Hava Trafik Kontrol Hizmetleri Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

 ICAO’ ya göre Önleme kavramı nasıl tanımlanmıştır?

Önleme (interception) kavramı ICAO da geçtiği gibi zor durumda olan bir uçağa kendi talebi üzerine sağlanan yol gösterme yardımı anlamında değildir. Önleme (interception); bir hava sahasına izinsiz giren uçağın başka bir uçak tarafından bu sahadan çıkarılmaya zorlanmasıdır. Önleme, bombardıman ve yüksek manevra yeteneğine sahip savaş uçaklarıyla yapılır. Türkiye’de genellikle F-16 uçakları kullanılmaktadır. Önleme savaş uçaklarının hava sahasına izinsiz giren uçaklara eskortluk yapmasıyla başlar. Daha sonra hava sahasına izinsiz giren uçak eskortların tavsiyelerine uyup kontrollü bir şekilde hava sahasını terk eder ya da verilen diğer talimatları (bir havaalanına inmek gibi) yerine getirir. Eskortların talimatlarına uymayıp hava sahasını terk etmeyen uçaklar son çare olarak düşürülebilirler.

Önleme hangi hükme göre uygulanır ve önleme verme emri hangi otoriteye aittir?

Önleme, Uluslararası Sivil Havacılık Anlaşması’nın 9 No’lu hükmüne dayanılarak uygulanır. Bu hükme göre; her ülke askeri gereklilik veya genel emniyet amaçlarıyla yabancı bir devlet uçağının, toprakları üzerindeki belli yerlerden uçmasını kısıtlayabilir veya tamamıyla men edebilir. Önleme yapma kararını ve emrini vermeye askeri hava savunma otoritesi yetkilidir.

Önleme ne şekillerde gerçekleştirilmektedir?

Önleme, bir uçağı;

• Planladığı yola çevirmek,

• Ulusal hava sahası dışına yönlendirmek,

• Yasak, tahditli veya tehlikeli sahalardan uzaklaştırmak,

• Bir meydana inmeye zorlamak şeklinde gerçekleştirilir.

Önleme yapılacak olan uçak ile bağlantı hangi yollarla kurulmaktadır?

Bağlantı kurulabilirse önlenen uçağa seyrüsefer kılavuzluğu ve ilgili bilgiler radyo telefon (telsiz) aracılığıyla verilir. Bağlantı kurulamazsa önleme yapan uçak tarafından yapılacak bazı özel görsel önleme işaretleri (kanatlarını sallamak, iniş takımlarını açmak, seyrüsefer ışıklarını açıp kapatmak gibi) ile gerekli talimatlar önlenen uçağa bildirilir.

 Önleme sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?

• Önleme sırasında tüm emniyet tedbirlerine uyulmalıdır.

• Sivil uçak üzerinde uçtuğu sahada iniş yapmak istediğinde, iniş için belirlenen havaalanı ilgili uçak tipinin emniyetli şekilde inişine uygun olmalıdır.

• Etrafındaki saha meydan turu, yaklaşma ve pas geçiş için elverişli olmalıdır.

• Önlenmiş uçak inmesi istenilen meydana ulaşmaya yetecek yakıta sahip olmalıdır.

• Önleyen uçakların pilotları önlenen sivil uçağın genel performans kısıtlamalarıyla ilgili bilgilendirilmelidir.

• Önlenen uçak teknik bir arıza ya da kanunsuz girişim nedeniyle acil durumda ise önleme yapan uçakların pilotları bu durumdan haberdar edilmelidir.

• Çarpışma tehlikesi nedeniyle, önleme yapan uçak çok yakın geçişlerden kaçınmalıdır.

• Özellikle önlenen uçak hafif bir uçaksa kuyruk türbülansı tehlikesi nedeniyle önlenen uçağın uçuş yolundan geçmekten sakınılmalıdır.

Havacılıkta Freyz ne anlama gelmektedir?

Freyz (phrase), hava trafik kontrolörleri ve pilotlar arasındaki haberleşmede standart sağlamak amacıyla kullanılan özel kelime kalıplarıdır. Standart kelime kalıplarından oluşan bu özel havacılık haberleşme lisanına Freyzyoloji denir. Freyzyoloji, İngilizce temeline dayanmakla birlikte, standart İngilizceden oldukça farklıdır. Bu lisanda İngilizce dil bilgisi kuralları tam olarak kullanılmadığı gibi bazı özel anlamlı kelimeler vardır. Çoğu zaman bir kelime anlam olarak bir cümleye eşdeğerdir.

ICAO’ ya göre önleyen uçağın kullanacağı freyzler nelerdir?

Önleme işlemi sırasında önleyen uçak tarafından kullanılması gereken frezyler:

• CALL SIGN: Çağrı adınız nedir?

• FOLLOW: Beni takip et

• DESCEND: İniş için alçal

• YOU LAND: Bu meydana in

• PROCEED: Devam edebilirsiniz

ICAO’ ya göre önlenen uçağın kullanacağı freyzler nelerdir?

• CALL SIGN: Çağrı aldım

• WILCO: Anladım, yapacağım

• CAN NOT: Yapmak mümkün değil

• REPEAT: Talimatlarınızı tekrar edin

• AM LOST: Pozisyonum bilinmiyor, kayboldum

• MAYDAY: Tehlikedeyim, imdat

• HIJACK: Kaçırıldım

• LAND: İnmek istiyorum

• DESCEND: Alçalmak istiyorum

Önleme işlemindeki görsel tanımlama aşamaları nelerdir?

Önleme işlemindeki görsel tanımlama aşamaları şunlardır:

• I. Aşama (Yaklaşma Aşaması): Bu aşamada önleyen uçak önlenen uçağa arkasından yaklaşmalıdır. İki uçakla önleme yapıyorsa lider   olan uçak ya da tek olarak önleme yapan uçak, önleme yapılan uçağın istikametinde ve onu önünde, sol tarafında ve yukarısında tutacak şekilde ve 300 m. mesafeyi kapamadan önlenmiş uçağın görüş alanı içerisinde olmalıdır. İki uçakla önleme yapılıyorsa, lider olmayan diğer uçak önlenmiş uçağın tercihen arkasında ve aşağısında onu kontrol eder şekilde beklemelidir. Sonra hız ve pozisyon tayin ettirilmeli ve şayet gerekiyorsa önleme yapan uçak II. aşamayı uygulamalıdır.

• II. Aşama (Tanımlama Aşaması): Lider uçak veya tek olarak önleme yapan uçak istenen bilgileri elde etmek için, mesafesini tamamen kapamayacak şekilde önlenmiş uçağa aynı seviyede yavaşça yaklaşmalıdır. Önleme yapan uçak önleme yapılan uçağın mürettebatını veya yolcularını korkutacak hareketlerden kaçınmaya dikkat etmelidir. Sivil uçağın yolcu ve mürettebatı tehlikeli bir durumda olabileceğinden, önleyen uçak normal manevralara yönelebileceğini sürekli aklında bulundurmalıdır. Lider olmayan diğer uçak, önlenen uçağı kontrol eder bir şekilde beklemelidir. Önlenen uçağın tanımlaması (kimlik tespiti) yapıldıktan sonra, önleme yapan uçak III. aşamada belirtilen şekilde önlenen uçağın çevresinden çekilmelidir.

• III. Aşama (Önleme Sonrası Aşama): Lider uçak ya da tek basına önleme yapan uçak, önlenen uçaktan yavaşça ayrılarak pike dalışı yapmalıdır. Diğer uçak önlenen uçağı kontrol eder durumda lider uçakla yan yana gelmelidir.

. Kanunsuz girişime uğrayan uçak pilotu neler yapmalıdır?

Kanunsuz girişime uğrayan bir uçak ATS ile telsiz teması kuramadan tahsis edilmiş uçuş yolundan ve uçuş seviyesinden sapmak zorundaysa kaptan pilot mümkün olduğunda şunları yapmalıdır:

a. Uçaktaki durum aksini gerektirmedikçe VHF acil durum frekansında ve uygun diğer frekanslarda uyarı yapmaya çalışmalıdır. Eğer şartlar izin veriyorsa transponder ya da veri hattı gibi diğer donanımlar da kullanılmalıdır. Kaçırılmış bir uçağın pilotu mümkün olduğunda transpondera Mod A Kod 7500’ü bağlamalıdır.

b. Yayınlanmış özel bölgesel usuller varsa pilot bunlara göre hareket etmelidir.

c. Normalde IFR uçuşlar tarafından kullanılan seyir seviyelerinden aşağıda belirtildiği gibi farklı bir seviyede uçulmalıdır;1000 feet dikey ayırma uygulanan bir sahada 500 feet ya da 2000 feet dikey ayırma uygulanan bir sahada 1000 feet.

Hava Trafik Olayları ne şekilde tanımlanmıştır?

Hava trafik olayı; hava trafik hizmetinin sağlanmasında karşılaşılan önemli bir olay anlamında kullanılır. Hava trafik olayları iki başlık altında incelenir. Bunlar:

• Hava aracının yakınlığı (airprox-yakın geçme)

• Hava araçlarının neden olduğu bir tehlike sonucundaki zorluklar; Hatalı usuller (procedural-kuralsal), Geçerli usullere uyulmaması (procedural-kuralsal), Yer kolaylıklarının (radyo seyrüsefer yardımcı cihazları vb.) çalışmamasından kaynaklanan ciddi güçlüklerdir.

Airprox ile ilgili risk dereceleri nelerdir?

Hava araçlarının yakın geçmesi ile ilgili risk derecesini belirtmede kullanılan kavramlar aşağıdaki gibi sınıflandırılır:

• Çarpışma riski: Hava araçlarının birbirlerine yakınlığında tam olarak çarpışma riski mevcuttur.

• Emniyeti sağlayamama: Hava araçlarının birbirlerine yakınlığında hava aracı emniyetini tehlikeye atma riski mevcuttur.

• Çarpışma riski yok: Hava araçlarının birbirlerine yakınlığında çarpışma riski mevcut değildir.

• Riski belirlenememiş: Hava araçlarının birbirlerine yakınlığındaki riski belirlemede yeterli bilgi olmayan durumlardır.

Hava trafik olayları ile ilgili bilgiler ne kadar süre saklanmaktadır?

Hava trafik olayları ile ilgili soruşturmalar için bilgi sağlanabilmesi amacıyla yazılı kayıtlar 90 gün, sesli ve görüntülü kayıtlar ise 30 gün süreyle saklanır. Hava trafik hizmetleri ve haberleşme ya da seyrüsefer yardımcılarının aksaklıkları ile ilgili olay raporları ve soruşturma için yapılan müracaatlar olayın meydana gelmesinden itibaren 30 gün içinde yapılmalıdır.

Türkiye’de kuş tehlikesi en çok hangi aylarda görülmektedir?  

Türkiye’de kuş göçleri yılın tamamında olmakla birlikte, mart ayı sonundan mayıs ayı ortalarına kadarki ilkbahar göçü döneminde ve ağustos ayı sonlarından kasım ayı başlarına kadarki sonbahar göçü döneminde daha yoğun kümelerden meydana gelmektedir.

Kuş yoğunluğu ile ilgili verilmesi gereken brifingde hangi bilgiler yer almaktadır?

Eğer kuş yoğunluğu 5 derece veya üzerinde ise, ilgili havacılık bilgi hizmet birimi bir duyuru yayınlar. Bu duyuru şunlardan oluşmalıdır:

• Kuş risk ikazları

• Yayınlayan istasyon 

• Tarih-zaman gurubu

• Koordinatlar ve yoğunluğu

• Yükseklik bandı

• Geçerlilik süresi

• Kuş cinsleri 5 veya daha fazla bir yoğunluk rapor edildiğinde, hava araçlarının gündüzleri yerden en az 1000 metre, geceleri ise en az 1500 metre yükseklikte uçmaları gerekir.

Görerek meteorolojik şartlarda haberleşme kaybı yaşandığında yapılması gerekenler nelerdir?

Görerek meteorolojik şartlarda iken haberleşme kaybı yaşayan kontrollü bir uçak sırasıyla şunları yapmalıdır:

• Transponderine kod 7600 bağlamalı,

• VMC şartlarda uçmaya devam etmeli,

• En yakındaki uygun bir meydana iniş yapmalı,

• İnişini uygun ATS ünitesine en kısa sürede bildirmelidir.

Aletli meteorolojik şartlarda haberleşme kaybı yaşandığında yapılması gerekenler nelerdir?

Aletli meteorolojik şartlarda iken haberleşme kaybı yaşayan kontrollü bir uçak sırasıyla şunları yapmalıdır:

a. Transponderine kod 7600 bağlamalı,

b. 7 dakikalık bir süreç boyunca en son müsaade edildiği hız ve seviyeyi ya da minimum uçuş irtifasını muhafaza etmeli (eğer minimum uçuş irtifası en son müsaade edildiği seviyeden yüksek ise), 7 dakikalık sürecin başlayacağı durumlar şöyledir: Aşağıdakilerden hangisi daha geç ise;

1. Eğer zorunlu rapor noktalarının olmadığı bir yolda uçuluyorsa ya da pozisyon raporlarının istenmediği talimatı alınmışsa;

i. En son müsaade edilen seviyeye ulaşıldığında ya da minimum uçuş irtifasına ulaşıldığında veya

ii. Transpondera kod 7600 bağlandığında.

2. Eğer zorunlu rapor noktalarının olduğu bir yolda uçuluyorsa ve pozisyon raporu vermeme talimatı alınmamışsa;

i. En son müsaade edilen seviyeye ya da minimum uçuş irtifasına ulaşıldığında veya

ii. Zorunlu rapor noktası için pilotun önceden verdiği tahmini zaman geldiğinde veya

iii. Zorunlu bir rapor noktası üzerinde pozisyon raporu verilemediğinde

c. Bu süreçten sonra seviye ve hızını doldurulmuş uçuş planına göre ayarlamalı,

d. (Bir limit belirtmeksizin radarla vektör edilmişse veya RNAV’a dayalı olarak off set uçuşa devam ediliyorsa, mümkün olan en kestirme şekilde ve önündeki ilk rapor noktasından daha geç olmamak şartıyla, kullanılacak minimum uçuş irtifası da dikkate alınarak cari) uçuş planında belirtilen yola yeniden dâhil olmalı,

e. Cari uçuş planındaki gidiş meydanına hizmet veren seyrüsefer yardımcısına yönelmeli ve eğer gerekli ise alçalmaya başlama zamanına kadar bu seyrüsefer yardımcısının üzerinde beklemeli

f. En son alınan ve onaylanan muhtemel yaklaşma zamanında veya buna mümkün olan en yakın zamanda belirtilen seyrüsefer yardımcısından alçalmaya başlamalıdır. Eğer hiç muhtemel yaklaşma zamanı verilmemiş veya onaylanmamışsa, mevcut uçuş planındaki tahmini varış zamanında veya buna mümkün olan en yakın bir zamanda alçalmaya başlamalı,

g. O seyrüsefer yardımcı cihazı için belirlenmiş normal aletli yaklaşma usulünü tamamlamalı,

h. Eğer mümkünse en son onaylanan muhtemel yaklaşma zamanından veya tahmini varış zamanından itibaren 30 dakika içinde inmelidir.

RNAV nasıl tanımlanmaktadır?

Area Navigation ifadesinin kısaltmasıdır. Saha seyrüseferi demektir. Bir uçağın VOR, DME istasyonlarına doğru uçuş yapmadan, ancak yakınındaki birkaç VOR/DME istasyondan aldığı bilgiyi kullanıp, geometrik hesaplama ile bulunduğu pozisyonu tespit ederek yaptığı uçuştur.

Off set uçuş nasıl tanımlanmaktadır?

Hava yolunun dışında, yola paralel şekilde yapılan uçuştur.

Muhtemel yaklaşma zamanı nasıl tanımlanmaktadır?

Expected Approach Time), gelen bir uçağın, bir beklemeyi takiben, iniş için yaklaşmasını tamamlamak üzere bekleme noktasından ayrılacağı ATC tarafından tahmin edilen zamandır.

Tahmini varış zamanı nasıl tanımlanmaktadır?

Estimated Time of Arrival), IFR uçuşlar için, seyrüsefer yardımcıları referans alınarak tanımlanmış, aletli yaklaşma usulünün uygulanmasına başlamak için belirlenmiş nokta üzerine uçağın varışının tahmin edildiği zamandır. Meydanda seyrüsefer yardımcısı yoksa uçağın meydan üzerinde olacağı tahmini zaman, tahmini varış zamanı olarak kabul edilir. VFR uçuşlar için tahmini varış zamanı ise uçağın meydan üzerinde olacağı tahmin edilen zamandır.

Radar Beacon nedir?

Alıcı-verici ve transponderden oluşan, sorgulama metodu ile çalışan radar gözlem sistemidir.

Önleme nedir?

Önleme (interception); bir hava sahasına izinsiz giren uçağın başka bir uçak tarafından bu sahadan çıkarılmaya zorlanmasıdır

Önleme ne tür uçaklarla yapılır? 

Önleme, bombardıman ve yüksek manevra yeteneğine sahip savaş uçaklarıyla yapılır.

Önleme nasıl yapılır? 

Önleme savaş uçaklarının hava sahasına izinsiz giren uçaklara eskortluk yapmasıyla başlar. Daha sonra hava sahasına izinsiz giren uçak eskortların tavsiyelerine uyup kontrollü bir şekilde hava sahasını terk eder ya da verilen diğer talimatları (bir havaalanına inmek gibi) yerine getirir. Eskortların talimatlarına uymayıp hava sahasını terk etmeyen uçaklar son çare olarak düşürülebilirler.

Önleme niçin önemlidir? 

Önleme, bir ülkenin hava sahasının korunması ve havadan gelebilecek her türlü tehdidin engellenmesi bakımından önemlidir.

Önleme nasıl gerçekleşir? 

Önleme, bir uçağı;
• Planladığı yola çevirmek,
• Ulusal hava sahası dışına yönlendirmek,
• Yasak, tahditli veya tehlikeli sahalardan uzaklaştırmak,
• Bir meydana inmeye zorlamak şeklinde gerçekleştirilir.

Önleme işleminde kaç uçak kullanılır ve uçakların görevi nedir? 

Önleme işlemi genellikle iki savaş uçağı kullanılarak yapılmakla birlikte tek uçakla da
önleme yapılabilir. Önlemede iki uçak kullanılması durumunda, uçaklardan biri “lider
uçak” görevini üstlenir

Hava araçlarının yakın geçmesi ile ilgili risk derecesini belirtmede kullanılan kavramlar nelerdir? 

Çarpışma riski, emniyeti sağlayamama, çarpışma riski yok ve riski belirlenememiş 

kuşlar uçuş emniyetini nasıl etkiler? 

Kuşlar, hava araçlarının motorları başta olmak üzere çeşitli parçalarına çarpmak ya da
yuvalanmak şeklinde zarar vererek uçuş emniyetini önemli ölçüde etkilemekte ve zaman
zaman çeşitli olaylara ve hatta kazalara neden olabilmektedirler

Kuş yoğunluğuna ilişkin yapılan duyurular neleri içerir? 

Kuş yoğunluğuna ilişkin duyurular şunlardan oluşur: 

• Kuş risk ikazları
• Yayınlayan istasyon
•  Tarih-zaman gurubu
• Koordinatlar ve yoğunluğu
• Yükseklik bandı
• Geçerlilik süresi
• Kuş cinsleri

VMC şartlarda haberleşme kaybı yaşayan kontrollü bir uçak neleri yapmalıdır? 

VMC şartlarda iken haberleşme kaybı yaşayan kontrollü bir uçak sırasıyla şunları
yapmalıdır:

• Transponderine kod 7600 bağlamalı,
• VMC şartlarda uçmaya devam etmeli,
• En yakındaki uygun bir meydana iniş yapmalı,
• İnişini uygun ATS ünitesine en kısa sürede bildirmelidir

IMC şartlarda haberleşme kaybı yaşayan kontrollü bir uçak neler yapmalıdır? 

IMC şartlarda iken haberleşme kaybı yaşayan kontrollü bir uçak sırasıyla şunları
yapmalıdır

• Transponderine kod 7600 bağlamalı,
• 7 dakikalık bir süreç boyunca en son müsaade edildiği hız ve seviyeyi ya da
  minimum uçuş irtifasını muhafaza etmeli (eğer minimum uçuş irtifası en son
  müsaade edildiği seviyeden yüksek ise), 
• Bu süreçten sonra seviye ve hızını doldurulmuş uçuş planına göre ayarlamalı,
  (Bir limit belirtmeksizin radarla vektör edilmişse veya RNAV’a dayalı olarak
  off set uçuşa devam ediliyorsa, mümkün olan en kestirme şekilde ve önündeki
  ilk rapor noktasından daha geç olmamak şartıyla, kullanılacak minimum uçuş
  irtifası da dikkate alınarak cari) uçuş planında belirtilen yola yeniden dâhil
  olmalı,
• Cari uçuş planındaki gidiş meydanına hizmet veren seyrüsefer yardımcısına
  yönelmeli ve eğer gerekli ise alçalmaya başlama zamanına kadar bu seyrüsefer
  yardımcısının üzerinde beklemeli,
• En son alınan ve onaylanan muhtemel yaklaşma zamanında veya buna mümkün olan en yakın zamanda belirtilen seyrüsefer yardımcısından alçalmaya
  başlamalıdır. Eğer hiç muhtemel yaklaşma zamanı verilmemiş veya onaylanmamışsa, mevcut uçuş planındaki tahmini varış (iniş) zamanında veya buna
  mümkün olan en yakın bir zamanda alçalmaya başlamalı,
• O seyrüsefer yardımcı cihazı için belirlenmiş normal aletli yaklaşma usulünü
  tamamlamalı,
• Eğer mümkünse en son onaylanan muhtemel yaklaşma zamanından veya tahmini varış zamanından (hangisi daha geç ise) itibaren 30 dakika içinde inmelidir

Görsel tanımlama nedir? 

Önleme yapan uçak önlenen uçakla radyo (telsiz) teması kuramıyorsa bazı manevralar ve hareketler yaparak ilgili talimatları önlenen uçağa aktarır. Buna “görsel tanımlama
(kimlik tespiti)” adı verilir.

Uçak görsel tanımlamanın hangi aşamasında pike dalışı yapar? 

Görsel tanımlamanın önleme sonrası aşamasında lider uçak ya da tek başına önleme yapan uçak,
önlenen uçaktan yavaşça ayrılarak pike dalışı yapmalıdır 

Freyz nedir? 

Freyz (phrase), hava trafik kontrolörleri ve pilotlar arasındaki haberleşmede standart sağlamak
amacıyla kullanılan özel kelime kalıplarıdır. Standart kelime kalıplarından oluşan bu özel havacılık haberleşme lisanına freyzyoloji (phraseologie) denir. 

Önleme işlemindeki görsel tanımlama aşamaları nelerdir? 

Önleme işlemindeki görsel tanımlama aşamaları şunlardır:

• Yaklaşma aşaması 
• Tanımlama aşaması 
• Önleme sonrası aşama 

Hava trafik olayları kaça ayrılır? 

Hava trafik olayları iki başlık altında incelenir. Bunlar:
1. Hava aracının yakınlığı (airprox-yakın geçme)
2. Hava araçlarının neden olduğu bir tehlike sonucundaki zorluklar

Kuş göçüne neden olan durumlar nelerdir? 

Yoğun kuş göçünü teşvik eden en önemli faktörler; sıcaklığın düşmesi, kuzeyden güneydoğu yönüne esen rüzgârlar, havanın az bulutlarla kaplı olması ve yüksek basınçtır.

Kuş yoğunluğunun fazlalığına ilişkin yapılan duyurular nelerdir? 

Eğer kuş yoğunluğu 5 derece veya üzerinde ise, ilgili havacılık bilgi hizmet birimi bir duyuru yayınlar. Aynı duyuru brifing (bilgilendirme) ofislerinde de olmalı ve şunlardan oluşmalıdır:

Kuş risk ikazları
Yayınlayan istasyon
Tarih-zaman gurubu
Koordinatlar ve yoğunluğu
Yükseklik bandı
Geçerlilik süresi
Kuş cinsleri

Radar Beacon nedir? 

Alıcı-verici ve transponderden oluşan, sorgulama metodu ile çalışan radar gözlem sistemidir.

Off Set Uçuş nedir? 

Off set uçuş, hava yolunun dışında, yola paralel şekilde yapılan uçuştur.