düşünüldüğünde paraşütten farklılık gösterir.

Askı ipleri, çok dayanaklı malzemeden üretilmişlerdir. Bununla beraber ince ve hafiflerdir. Bu durumda da sürükleme kuvveti yönünden avantaj sağlarlar. Ortalama bir yamaç paraşütünde 25’in üzerinde ana ip ve 200’ün üzerinde çatallara ayrılmış ip bulunur.

Fren kolları kubbenin en arka kenarlarına iki ayrı grup olarak bağlanmıştır. Taşıyıcı kolonlar, ipleri kuşam tertibatına bağlar. Pilota kalkış esnasında tutunma yeri imkânı sağlarlar. Ayrıca farklı kuşam tertibatlarının kullanımına da olanak sağlarlar. Kuşam  tertibatı, genelde tahta ya da plastikten yapılmış pilotun oturduğu tertibattır. Üzerinde hava yastığı, sırt koruyucu, yedek paraşüt, ağırlık koyma bölümü, cep vb. bulunur.

Yamaç paraşütünde sağa sola doğru dönüş hareketleri için fren kolları kullanılır. Sağa dönüş hareketi için sağ fren kolu, sola dönüş hareketi için ise sol fren kolu çekilir. İrtifa kaybedilmek isteniyorsa, her iki fren bir arada çekilir. İrtifa kazanılmak isteniyorsa mevcut hava akımlarından faydalanmak gereklidir.

Planör nedir?

Planör, motor gücü olmadan atmosferdeki hava akımları vasıtasıyla uçabilen hava aracıdır. Üzerine etki eden aerodinamik kuvvetler uçak üzerine etki eden kuvvetlerle aynıdır.

Paraşütün bölümleri ve uçuş kumandaları nelerdir?

Paraşüt üç ana bölümden meydana gelir. Bu bölümler kuşam tertibatı, kubbe ve ip şeklindedir.Kuşam tertibatı, paraşütün içinde bulunduğu çantadır. Aynı zamanda yedek paraşütü de içerir.Kubbe, taşıma kuvvetinin ya da doğru şekilde ifade etmek gerekirse sürükleme kuvvetinin oluştuğu ve paraşütçünün yere daha yavaş bir şekilde inmesini sağlayan bölümdür. İpler ise kuşam tertibat ile kubbe arasında bağlantıyı sağlar. Paraşütü sağa sola dönüş yaptırmak için kumanda ipleri kullanılır. Her iki kumanda ipi beraber kullanılırsa bu durumda irtifa kaybedilir.

Yelkenkanat nedir? Uçma prensibi nedir?

Yelkenkanat, meyilli bir yerden koşarak ya da yerden vinç ile çekilmek süretiyle havalanabilen motorsuz bir hava aracıdır. Bir başka adı ise deltakanattır.

Yelkenkanatta motor bulunmadığından yamaç paraşütü ve planörlerde olduğu gibi ilk harekete ihtiyaç duyulmaktadır. Bu durumda da pilot yeteri kadar yüksek bir yerden koşarak ve yeterince hızlanarak yelkananatın havalanmasını sağlar. Bu durumda da gerekli taşıma gücü oluşur. Yelkenkanata da üç kuvvet etki eder. Bunlar taşıma kuvveti, yerçekimi kuvveti ve sürükleme kuvveti şeklindedir. Hareket, genel itibariyle ileri ve aşağı doğru sürdürülür. Bununla beraber, planörler ve yamaç paraşütünde olduğu gibi hava akımlarından faydalanılarak irtifanın arttırılması ve dolayısıyla uçuş süresinin uzatılması sağlanabilir.

Microlight'ın bölümleri nelerdir?

Microlight’a motorsuz yelkenkanata ait bölümlerin yanında birde motor ilavesi yapılmıştır. Kuşam tertibatı bir veya iki kişiyi oturur pozisyonda alacak şekildedir. Uçuş kumandası yelkenkanatta olduğu gibidir. Pilot, ağırlık merkezini değiştirme suretiyle yunuslama ve yatış hareketlerini yapabilir. Bununla beraber üzerinde olan motor sayesinde 3-4 saat havada kalabilir. Üzerinde bulunan motorun arıza yapması durumunda yelkenkanatta olduğu gibi süzülüş hareketi yaparak ve hava akımlarını kullanarak hareket edebilir. Kanatın görevini yapamaz duruma gelmesi durumunda paraşüt sistemini devreye sokmak mümkündür.

Helikopter nedir? Uçma prensibi nedir?

Helikopter, dikine olarak kalkış ve iniş hareketi yapıp havada asılı kalabilen hava aracıdır.Helikoptere etki eden kuvvetler uçaktakine benzer şekildedir. Aradaki en önemli fark taşıma kuvvetinin elde ediliş şekli ile ilgilidir. Uçaklarda taşıma kuvveti kanatlar sayesinde olur ve bunun için uçak hava içerisinde hareket ettirilmelidir. Helikopterde ise kanat sabit yapıda olmayıp, döner kanat şeklindedir. İki ya da daha fazla yapıda palden meydana gelmiş pervane ile gerekli olan taşıma kuvveti oluşturulur.

Döner kanatın kullanım alanları nedir?

Döner kanatlar çok çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Bunlara devlet işleri, güvenlik uygulamaları, özel sektör uygulamaları ve endüstriyel uygulamalar örnek verilebilir.
Döner kanatlar havadan gözlem ve istihbarat için en iyi araçlardan biridir. Taşıyabileceği çeşitli kamera seçenekleri sayesinde havadan anlık video ve görüntü aktarımına olanak sağlar. Yüksek çözünürlükte görüntü aktarım olanağı sayesinde ihtiyaç duyulan istihbarat bilgisini ilk elden ulaştırır.

Paraşüt nedir? Uçma prensibi nedir? 

Paraşüt, bir hava aracından veya yüksek bir yerden bir cismin veya bir insanın düşüşünü yavaşlatarak güvenli şekilde yere inmesini sağlayan hava aracıdır. Çok farklı tipte paraşüt bulunmaktadır.

Paraşütler havanın oluşturduğu sürükleme kuvvetinden faydalanarak hava içerisinde hareket ederler. Bu hareket aşağı yönlüdür. Bu durum yamaç paraşütlerinde daha farklı şekildedir. Yamaç paraşütlerinde hava akımlarından faydalanma ve irtifa kazanma mümkündür.

Microlight nedir?

Microlight, çok hafif hava araçları sınıfına giren ve genellikle sportif amaçlı uçuşların gerçekleştirildiği bir hava aracıdır. Yelkenkanata motor ilavesi yapılmış hava aracı olarakta düşünülebilir. Kullanılan motorlar iki ya da dört zamanlı motorlardır.

Planörde irtifaı etkileyen hava akımları nelerdir?

Planörlerde motor bulunmaz. Bu durumda havada yeterince kalabilmek için iki çeşit etki sayesinde yükselebilir ve uçabilirler. Bunlar termikler ve çarpma rüzgârlarıdır.

Termik etki, basınç/sıcaklık farklılıkları nedeni ile meydana gelen dikey hava akımlarının yukarıya doğru yükselmesidir. Sıcak havanın kinetik enerjisinden faydalanılarak planör bu sayede sıcak hava ile yükselir. Bu yükselme, sıcak havanın yoğunlaştığı bir başka ifadeyle bulut oluşumunun gerçekleştiği yüksekliğe kadar devam eder. Planörcülükte bu uçuşa “termik uçuş” adı verilir.

Çarpma rüzgârları etkisi ise, basınç/sıcaklık farklılıkları nedeni ile meydana gelen rüzgârın, dağ, tepe gibi yer şekillerine çarpmasıyla oluşur. Bu çarpma sonucunda rüzgârlar, yukarı doğru yükselirler. Planörler, yükselen bu rüzgârlar içerisinde belirli bir yol izleyerek rüzgâr ile birlikte yükselirler. Planörcülükte bu uçuşa “yelken uçuşu” adı verilir.

Balon nedir? Uçma prensibi nedir?

Balon, havanın ısıtılması prensibine dayalı olarak çalışan hava aracıdır. Geçmişi diğer hava araçlarına göre çok daha eskidir. 1783 tarihinde ilk kez sıcak hava balonunun uçuşu gerçekleştirilmiştir.

Balona etki eden üç kuvvet bulunur. Bunlar taşıma kuvveti, yerçekimi kuvveti ve sürükleme kuvveti şeklindedir. Pilot, taşıma kuvveti üzerinde etkide bulunarak balonun irtifa kazanmasını ya da kaybetmesini sağlar. Bunun için ateşleme ünitesini açarak ya da balonun tepe noktasındaki deliği genişleterek yapar. Kısaca balonun içindeki havanın sıcaklığı ile oynanarak irtifa kontrolü sağlanır.

Genel havacılıkta kullanılan hava araçları nelerdir?

Özellikle ülkemizde genel havacılık faaliyetlerini gerçekleştirmekte uçak, helikopter, model uçak/döner kanat/insansız hava aracı, planör, paraşüt, yamaç paraşütü, yelkenkanat, microlight, paramotor, balon, zeplin gibi hava araçlarının çoğunlukla kullanıldığı görülmektedir. Genel havacılıkta kullanılan hava araçları bunlarla sınırlı olmayıp, ülkemizde en çok kullanılanlardır.

Yamaç paraşütü nedir? Uçma prensibi nedir?

Yamaç paraşütü, sivil havacılık mevzuatlarına göre çok hafif hava araçları sınıfındaki en
hafif motorsuz hava aracıdır.

Yamaç paraşütünde motor bulunmadığından planörlerde olduğu gibi ilk harekete ihtiyaç duyulmaktadır. Bu durumda da pilot yeteri kadar yüksek bir yerden koşarak kanatın şişip dolmasını ve açılmasını sağlar. Rüzgâr tarafından şişirildiğinde yamaç paraşütü kanat yapısını alır. Bu durumda da gerekli taşıma gücü oluşur. Yamaç paraşütüne üç kuvvet etki eder. Bunlar taşıma kuvveti, yerçekimi kuvveti ve sürükleme kuvveti şeklindedir. Hareket, genel itibariyle ileri ve aşağı doğru sürdürülür. Bununla beraber, planörlerde olduğu gibi hava akımlarından faydalanılarak irtifanın arttırılması ve dolayısıyla uçuş süresinin uzatılması sağlanabilir.

Döner kanat nedir?

Döner kanatlar genellikle üç, dört, altı veya sekiz motorlu/rotorlu dikine iniş kalkış yapabilen hava araçları olarak tanımlanmaktadır. Döner kanatlar içinde dört rotorlu olan quadrokopterler en çok kullanılan insansız hava araçlarındandır. Tüm rotorların aynı devirde dönmesiyle tüm pervaneler üzerinde oluşacak aerodinamik taşıma kuvveti ve sürükleme kuvveti aynı olacaktır. Böylece quadrokopter yere göre sabit bir irtifada askıda kalabilecektir.

Planörde ilk kalkış hareketi nasıl gerçekleştirilir?

Planörde motor bulunmadığından ilk kalkış hareketi iki şekilde mümkün olabilir. Bunlardan ilki otovinç kullanarak gerçekleştirilebilir. Bunun için planörün alt kısmına otovinçten gelen kalın bir tel bağlanır. Otovinçten gelen tel çekilmeye başlandıktan sonra planör belli bir hız değerine geldikten sonra tırmanmaya başlar ve telin takılı olduğu kanca yuvasından çıkar.

İkinci yöntem ise, planörün burun kısmının bir uçağa halat ile bağlanması ile sağlanır.
Planörün uçağa nazaran aerodinamik yapısı daha iyi olduğu için daha çabuk yerden kesilir. Hareketin devamında bir kol yardımıyla halat planörden ayrılır.

Paramotor nedir?

Paramotor, yamaç paraşütüne ek olarak pervaneli motorunda kullanıldığı hava aracıdır. Pervaneli motor, pilotun sırtında taşınabileceği gibi, pilotun oturduğu kabinin arka kısmında da yer alabilir. Bir başka adı, motorlu yamaç paraşütü veya paratrike’dir.

Yelkenkanatın bölümleri nelerdir?

Yelkenkanat altı bölümde incelenebilir. Bu bölümler; yelken bezi, iskelet boruları, kablolar, bağlantı parçaları, kuşam tertibatı ve tekerlek şeklindedir.Yelken bezi, taşıma kuvvetinin sağlandığı bölümdür. Sentetik ve sağlam yapılı dakron kumaşından yapılır. İskelet boruları, yelken bezinin içine yerleştirilmiş ve gerginliği sağlayan ana taşıyıcı borulardır. Alüminyum, çinko, magnezyum ve bakır elementlerinin karışımından imal edilirler. Kablolar, yelkenkanatın sabit ve gergin kalmasını sağlayan gergi telleridir. Pozitif tel olarak tanımlanan alt teller, yelkenkanat uçarken normal veya pozitif uçuş yükünü taşır. Negatif tel olarak tanımlanan üst teller ise, yelkenkanat dalış yaptığında negatif uçuş yükünü ve yerdeyken kanat ağırlığını taşır. Bağlantı parçaları, somun, civata ve bunun gibi malzemelerdir. Kuşam tertibatı, pilotun içine girdiği tertibattır. Aynı zamanda acil durumlarda kullanılmak üzere paraşütte bu tertibatın içindedir.Tekerlek, yelkenkanatın yerde sürüklenmesini ve bu sayede pilotun zarar görmemesini sağlar. Bu bölümlerin haricinde kask da emniyet amaçlı olarak kullanılır. Yelkenkanatlarda uçaklarda bulunan lövye, planörlerde bulunan direksiyon sistemi veya yamaç paraşütündeki fren kolları yoktur. Bunun yerine trapez denilen ve pilotun vücut ağırlık merkezinin yerini değiştirmek suretiyle kumanda ettiği mekanizma kullanılır. Pilot sağa gitmek istediğinde vücudunu sağa doğru yatırır ve trapezi ise kollarıyla sola çeker. Pilot sola gitmek istediğinde ise, vücudunu sola doğru yatırır ve trapezi ise kollarıyla sağa çeker.

Microlight'ın uçma prensibi nedir?

Microlightta motor bulunduğundan normal bir motorsuz yelkenkanattan farklı olarak ilk harekete ihtiyaç duymaz. Kalkış ve sonrası için üzerinde bulunan motor kullanılır. Bu durumda da pilot microlightı yeterince hızlandırarak havalanmasını sağlar. Bu durumda da gerekli taşıma gücü oluşur. Microlightta uçaklarda olduğu gibi dört kuvvet etki eder. Bunlar taşıma kuvveti, itme kuvveti, yerçekimi kuvveti ve sürükleme kuvveti şeklindedir.

Zeplin nedir? Uçma prensibi nedir?

Zeplin, balondan farklı olarak yönlenme hareketlerine izin veren motor ve dümenleri olan hava aracıdır. Günümüzde özellikle turistik ve reklam amaçlı olarak kullanılmaktadırlar.

Zepline etki eden dört kuvvet bulunur. Bunlar taşıma kuvveti, yerçekimi kuvveti, itki kuvveti ve sürükleme kuvveti şeklindedir. Gerek balon gerekse zeplin aerostatik kuvvetlerden faydalanarak uçarlar. İçlerindeki gaz gerekli olan taşıma kuvvetini meydana getirir. Uçak ve helikopter gibi hava araçlarında ise aerodinamik kuvvetler sonucu gerekli taşıma kuvveti sağlanır.

Zeplinin hazne bölümünde havadan çok daha hafif helyum gazı kullanılır. Zeplinin ilk kez kullanıldığı yıllarda üretiminin kolay olması sebebiyle hidrojen gazı kullanılmıştır. Ancak bu gaz yanıcı olması sebebiyle çok tehlikelidir ve nitekimde 1937 yılında Hindenburg felâketi olarak bir kaza yaşanmıştır. Bu kazada hidrojen tankları alev almış ve 97 kişilik yolcu ve mürettebat taşıyan zeplinden 36 kişi hayatını kaybetmiştir.