Hava Kargo Ve Tehlikeli Maddeler Dersi 2. Ünite Özet

Giriş

Hava kargo; herhangi bir malın hava aracı ile bir yerden başka bir yere taşınması olarak tanımlanmaktadır. Hava kargo taşımacılığı ise; ICAO ve IATA kurallarına bağlı olarak başta ülke ve taşıyıcı kısıtlamaları göz önünde bulundurularak malların posta ve bagaj haricinde paketlenmesi, etiketlenmesi, evrakların uygun şekilde hazırlanması ve bir hava aracı ile sevk edilmesi olarak tanımlanabilir. İlk profesyonel hava yolu taşımacılık birliği olan Uluslararası Hava Kargo Birliği hava kargo taşımacılığındaki gelişimin temel nedenlerini aşağıdaki gibi sıralamıştır:

• Hava yolu taşımacılığındaki liberalleşme süreci,
• Dünya ticaretindeki gelişmeler,
• Ürünlerin ve hizmetlerin uluslararası satışı ve üretimi,
• Tam zamanında üretim, stok gibi yeni stok yönetim modelleri,
• Hava yolu taşımacılığına uygun yeni ürünler,
• Yüksek değerli ve kısıtlı tüketim ömrü olan ürünlerin hızlı gelişimidir.

Hava kargo ile taşınan mallar, diğer taşımacılık türü ile taşınanlardan farklıdır. Hava Taşımacılığı Derneği tarafından sağlanan verilere göre hava yolu ile sevk edilen başlıca mallar hava kargo pazarı için önemli bilgiler sağlamaktadır. Hava kargo taşımacılığı ile taşınan başlıca ürün grupları aşağıda sıralanmıştır:

• Otomobil parçaları ve aksesuarları
• Yazılı basın
• Makine ve makine parçaları
• Elektronik teçhizat ve parçaları
• Konfeksiyon ürünleri
• Metal ürünler
• Meyveler ve sebzeler
• Canlı hayvanlar
• Ev aletleri ve madeni eşyalar
• Fotoğrafçılıkla ilgili teçhizat ve filmler
• Spor malzemeleri, oyuncaklar ve çeşitli oyunlar
• Tıbbi malzemeler ve ilaçlar
• Kesme çiçekler ve fidanlar
• Çeşitli ölçüm araçları ve tıbbi optik aletler
• Plastik materyaller
• Televizyonlar, radyolar ve kayıt cihazları
• Hazır basın ürünleri
• Hazır yiyecekler
• Kimyasal ürünler
• Balık
• Elektronik veri işleme ve depolama makineleri
• Ayakkabı

Hava Kargo Taşımacılığının Dünya Ticareti için Önemi

Dünya ekonomisinin en önemli kısmını malların ticareti oluşturmaktadır. Hava kargo taşımacılığı ise ekonomik kalkınmanın en önemli bileşenlerinden biri olmuştur. Ticaretin başlangıcından beri malların üreticilerden pazara ulaşması ve pazardan da tüketicilere ulaşması ticarete ait işlemlerin en önemli parçasını oluşturmaktadır. 20. yüzyıl itibariyle malların hava yolu ile taşınması dünya ticaretinde önem kazanmaya başlamıştır.

2014 yılında, hava kargo taşımacılığıyla 51,3 milyon metrik ton mal taşınmıştır. Taşınan bu mallar dünya ticaretinde %1’den daha az bir hacim oluşturmakta fakat değer olarak dünya toplam mal ticaretinin %35’ten fazla kısmını oluşturmaktadır. Hava kargo taşımacılığıyla ortalama günlük 18,6 milyar, yıllık ise 6,8 trilyon $’lık mal taşınmaktadır.

Hava kargo, modern hayatın pek çok yönden ayrılmaz bir parçasıdır. Sanayileşmiş ülkelerde, gelişen ekonomilerden piyasalara kolay bozulabilen malların ulaşması, hava taşımacılığı olmadan mümkün değildir.

Hızlı bir bilgi akışı içerisinde yer alan günümüz insanlarının hemen hemen hepsi bir elektronik cihaz sahibidir. Bu elektronik cihazlar hava yollarının önemli rol oynadığı küresel değer zinciri olarak adlandırılan bir zincirle bir araya getirilerek tüketime sunulmaktadır. Bu cihazların hem birleştirilmesinde hem de nihai tüketiciye ulaştırılmasında hava kargo taşımacılığı en önemli rolü üstlenmektedir.

2014 IATA verilerine göre “tarifeli FTK” cinsinden büyüklüklerine göre Dünyadaki en büyük 10 hava yolu işletmesi s. 33 deki tabloda görülebilir.

Hava Kargo Taşımacılığının Temel Özellikleri

Hava kargo taşımacılığı “özel” bir hizmet sunmaktadır. Buradaki “özel” kavramı; ürünün teslim alınmasından, teslim edilmesine kadar geçen özenli ve tamamı lisanslı personel tarafından gerçekleştirilen süreçlerden oluşmasını ifade etmektedir.

Hava kargo taşımacılığında taşınan ürünlerin temel özellikleri aşağıda verilmiştir:

1. Eğer Ürün:
   a. Dayanıksız ve kolay bozulabiliyorsa,
   b. Modası çabuk geçiyorsa,
   c. Kısa sürede gerekliyse,
   d. Ağırlığına göre değerliyse,
   e. Stokta tutma maliyeti yüksekse,
2. Eğer Talep:
   a. Öngörülemiyorsa,
   b. Seyrekse,
   c. Yerel üreticilerden sağlanamayacak kadar çoksa,
   d. Mevsimlikse,
3. Eğer Dağıtım Kanalları:
   a. Çalınma, kırılma veya bozulma riski taşıyorsa,
   b. Uzun taşıma süresine dayanan yüksek sigorta maliyetleri gerekiyorsa,
   c. Diğer taşıma türlerine göre ağır ve pahalı ambalajlama gerekiyorsa,
   d. Özel elleçleme ve dikkat gerektiriyorsa,
   e. Depolama ve stoklama alanları yetersiz kalıyorsa, hava kargo taşımacılığı gereklidir.

Hava kargo taşımacılığı avantajları açısından ele alındığında; bozulabilir, çabuk eskiyebilen ya da kısa bir sürede gerekli olan mallar için, hava taşımacılığının hız özelliği önem kazanmaktadır. Zamanlama ise moda, giyim, kayıt ve yenilik öğeleri gibi ürünler için oldukça önemlidir.

Hava kargo taşımacılığının sahip olduğu bu avantajlar göz önüne alındığında ürünlerin kargolanırken bu taşımacılık türünün tercih edilme sebepleri kısaca aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Çabuk bozulabilir kargonun (balık, meyve, sebze, çiçek vb.) en uzun mesafelerde dahi en kısa zamanda taşınabilmesini sağlar. Bu türden kargoların uçakla taşınması, diğer taşıma modlarına ödenen soğutma masraflarını ortadan kaldırır, malın zarar görmesinden (çürüme vb.) doğacak olumsuzlukları önler.
• Canlı hayvan (atlar, hayvanat bahçesi hayvanları, vb.) taşımacılığının hızlı bir şekilde yapılmasını sağlayarak, taşıma sırasında oluşabilecek tehlikeleri en aza indirir.
• Güncelliklerini korudukları sürece bir ticari değere sahip oldukları kabul edilen ve satışları mümkün olan kargoların (gazete, dergi, haber fotoğrafları ve televizyon için film belgeleri vb.) tam zamanında ulaştırılmasını sağlar.
• Değerli kargoların (altın, platin, para, değerli evraklar, sanat eserleri, vb.) güvenli taşınmasına imkân verir.
• Ambalajlama ve taşıma sigorta maliyetlerini düşürür. Çünkü kargoların elleçleme ve yüklenmesinde gösterilen özenli muamele taşıma risklerini azaltmaktadır.
• Kısa sürede ulaşamadıkları takdirde işletmeler açısından ağır ekonomik kayba yol açacak acil kargo (makine yedek parçaları, motorlar, jeneratörler ve diğer enerji ekipmanları vb.) için en hızlı seçenektir.
• Hava yolu taşımacılığında sarsıntı veya çarpma gibi nedenlerle oluşabilecek hasarın en az seviyede bulunmasından dolayı ölçüm ekipmanları, elektronik ve optik cihazlar gibi çok hassas kargoların taşınmasında güvenli koruma sağlar.
• Özellikle havaalanının büyük ekonomik merkezlerin yakınında bulunması durumunda taşıma öncesi ve sonrası ulaşım maliyetleri azalmaktadır.

Yolcu ve Kargo Taşımacılığı Arasındaki Farklılıklar

Hava kargo faaliyeti, yakından ilişkili olmasına ve sık sık kaynak ve teçhizat paylaşımı yapmasına rağmen yolcu taşıma faaliyetinden farklıdır. Özellikle ağ planlaması ve kapasite tahsisi konusunda kargo taşıyıcıları daha serbesttir. Dolayısıyla yolcu hava yollarından farklı özelliklere sahiptir. Hava kargo taşımacılığının belirli özellikleri, yolcu taşımacılığına nazaran oldukça farklı taşımacılık problemlerine neden olmuştur. Hava yollarında yolcu taşımacılığı ve kargo taşımacılığı arasındaki farklar aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

• Hava kargo neredeyse her zaman tek yönlü iken, yolcu taşımacılığı genellikle çift yönlüdür. Yani hava kargo, yolcu taşımacılığının aksine gidişdönüş rezervasyonlu değildir. Bu sebeple kargo akışlarının eşleştirilmesi zordur ve küresel düzeyde dengede değildir.
• Hava kargo taşımacılığında genellikle gece seyahati tercih edilirken, yolcu taşımacılığında daha çok gündüz seyahati tercih edilmektedir.
• Kargo taşımacılığında, yükün hacmi ve ağırlığında büyük farklılıklar vardır. Oysaki yolcu taşımacılığında yolcular homojene yakındır. Yani yolcu taşımacılığında, her bir yolcu bir koltuk olarak belirlenirken, kargo taşımacılığında yük; ağırlık, hacim ve konteyner numarası ve pozisyonu olarak karakterize edilmektedir.
• Kargo taşımacılığı pasiftir. Yani yolcu taşımacılığında, yolcular uçaklara biniş ve inişte kendi sorumlulukları dâhilinde havaalanında dolaşabilirken, hava kargo taşımacılığında yükler fiziksel olarak taşınabilir, yüklenebilir ve boşaltılabilirdir.
• Yolcu taşımacılığında, yolcular aktarmalı rotalar veya uçak değişikliklerini tercih etmezken, kargo taşımacılığında kargo göndericileri ve alıcıları, kargo beklenen zamanda geldiği sürece uçak değişikliği ve aktarmalı rotalarla ilgilenmezler.
• Yolcu taşımacılığında, yeni uçaklar tercih edilirken ve kabinin temizliği ve dekoru önemli iken, kargo taşımacılığında yük; kabin konforunun önemsenmediği eski uçaklarda taşınabilir.

Hava Kargo Taşımacılığında Fiyatlandırma

Hava kargo taşımacılığının önemli problemlerinden biri, kargo maliyetlerinin hesaplanmasıdır. Hava kargo taşımacılığında kargo ağırlığının yanı sıra büyüklüğünün de göz önüne alınması gerekmektedir. Hava taşıyıcıları optimum yükü elde etmek için ağırlık ve yoğunluğu bir arada değerlendirmek zorundadırlar. Uçaklarda hacim çok önemli olup kargo alanlarının etkin bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Hava kargo taşımacılığında fiyatlandırma formülünde 6:1 oranı esastır. Bir kargo maliyeti hesaplanırken kullanılan hacim formülü aşağıda verilmiştir.

Hacim = uzunluk x genişlik x yükseklik

Fiyatlandırma Çeşitleri

Genel Ürün Fiyatları: Hava kargo fiyat yapısı, tüm pazarlardaki tüm ürünlere uygulanabilecek temel fiyat olan yolcu ücret yapısına benzemektedir. Bu sebeple bu fiyat yapısı “genel ürün fiyatı” olarak adlandırılmaktadır. Genel ürün sevkiyatları, ağırlığa bağlı olarak değişmektedir. Kargo taşımacılığında ağırlık artışına bağlı olarak, kilo başına düşen birim fiyat belli bir seviyeye kadar azalmaktadır.

Özel Ürün Fiyatları: Özel ürün fiyatı, büyük hacmi olan ve belirli bir noktadan belirli bir noktaya taşınacak olan ürünlere uygulanmaktadır. Örnek olarak Norveç’ten balık, Çin’den kayıt cihazları, müzik aletleri, Antalya’dan çiçek taşımacılığı gösterilebilir. Çoğu durumda bu fiyat, yüksek hacimli ürünlerin düzenli olarak taşınmasında taşıyıcısına yarar sağlamaktadır ve genelde genel ürün fiyatından düşüktür.

İstisnai Fiyatlar: İstisnai fiyatlar, her zaman standart fiyatlardan daha yüksektir ve özel işlem gerektiren gönderilerin belirli türleri için geçerlidir.

Birleşik Fiyatlar: Bu fiyat, kalkış ve varış arasındaki iki veya daha fazla hava yolu üzerinde taşınan gönderiler için uygulanmaktadır. Birleşik fiyat, genellikle iki nokta arasında direkt olarak taşınan ürüne uygulanan fiyatla aynıdır. Birleşik fiyat, aynı fiyattaki bir dizi farklı rotaların kullanılabilirliği avantajını sağlar.

Öncelikli Ayırtılmış Fiyatlar: Öncelikli ayırtılmış fiyatlar, belirli bir uçuşa ayrılmış özel alanın avantajına gerek duyan ağır veya büyük hacimli yüklerin göndericilerine hizmet etmek üzere tasarlanmıştır.

Hızlı Paket Fiyatları: Hızlı paket fiyatları, havaalanından havaalanına taşınan küçük paketler için uygulanmaktadır. Paketler, havalimanı yolcu terminalinde veya hava kargo ofisinde kabul edilir. Bu paketler, yolcu bagajı gibi ele alınır fakat bagaja eşlik eden yolcu olmadığından gönderici, varış noktasında paketin kimin alacağı ile ilgili düzenlemeleri yapmak zorundadır.

Konteyner Fiyatları: Konteyner fiyatları, konteynerlere göre hesaplanmaktadır. Hava kargo için tasarlanmış birçok konteyner türü vardır. Bazıları hava yolu şirketlerinin sahip olduğu ve istek üzerine gönderene hazır edilen, bazıları ise düzenli kullanım için nakliyatçılar tarafından satın alınan ya da kiralanan türlerdir

Hava Kargo Taşımacılığının Fiyatlandırmasını Etkileyen Faktörler

Hava kargo taşımacılığında fiyatlandırmayı, dolaylı ve doğrudan birçok faktör etkilemektedir. Bu faktörler hava kargo hizmet maliyetleri, yük hacmi, piyasa şartları (rekabet) ve özel durumlar başlıkları altında açıklanacaktır.

Hizmet Maliyetleri: Fiyatlandırmayı belirlerken temel alınması gereken şey, hizmetin karşılığının alınması ve makul bir kârın eklenmesidir.

Yük Hacmi: Yük hacmi taşınacak malın kapladığı alan ve ağırlığa göre değişmektedir. Pamuğun taşınmasında kapladığı alanın cm³’ü önemliyken, demirin taşınmasında ağırlık esas alınmaktadır.

Piyasa Şartları: Hava kargo taşımacılığında piyasa şartları fiyatlandırma politikasını etkilemektedir. Hava kargo taşımacılığı yapan bir firma piyasada monopol ise fiyatlandırmayı monopol gücünden destek alarak yapabilmekte ve kargo taşımacılığında yüksek ücret talep edebilmektedir.

Özel Durumlar: Hava kargo firması göndericilerden paketleri toplar ve bu paketleri bir araya getirerek toplam ağırlık üzerinden taşıma ücretini belirler, burada ağır gönderiler için birim fiyat düşürülür. Bu duruma birleştirme hizmeti denilmektedir.

Hava Yolu Konşimentosu

Hava yolu konşimentosu; bir noktadan başka bir noktaya hava yolu ile gönderilen kargoyla ilgili bilgileri içerir.

Hava yolu konşimentosu genellikle üç asıl, yedi kopyadan meydana gelmektedir. Bunlar;

1. Birinci nüsha (Yeşil): Hava taşıyıcısı,
2. İkinci nüsha (Kırmızı): Alıcı,
3. Üçüncü nüsha (Mavi): Gönderici için düzenlenmektedir.

Hava Yolu Konşimentosunun Niteliği

Hava yolu konşimentosu taşıyıcı ve kargo acentesi tarafından düzenlenen en önemli kargo belgesidir. Bu belgenin hazırlanış amacının temel özellikleri aşağıdaki gibidir:

• Kargo sözleşmesinin imzalandığının ve taşıma şartlarının taraflarca kabul edildiğinin belgesidir.
• Kargonun teslim alındığına dair bir ispat belgesidir. Varşova Sözleşmesi’nin 5. maddesinde belirtildiği gibi aksi kanıtlanıncaya kadar sözleşmesinin varlığı, şartları ve kargonun teslim alındığı hakkında karine teşkil eder. Konşimentoda belirtilen kargonun ağırlığı, boyutları, ambalaj ve parça sayılarına ilişkin kayıtlar, aksi ispat edilinceye kadar doğru sayılmaktadır.
• Kargoya eşlik eden ve taşıma işinin yapılmasında önemli talimatları içeren bir belgedir. Örneğin kargonun nerede ve kime teslim edileceği, hangi güzergâh üzerinden sevk edileceği, sigorta yapılıp yapılmadığı, kargonun türüne göre özel işlem gerekip gerekmediği gibi bilgileri içermektedir.
• Konşimento, bir talimat belgesi olması niteliğinin sonucu olarak kargoya eşlik etme özelliğine sahiptir. Bütün taşıma boyunca göndericinin talimatlarının göz önünde tutulabilmesi için, konşimento kargo ile birlikte seyahat eder.

Hava Yolu Konşimentosunun Düzenlenmesi

Hava yolu konşimentosunda bulunan bölmelerin ne anlama geldikleri ve doldurulma düzeni s. 40 da Resim 2.2.’de verilmiştir.