Harekat Performans Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Ağırlık Ve Denge Çizelgeleri-Iı

1. Soru

Yük ve denge formu nedir?

Cevap

Yük ve denge formu (Load and Trim Sheet) bir uçağın ağırlık ve dengesinin hesaplanması için kullanılan yöntemlerden biridir. 


2. Soru

Denge Formu nedir ve neden önemlidir?

Cevap

Uçuş emniyeti yönünden yüklerin toplam ağırlığı kadar bu yüklerin uçak içerisindeki dağılımları, bir başka ifadeyle yüklemenin dengeli olması da önemlidir. Uçak denge dağılımının boylamasına eksen boyunca Ortalama Aerodinamik Veter (MAC) içerisinde olması beklenir. Boylamasına eksendeki denge ile uçuş kararlılığı sağlanır. Örneğin uçağın ön tarafının ağır olacak şekilde yüklenmesi uçağın boylamasına kararlılığın ve yunuslama (pitch) konumunun kontrolünde problemlere yol açabilir. Boylamasına eksende yanlış yükleme özellikle kalkış ve iniş sırasında emniyeti tehlikeye atabilmektedir.


3. Soru

Yolcu Kompartıman Dağılımı nasıl ayarlanmalıdır?

Cevap

Uçağın üst katında (upper deck) yolcu koltuklarının dağılımı kompartımanlara bölünmüştür. Yükleme ve dağılım formunda yolcu dağılımının dengeli yapılabilmesi için yolcuları taşıyan ambar, uçak burnundan başlayarak kuyruğa doğru kompartımanlara ayrılmıştır. Yolcu kompartıman dağılımı (passenger compartment division) tablosu ile kompartımanlara düşen koltuk sayısı yük ve denge formunda verilir.


4. Soru

Uçak Kuru İşletme Ağırlığı İşaretleme kim tarafından ve nasıl yapılır?

Cevap

Havayolu işletmesi, uçağın kuru işletme ağırlığına (DOW) dâhil olan tüm operasyon unsurlarının ve mürettebatın ağırlığını tartarak veya standart bir ağırlık kullanarak kuru işletme ağırlığı (DOW) belirlemekten sorumludur. Havayolu işletmesi bu nedenle her uçak alımında uçağın imalatçı boş ağırlığı (MEW) ve buna karşılık gelen ağırlık merkezinin hesaplanması için tartma işlemini yapar. Kuru işletme ağırlığı belirlenirken tüm operas- yon unsurlarının ve mürettebatın konumlarının uçağın ağırlık merkezi üzerindeki etkisi havayolu işletmesi tarafından tespit edilir.


5. Soru

Yük ve denge formu kaç şekilde oluşturulabilir?

Cevap

Yük ve denge formunda havayolu işletmelerinin iki seçeneği bulunmaktadır:

  • Her uçağı birbirinden bağımsız düşünüp hepsi için ayrı ayrı kuru işletme ağırlığıve indeksi değerleri saptamak.

  • Bir grup uçağı tek bir filo içinde aynı kabul edip yükleme ve denge formu çizelgelerinde aynı değerleri kullanmak.


6. Soru

Kargo Kompartımanlarında Denge Hesaplaması nasıl yapılır?

Cevap

Denge formu üzerinde kompartımanlara yüklenen yükler ayrı ayrı belirtilir. Uçak içerisindeki kompartımanların uçağın ağırlık merkezine (CG) uzaklıkları birbirlerinden farklıdır. Bu nedenle moment hesaplamalarındaki etkisi de farklı olacaktır. Denge formu üzerinde bu hesaplamalar için kompartımanın uçak içerisin- de bulunduğu yere bağlı olarak çizgiler çizilir. Çizgilerin yönü ve uzunluğu her satıra özgü derecelendirme (pitch) bilgisi ile gösterilir.


7. Soru

Yolcu kompartımanlarında denge hesaplaması nasıl olur?

Cevap

Yolcular 0 numaralı ambarda 0a’dan 0g’ye kadar ayrılmış kompartımanlar içinde oturmaktadır. Uçak içerisindeki yolcunun dağılımı da uçağın dengesini etkiler. Bu nedenle uçağın burun kısmından başlayarak uçağın kuyruk kısmına kadar oturmuş yolcuların dengeye etkisi hesaplanmalıdır. Denge formunda kargo ve bagajların yüklendiği alt kat hesaplamalarından sonra yolcuların uçak içerisindeki dağılımı hesaplanmalıdır.


8. Soru

Yakıtın dengeye etkisi nasıl hesaplanır?

Cevap

Uçak içerisindeki yakıtın dengeye etkisinin belirlenebilmesi için yakıt indeksi düzeltme tablosunun (Fuel Index Correction Table) kullanılması gerekir. Yakıt tanklarının uçak yapısındaki yeri ve büyüklükleri farklılık gösterdiği için yakıt indeksi düzeltme tablosu uçak tipine göre farlılık göstermektedir. Yakıt düzeltme tablosunda uçak içerisindeki yakıtın miktarına karşılık gelen indeks değeri (index units) denge formunda hesaplama için kullanılır. Uçak seyahati süresince yakılacak yakıt miktarı da hesaplanmalıdır:

İnişte Kalan Yakıt =Toplam Yakıt - Seyahat Yakıtı


9. Soru

Ağırlık merkezinin ön sınırlarda olması uçak yüklemede nasıl bir problem yaratır?

Cevap

Uçağın boylamasına eksenindeki kararlılığı, uçak burnunun yunuslama salınımlarına karşı yeniden denge noktasına dönebilme yeteneğidir. Yükleme sonunda ağırlık merkezinin ön sınıra doğru kayması uçuş kararlılığını bozar. Ağırlık merkezinin ön sınırına kadar kaymış olması uçak burnunun fazla ağır olması anlamına gelmektedir. Bu durumdaki bir uçağın kalkışında; normalden daha uzun bir kalkış mesafesine ve teker kesme için daha yüksek sürate gerek duyulur. Çünkü uçağın burnu ağır olduğu için burnu kaldırmak için daha fazla kuyruk basıncına gerek vardır. Pist kısa ise, uçakta ağırlık merkezi tam ön sını- rında olacak şekilde yüklenmişse pist sonundaki mânia aşma noktasına kadar havalanma mümkün olmayabilir.


10. Soru

Ağırlık merkezinin arka sınırlarda olması uçak yüklemede nasıl bir probleme neden olur?

Cevap

Yükleme sebebi ile uçağın ağırlık merkezinin arka sınıra doğru kayması uçağın kontrolünü ve uçuş istikrarını bozar. Uçağın ağırlık merkezi arka sınıra doğru yaklaşmışsa kuyruk kısmındaki yük, kalkış sırasında uçağın burnunu beklenenden çok daha erken kaldırmasına neden olur. Uçak yüklemesinde ağırlık merkezinin sınırların arkasında olması düz uçuşta kararsız olmasına ve kontrolün zorlaşmasına neden olacaktır. Sınırların arkasındaki yükleme nedeniyle irtifa dümeninin uçuşa tesiri azalır, irtifayı korumak için pilotun irtifa düzeltmelerini daha sık yapması gerekir. Özellikle yan rüzgârlı havalarda inişte uçak sıçramaya ve rule kaçırmaya eğilimli olacaktır. Ayrıca arka daha yüklü olduğu için inişte uçak kontrolden çıkma ve stall eğiliminde olabilir.


11. Soru

Pozisyon ve ağırlık hataları uçak yüklemede nasıl problemler yaratır?

Cevap

Yükleme sırasında uçağın içerisine yapılan yüklemelerdeki pozisyon hataları ağırlık merkezinde hesaplananın dışında kaymaya neden olabilir. Kargo pozisyonunda yapılan hatalar boylamasına eksende ve yanal eksende olabilir. Yanal eksende uçak içerisine yüklenen konteynırlar sol veya sağ pozisyona hata ile yüklenebilmektedir. Yükleme yapan personel tarafından yükleme formu üzerindeki konteynır numarası vb. yanlış okunarak uçak üzerine yüklendiğinde uçak ağırlık merkezinde yanal eksende kayma olabilmektedir. Yanal eksende yanlış yükleme uçuşun farklı safhalarında problemlere neden olmaktadır. Ayrıca uçak iniş takımları başta olmak üzere uçak yapısı da yanlış yüklemeden etkilenebilmektedir


12. Soru

Uçak içerisindeki yakıtın dengeye etkisinin belirlenebilmesi için hangi veriye ihtiyaç vardır?

Cevap

Uçak içerisindeki yakıtın dengeye etkisinin belirlene- bilmesi için yakıt indeksi düzeltme tablosunun (Fuel Index Correction Table) kullanılması gerekir.


13. Soru

Denge formunda görsel olarak hesaplama yapılabilmesi için ne gereklidir?

Cevap

Denge formunda görsel olarak hesaplama yapılabilmesi için ağırlık merkezi zarfı ile hesaplama yapılır. Ağırlık merkezi zarfı ağırlık merkezinin ön ve arka taraftaki değerlerini belirler. Uçuşun farklı aşamalarını etkileyecek maksimum değerleri de ağırlık merkezi zarfında gösterilir.


14. Soru

Ağırlık merkezi zarfının üst bölümü denge formunda hangi kısaltma ile gösterilir?

Cevap

Ağırlık merkezi zarfının üst bölümü denge formunda TOM (Take-Off Mass) kısaltması ile gösterilmiştir. TOM uçağın kalkış ağırlığını ifade etmektedir. Uçak bu yakıt ile piste teker koyacaktır.


15. Soru

LM (Landing Mass) nedir?

Cevap

Uçak yakıt tankında ka- lan ağırlığın dengeye etkisinin hesaplandığı çizgi denge formunda LM (Landing Mass) ile gösterilir.


16. Soru

ZFM (Zero Fuel Mass) ne anlama gelir?

Cevap

Sıfır yakıt ağırlığı ZFM (Zero Fuel Mass) uçağın faydalı yakıtının olmadığı durumdaki ağırlığı ifade eder. Uçak tüm trafik yükünü almıştır fakat içerisinde yakıt yoktur.


17. Soru

Yükleme sırasında uçağın içerisine yapılan yüklemelerdeki pozisyon hataları neye sebep olur?

Cevap

Yükleme sırasında uçağın içerisine yapılan yüklemelerdeki pozisyon hataları ağırlık merkezinde hesaplananın dışında kaymaya neden olabilir. Kargo pozisyonunda yapılan hatalar boylamasına eksende ve yanal eksende olabilir. Yanal eksende uçak içerisine yüklenen konteynırlar sol veya sağ pozisyona hata ile yüklenebilmektedir.


18. Soru

(MAC at TOM) kutucuğuna hangi değer girilir?

Cevap

(MAC at TOM) kutucuğuna Örnek Denge Formu Kalkıştaki Ortalama Aerodinamik Veter Değeri yazılır.


19. Soru

Bir Uçak Yükleme Uzmanının uçak ağırlığını ve ağırlık merkezini hesaplamak için yaptığı işler nelerdir?

Cevap
  • Operasyona çıkacak uçağın performans ağırlığını veindeksini hesaplar.

  • Operasyona çıkacak uçağın üzerindeki bütün değişken ağırlıkları ve indekslerini hesaplar.

  • Operasyona çıkacak uçağın performans ağırlığı ve indeksi ile tüm değişkenlerin ağırlıklarını ve indekslerini toplamak suretiyle DOW ´u ve indeksini bulur.

  • Ön, orta ve arka bölümlere yüklenen birim yükleme cihazlarının (ULD) toplam ağırlıklarını ve indekslerini hesaplar.


20. Soru

Uçak içerisindeki yakıtın dengeye etkisinin belirlenebilmesi için hangi tablo kullanılır?

Cevap

Uçak içerisindeki yakıtın dengeye etkisinin belirlenebilmesi için Yakıt düzeltme tablosu kullanılır.


Bahar Dönemi Dönem Sonu Sınavı
25 Mayıs 2024 Cumartesi