Havacılık Güvenliği Dersi 4. Ünite Özet

Giriş

Havacılık faaliyetlerinin sürdürülebilirliği, sahip olduğu emniyet ve güvenlik düzeyleri ile ölçülmektedir. Terörist girişimlerin önlenmesi, sisteme zarar verme niyetinde olan kişilerin havalimanı tesislerine girişlerinin engellenmesi ile mümkün olabilmektedir. Bu anlamda, havaalanlarının farklı bileşenleri olduğu ve her bir bileşenin farklı potansiyel risklere maruz kalmakta olduğu bilinmektedir.

Güvenlik Yönetimi

Güvenlik Yönetim Sistemi (GYS), sivil havacılık işletmelerinin genel yönetim faaliyetlerinin bir parçası olup sivil havacılık faaliyetlerinin tümüyle güvenli bir şekilde gerçekleşmesine katkı sağlayan usul ve uygulamaların bütününü ifade etmektedir. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün de belirttiği gibi havaalanı ve terminal işletmelerinin, içerisinde bulundukları riskleri değerlendirerek GYS’lerini oluşturmaları gerekmektedir. Havalimanı işletmelerinin, güvenlik yönetimi amaçlarını ve uygulama biçimini tasarlayacak bir örgütsel yapı oluşturmaları ve güvenliği sağlama konusunda benimsenecek stratejileri belirlemeleri gerekmektedir. Özellikle stratejilerin geliştirilmesi aşamasında güvenlik açısından riskli olan alanların belirlenmesi gerekmektedir.

Havalimanlarının Bölümleri ve Bölümlerin Özellikleri

Genel olarak havalimanı yapıları üç bölümden meydana gelmektedir:

• Kara tarafı: Ticari ve özel araç sahaları kapsar.
• Terminal tarafı: Kara tarafı ile hava tarafı arasında yer alır, kamuya açık veya kapalı alanları ve steril alanları (steril areas) kapsamaktadır.
• Hava tarafı: Terminal tarafının devamında yer alır, Hava Operasyon Sahalarını (HOS) ve Güvenlikli Alanlar (GA) (secured areas) veya Güvenlik Tanımlama Görüntü Alanını (GTGA) (security identification display area) içermektedir.

Yüksek güvenlik düzeyini ifade eden güvenlikli alanlar; yolcuların havaaracına bindikleri ve havaaraçlarından indikleri alanlar ile bagaj indirme ve yüklemenin yapıldığı alanları kapsamaktadır. Güvenlik tanımlama görüntü alanı; kimlik kartlarının görünür bir biçimde taşınmasının gerekli olduğu giriş kontrolünün gerekli olmadığı alanları ifade etmektedir. Hava operasyon sahaları ise havaaraçlarının manevralarını yaptıkları, parklandırıldıkları ve yüklemenin yapıldığı güvenlik bölgelerini kapsamaktadır.

Güvenliğin Sağlanmasına Yönelik Uygulamalar ve Kullanılan Ekipman

Kara, hava ve terminal taraflarında yetkisiz girişleri engellemek ve yasa dışı müdahalelerin önüne geçmek için çeşitli araç ve ekipmanlar kullanılmaktadır. Tel örgüler, metal bariyerler, beton duvarlardan oluşan fiziksel bariyerler; elektronik sensörler, hareket sensörleri, kızıl ötesi sensörler ve mikrodalga sensörlerden oluşan elektronik bariyerler ve doğal bariyerler bu amaçla kullanılmaktadır. Havalimanlarının güvenliklerinin sağlanmasında dedektörler ve x-ray cihazlarının da kulanıldığı “giriş kontrol noktaları” başvurulan önlemler arasında yer almaktadır. X-ray cihazları genel olarak metal dedektörleri ile kullanılmaktadırlar. Bagajlar x-ray cihazları ile kontrol edilirken yolcular kapı dedektörleri ya da el dedektörleri ile kontrol edilmektedirler. Metal dedektörleri oldukça basit bir prensiple çalışmaktadır. Dedektörler, manyetik bir alan oluşturarak iletken maddeleri tespit etmektedir. Ayrıca her bir giriş kontrol noktasının önemine uygun kilit sistemi (şifreli kilitler gibi) kullanılabilmektedir. Kara, terminal ve hava tarafında ekipmanların yanı sıra, görevli güvenlik personelinden de faydalanma imkânı bulunmaktadır. Özellikle giriş noktalarında insan ve kontrol teknolojileri birlikte kullanılmaktadır. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte, gerekli bazı noktalarda personelden yararlanmak yerine otomatik “giriş kontrol sistemleri” kullanılmaktadır.

Kara Tarafına Yönelik Güvenlik Tedbirleri

Kara tarafı, bir havaalanında doğrudan uçuş faaliyetlerine dâhil olmayan terminal binalarını, diğer tüm yapıları, kullanımlı veya boş sahaları içine alan, ana giriş yolu/yolları kontrol noktasından başlayarak hava tarafı dışında kalan havaalanı bölümünü ifade etmektedir. Kara tarafına halkın girebiliyor olması, güvenlikle ilgili önlemlerin bu alanda kısıtlı olması, coğrafi yapısının farklılık göstermesi gibi nedenlerden dolayı bu bölgedeki tesislerin güvenliğinin sağlanması zorlaşmaktadır. Kara tarafında güvenlik tedbirlerinin alınmasında, özellikle yolcu terminalinde güvenlik ile sürat ve kolaylık arasında makul bir denge kurulmalıdır. Kara tarafını dış çevreden tel örgü ve doğal engeller ile ayırabilmesi ve tel örgü hattının KDT’ler ile izlenebilmesi mümkündür. Kara tarafında güvenlik tedbirleri; kara tarafına dış çevreden girişleri, kara tarafından terminal ve hava taraflarına girişleri kontrol etmeye yönelik olmalıdır. Kara tarafı içerisinde yer alan ve özellikle hava tarafına yakın olan servis yolları risk olarak değerlendirilerek tel bariyerlerle ayırılmalıdırlar. Karşılayıcı ve uğurlayıcıların terminale alınmaması esastır. Havaalanına girişlerde karşılayıcı ve uğurlayıcı bölümü bulunmayan havaalanlarında gerekli kontroller yapılmak kaydıyla terminale alınabilirler.

Terminal Binasına Yönelik Güvenlik Tedbirleri

Terminal tarafı; yolcu kabul gişelerini (check-in desks), bilet satış ofislerinin yer aldığı bölgeleri, işletmelere kiralanmış ofisler ve steril bölgeleri kapsamaktadır. Terminal yapılarında kamuya açık bölüm, güvenlik görüntüleme kontrol noktaları ile steril alandan ayrılmaktadır. Steril alanlar; terminal tarafının kamuya açık bölgesinden sonra güvenlik kontrol noktaları ile apron çıkış kapıları arasında kalan bölgeyi ifade etmektedir. Steril alanlara girişlerde yolcular ve bagajları, x-ray cihazları ve metal dedektörleri ile kontrol edilmelidir. Terminal binasının tasarımındaki en önemli güvenlik konusu, yetkili olmayan kişilerin kara tarafından hava tarafına geçişinin önlenmesidir. Terminal tarafından havasahasına geçiş noktalarında güvenlik personeli, KDT kameralar ve geçiş kontrol sistemleri bulunmalıdır. Yolcuların ve kabin bagajlarının kargo, posta paketi ve uçağa verilen yüklerin kontrolünde; metal, el ve kapı dedektörleri, röntgen cihazları, düşük basınçlı hücre, koklama dedektörleri (patlayıcı, uyuşturucu) ve köpek kullanılabilir. Uçak ambarlarına yüklenecek olan bagajlara (hold baggage) yasa dışı bir maddenin girişini engellemek için taşıma bantları (conveyor belt) görüntüleme ve diğer kontrol ekipmanları ile teçhiz edilmelidir. Terminallerin kamuya açık ve yolcu bölümleri mutlaka kolluk kuvvetleri veya havaalanı güvenlik personeli tarafından üniformalı ya da gizli bir biçimde sürekli olarak gözetim ve kontrol altında tutulmalıdır. Ayrıca bu bölgede KDT’lerden de yardım alınmalı ve caydırıcı etkisinden faydalanılmalıdır. Yolcuların güvenlik konusunda bilinçlendirilmeleri terminal tarafında alınacak önlemlerden bir diğeridir. Havaalanında bulunan insanlar için apronlara bakan bir gözlem alanının yapılmasına duyulan istek göz önüne alınması gereken bir konudur. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nün kişiler tarafından apronda havaaraçlarının, yolcuların ve diğer işlemlerin görülebildiği alanlarda alınması gerektiğini belirttiği önlemler şunlardır;

• İlgili alana girişler, görevliler tarafından kontrol edilmelidir.
• Yetkisiz girişleri engellemek ya da buradan havaaraçlarının parklandırıldıkları alana yabancı cisimlerin fırlatılmasını engellemek için ilgili alan kapatılmalı veya bariyerler konulmalıdır.
• Kullanılan önlemler, alanın güvenliğini sağlayabilmeli ve gerektiğinde girişlere kapatılabilmelidir.

Hava Tarafına Yönelik Güvenlik Tedbirleri

Hava tarafında, “güvenlik bölgeleri” (security areas) giriş kontrollerini ve personel tanımlama gibi önlemleri kapsamaktadır. Güvenlik bölgeleri; GTGA ve HOS bölgelerinden oluşmaktadır. Hava tarafında, havaalanında, pistler, taksi yolları, apronlar ve bunlara bitişik sahalar ve belirli durumlarda doğrudan uçuş faaliyeti amacıyla kullanılan bina ve yapılar veya bunların bazı kısımları ve bu bölümlerin hepsine girişin kontrollü olduğu yerler olarak tanımlanmaktadır. Hava tarafının temel bölümleri; pistleri, taksi yollarını, apronları, seyrüsefer yardımcılarını, ışıklandırma sistemlerini ve işaretlemeleri içermektedir. Hava tarafını, dış çevreden ayıran güvenlik kontrol noktalarında gerekli güvenlik tedbirlerinin alınması ve terminal tarafından hava tarafına izinsiz geçişlerin ve yetkisiz kişilerin geçişinin engellenmesi gerekmektedir. Hava tarafındaki güvenliğin sağlanması ile ilgili yükümlülük temel olarak havalimanı işleticisine ait olsa da bu sorumluluk bölgeyi kullanan diğer kullanıcılarla paylaşılmaktadır. Hava tarafındaki güvenlik tedbirleri; fiziksel bariyerlerin, kimlik belirleme ve giriş kontrol sistemlerinin, uyarı ve tespit etme ekipmanlarının, prosedürlerin ve diğer kaynakların en etkin biçimde kullanımına dayanmaktadır. Hava tarafına girişlere mutlaka tahdit konulmalı ve titiz bir biçimde kontrol edilmelidir. Yetkisi olmayan kişilerin genel kullanıma kapalı hava tarafı alanlarına girişini önlemek için fiziksel bariyerler kullanılmalıdır.

Hava tarafında yer alan, havaaraçlarının kalkış ve inişleri sırasında kullandıkları pistlerin güvenliğinin sağlanması oldukça önemlidir. Bu sahalara, yetkisiz kişilerin girişlerinin ya da yakın çevreden müdahalelerinin önlenmesi için gerekli tedbirlerin alınması gereklidir. Kalkış için kullanılan pistler ve bu pistlere bitişik olan emniyet sahalarının güvenliği tel bariyerler ile sağlanmalıdır. Ayrıca, apronda yer alan havaaraçlarının etrafında izinsiz aktiviteleri engellemek için yeterli miktarda ışıklandırma sağlanmalıdır.

Havaaraçlarının yolcu, yük aldıkları ve indirdikleri, yakıt, ikram, temizlik, hat bakım hizmetlerini aldıkları apronların kara tarafından tel örgülerle ayrılması ve terminal tarafından geçişlerde kontrol noktalarının oluşturulması gerekmektedir. Havaaraçlarının bulunduğu park pozisyonlarının görüşünü engelleyen herhangi bir manianın olmamasına ve gece şartlarında net görüşün sağlanması için gerekli ışıklandırmanın ve uzaktan izleme teknolojilerinin sağlanması gerekmektedir. Havaaraçlarının şüpheli olduğu durumlarda; şüpheli havaaracında ve apronda bulunan diğer havaaraçlarındaki yolcu, ekip ve yükün güvenliğinin sağlanması için birtakım güvenlik tedbirlerinin alınması gerekmektedir. CAO’nun güvenlik ile ilgili standartlarının yayımladığı Annex 17 dokümanında belirtildiği üzere yasa dışı bir durumu olduğu düşünülen havaaraçları için havalimanı yönetimleri tarafından hazırlanan acil durum planlarında hava tarafında tecrit edilmiş parklandırma pozisyonlarının (isolated parking positions-hot spot) bulunması gereklidir. Hava tarafı içerisinde yer alan yolların kullanımı da güvenlik üzerinde etkili olabilmektedir. Bu anlamda, hava tarafında yer alan yolların kullanımının sadece yetkili kişilerle sınırlandırılması gerekmektedir. Havaalanında veya uçakta bulunan her türlü şüpheli madde için bir saklama alanına ihtiyaç vardır. Bu alan uzak bir bölgeye yerleştirilmeli ve bomba imha ekiplerinin her türlü gereçle müdahale etmesine izin verecek barınak, yeraltı sığınağı veya bir bina bulunması tavsiye edilmektedir.