Harekat Performans Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Hangi uçaklar 'küçük uçak' olarak adlandırılır?

Maksimum kalkış ağırlığı 5670 kg (12500 lb) veya daha az; koltuk sayısı, pilot koltuğu
veya koltukları hariç, dokuz veya daha az olan; Avrupa Havacılık Emniyet Ajansı (EASA) CS-23 sertifikasyon gereklerinde ve Amerikan Federal Havacılık Kuralları Part 23 kapsamında normal, yararlı (utility) ve akrobasi kategorilerinde yer alan uçaklar bu ünitede küçük uçak olarak adlandırılır.

Dolmuş uçak nedir?

Avrupa Havacılık Emniyet Ajansı’nın (EASA) CS-23 sertifikasyon gerekleri ve Amerikan
Federal Havacılık Kurallarının (Federal Aviation Regulations - FAR) Part 23’ü maksimum kalkış ağırlığı 8618 kg (19000 lb) veya daha az; pilot koltuk veya koltukları haricinde 19 veya daha az yolcu koltuğu olan pervaneli ve iki motorlu uçakları dolmuş (commuter) uçak olarak tanımlamaktadır.

Dolmuş uçak uçuşa hazırlanırken nasıl bir yükleme manifestosu hazırlanır?

Dolmuş uçak uçuşa hazırlanırken bir yükleme manifestosu hazırlanır. İlk olarak uçuş ekibi ve yolcuların ağırlıkları tabloya yazılır ve her uçuş ekibi ve yolcu için momentler hesaplanıp 100’e bölünerek yazılır. Momentler hesaplanmadan tablolardan alınıp doğrudan da manifestoya yazılabilir. Hesap yapılırken her oturma sırası için o sırada oturan yolcuların toplam ağırlığı alınmıştır. Her bagaj bölmesinde bulunan bagajların ağırlıkları da tabloya yazılır. Momentleri ise ya hesap yapılarak, ya da tablolardan yararlanılarak doğrudan manifestoya yazılır. Bilinen hava sıcaklığında, yakıt ağırlığının hesaplanması için önce yakıt özgül ağırlığı grafiğinden faydalanılarak, verilen sıcaklık için yakıtın özgül ağırlığının bulunması gerekir. Fakat uçak üreticisi
yakıt tanklarının denge kolu uzunluğunu vermek yerine yakıt hacim, ağırlık ve moment tablosunu verir. Hazır tablodan yakıtın hesaplanan özgül ağırlığına karşılık gelen momentinin bulunması gerekir. Fakat, tabloda yakıt ve özgül ağırlığa denk gelen değerleri bulunmaz ise bu durumda tabloda verilenlerin ara değerleri olan bu
değerlerin bulunması için interpolasyon işlemi yapmak gerekir. Bu işlem yapıldığında yakıtın momentinin 100’e bölümü bulunur. Artık tüm ağırlıklar ve moment/100 değerleri bilindiğine göre öncelikle ağırlık sütunundaki tüm değerler toplanarak toplam ağırlık bulunur. Benzer işlem moment/100 içinde yapılır. Moment/100 sütunundaki tüm değerler toplanarak sonuca ulaşılır. En son olarak da dCG =100 x [(Moment / 100)/W] şeklinde ağırlık merkezinin konumu bulunur. Bulunan bu değerin sınırlar içinde olup olmadığı verilen ağırlık merkezi zarfından kontrol edilir. Örneklenen uçağın
hem ağırlığı, hem de ağırlık merkezi sınırlar içinde ise o halde bu uçuş gerçekleştirilebilir.

Gövde istasyonu nedir?

Gövde istasyonu uçağın gövdesi üzerindeki herhangi bir noktanın uçağın referans (datum) çizgisine uzaklığını gösterir.

Hangi uçak üreticileri gövde istasyonlarının tanımlanmasında uzunluk olarak “inç (inch)” kullanırlar?

Amerika Birleşik Devletleri uçak üreticileri veya Anglo-Sakson üreticiler gövde istasyonlarının tanımlanmasında uzunluk olarak “inç (inch)” kullanırlar.

Büyük uçak nedir?

Büyük uçak sertifikalandırılmış maksimum kalkış ağırlığı 5700 kg’dan (12500 lbs) daha büyük, ancak dolmuş (commuter) kategorisinde olmayan türbinli motorlu uçak olarak tanımlanmaktadır.

Havayolu işletmeleri “Ağırlık ve Denge El Kitabı – (Weight and Balance Manual – WBM)” den yararlanarak işletmelerde kullanılacak nelerini belirlerler?

Havayolu işletmeleri WBM’de yer alan bilgilerden yararlanarak işletmelerinde kullanılan uçakların yük planlaması, ağırlık ve denge hesaplaması gibi işlemlerinde kullanılacak ağırlık merkezi zarfı havayolu daraltmalarını belirlerler

Her havayolu işletmesinin uçak imalatçısı tarafından verilmiş, ilgili modele özel Weight and Balance
Manual(WBM)’si iki ana bölümden oluşur. Bu bölümlerde nelerden bahsedilir?

Her havayolu işletmesinin uçak imalatçısı tarafından verilmiş, ilgili modele özel WBM’si iki ana bölümden oluşur. Birinci bölümde ilgili havayolu işletmesinin o uçak modelinden oluşan filosunun tamamına yönelik bilgiler yer alır. İkinci bölüm ise ilgili modelden oluşan filodaki her bir uçağa ait özel bilgiler yer alır. Bunu şu şekilde açıklamak mümkündür. Birinci bölüm A havayolundaki 100 tane uçaktan oluşan 737-800 filosuna yönelik bilgileri içerir. Bunların imalatçı seri numaraları MSN1, MSN2,..., MSN100 şeklinde olsun. İkinci bölüm ise 100 uçaklık filoyu teşkil eden her bir uçağın kendine ait bilgileri içerir. Bir başka deyişle, örneğin MSN43 seri numaralı uçağın bilgilerini içerir. WBM’nin ikinci bölümünde ilgili olduğu uçağın ağırlık raporu ve donanım listesi, ağırlık ve denge hesaplarını destekleyecek bilgilerle birlikte verilir.

Ağırlık ve Denge El Kitabı – (Weight and Balance Manual – WBM)’nın birinci bölümünün alt bölümleri ilgili modele ait genel, yakıt, yağlar ve su gibi yakıt dışı akışkanlar, personel ve yolcu, kargo, yer işletme ile ilgili ağırlık ve denge kapsamındaki konu ve bilgileri içerir. Genel bilgiler ve yakıt kısımlarında neler yer alır?

WBM’nin birinci bölümünün alt bölümleri ilgili modele ait genel, yakıt, yağlar ve su
gibi yakıt dışı akışkanlar, personel ve yolcu, kargo, yer işletme ile ilgili ağırlık ve denge
kapsamındaki konu ve bilgileri içerir. Genel bilgiler kısmında aşağıdaki bilgiler yer alır:
• Ağırlık ve denge konusundaki kısaltmalar,
• Uçağın ana boyutları,
• Denge referans sistemi: Denge kolları, gövde istasyonları, MAC, LEMAC;
• Sertifikalandırılmış ağırlık ve ağırlık merkezi sınırları,
• Kalkış için yatay dengeleyici trim ayarları
• İniş takımları ve flapların uçağın dengesine etkileri.
Yakıt kısmında aşağıdaki bilgiler bulunur:
• Yakıt tanklarının konumu,
• Kapasiteleri ve denge kolu uzunlukları,
• Kullanılabilen (faydalı) ve kullanılamayan (faydasız) yakıt miktarları,
• Yakıt yükleme ve kullanım prosedürleri.

Yüklenen uçağın momentleri nelerden oluşur?

Yüklenen uçağın momentleri uçağın boş ağırlığının momenti ile uçuş ve kabin ekibi, yolcular, bunların el çantaları ve bagajları, kargo, yakıt, vb. yüklenen tüm madde ve eşyaların momentlerinin toplamından meydana gelir.

Moment hesaplamalarında uçağın denge kolunu kullanmak nasıl bir probleme sebep olmaktadır?

Moment hesaplamalarında uçağın denge kolunu kullanmak çok büyük sayılar üretmekte ve moment ağırlık grafiğinin geriye doğru eğimli, anlaşılması zor bir şekle dönüşmesine neden olmaktadır.

Uçağa yapılan çeşitli yüklemeler (mürettebat, yolcu, bagaj, kargo, ikram malzemesi, yakıt,
vb.) sonucunda indekste meydana gelen değişiklikler nasıl hesaplanır?

Uçağa yapılan çeşitli yüklemeler (mürettebat, yolcu, bagaj, kargo, ikram malzemesi, yakıt,
vb.) sonucunda indekste meydana gelen değişiklikler indeks farkı denklemiyle hesaplanır:
?Indeks = Ağırlık x [(Denge Kolu-Referans Denge Kolu)]/Moment Sabiti.

Weight and Balance Manual (WBM)'nin  birinci bölümünün alt bölümleri ilgili modele ait genel, yakıt, yağlar ve su gibi yakıt dışı akışkanlar, personel ve yolcu, kargo, yer işletme ile ilgili ağırlık ve denge
kapsamındaki konu ve bilgileri içerir. Kargo kısmında hangi bilgiler yer alır?

WBM’nin kargo kısmında da aşağıdaki bilgiler yer alır:
• Kargo bölmelerinin ölçüleri, konumları (denge kolu uzunlukları), hacimsel ve
ağırlık sınırlamaları,
• Kargo bölmelerinin kapılarının ölçüleri, her bölme için izin verilen kargo paket
boyutları,
• Kargo ve bagaj için konteyner kullanılıyorsa bunların ölçüleri ve ağırlık sınırlamaları ile denge kolu uzunlukları.

Kayma hesaplamalarında sonuç nasıl yorumlanır?

Kayma hesaplamalarında formülü ?dCG =[ ?Wi x (dison - diilk  )]/ Wtoplam olarak düşünmek gerekir. Sonuç (+) işaretli ise ağırlık merkezi geriye, (-) işaretli ise öne kaymıştır.

Yükleme planındaki moment verilerinin sunumunu kolaylaştırmak için hangi denklem kullanılır?

Yükleme planındaki moment verilerinin sunumunu kolaylaştırmak için İndeks Denklemi kullanılır.

Küçük uçaklarda kalkış ağırlığı ve momenti nasıl hesaplanmaktadır?

Uçaktaki yakıtın maksimum değeri kullanılan ölçü birimi sistemine bağlı olarak galon veya litre cinsinden hacimsel olarak verilir. Ancak uçağa yüklenecek yakıt miktarının tabloya ağırlık cinsinden girilmesi gerekir. Pilot işletme el kitabında yakıt özgül ağırlığı ya sıcaklığa bağlı grafik olarak, ya da doğrudan doğruya değer olarak verilir. Verilen grafikten veya değerden yararlanılarak uçağa hacimsel olarak yüklenen ya da yüklenecek olan yakıtın ağırlığı tabloya girilir. Tablolarda verilen değerlere göre uçağa özgül ağırlığı oranında havacılık benzininden hesaplanarak yüklenecektir. Tabloya girilen ağırlık ve verilmiş denge kolu değerlerinden hareketle momentler hesaplanır. Momentler 1000’e bölünmüş olarak yazılır. Ağırlık sütunundaki ağırlıklar toplanarak, toplam ramp ağırlığı; hesaplanan momentler toplanarak toplam ramp momenti hesaplanır. Uçak motor çalıştırması, motor ısıtılması ve kalkış için pist başına giderken bir miktar yakıt sarf edecektir. Bu miktar pilot uçuş el kitaplarından hesaplanabilir. Uçakta harcanacak yakıta göre momenti hesaplanır. Motor çalıştırma, ısıtma ve taksi yakıtının ağırlığı ve momenti ramp değerlerinden düşülerek kalkış ağırlığı ve momenti bulunur.

“fuselage station" teriminin Türkçe karşılığı nedir?

"fuselage station” terimi, “gövde istasyonu” anlamına gelmektedir.

Metrik sistem kullanan uçak üreticileri gövde istasyonlarının tanımlanmasında uzunluk olarak hangi birimi kullanırlar?

Metrik sistem kullanan üreticiler gövde istasyonlarının tanımlanmasında uzunluk olarak genellikle “santimetre” veya “milimetre” kullanırlar.

"Weight and Balance Manual" ne demektir?

“Weight and Balance Manual " ifadesinin Türkçe karşılığı” Ağırlık ve Denge El Kitabı"dır.

Ağırlık merkezi zarfına uygulanan havayolu daraltmalarının (curtailment) belirlenmesini destekleyici temel doküman nedir?

Weight and Balance Manual, ağırlık merkezi zarfına uygulanan havayolu daraltmalarının (curtailment) belirlenmesini destekleyici temel dokümandır.