Havayolu Yönetimi Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Bermuda-1 yöntemini nedir açıklayınız?

Bermuda-1 yöntemi adını, 1946 yılında ABD ve İngiltere arasında ekonomik düzenlemeleri daha liberal hale getirmek amacıyla Bermuda’da imzalanan İHT anlaşmasından almaktadır. Sivil havacılık otoriteleri kapasiteyi bu yöntemde önceden belirlemez, kesin sınırlamalar ya da paylaşım oranları koymazlar. Talep ve kapasiteyi tayin edilen havayolu işletmeleri kendi aralarında birlikte belirler. Bu yöntemde otoriteler kapasitenin belirlenmesini işletmelere bıraktıklarından yöntem daha liberal olarak değerlendirilir.

Havayolu sektöründe yaşanan liberalleşmenin olumlu etkileri nelerdir?

Rekabeti arttırmak, havayolu işletmelerinin verimliliğini arttırmak, bilet fiyatlarını düşürmek, uçuş ağını küreselleştirmek, uçuş sıklığını arttırmak ve havayolu trafiğini  arttırmaktır.

Pazara Erişim Kavramını Açıklayınız?

Pazara erişim, ülke çiftleri arasında sefer yapılıp yapılamayacağının önünü açan ya da tıkayan bir düzenlemedir. Başka bir deyişle, uluslararası alanda havayolu pazarının oluşabilmesi pazara erişim düzenlemesinin serbest olmasına bağlıdır. Pazara erişim düzenlemesi havayolu taşımacılığı hizmetinin hangi şehir ya da havaalanı çiftlerine erişebileceğini belirler. Dolayısıyla havayolu işletmelerinin pazara girebilmesi için ön koşuldur. Diğer bir ifade ile ülke ve havaalanı çiftleri arasında sefer yapılıp yapılamayacağını belirler. 

Serbest belirleme yöntemi nedir açıklayınız?

Serbest belirleme yöntemi, Kapasite bu yöntemde tamamen serbest bir şekilde belirlenir. Kapasiteyi belirleyen havayolu işletmesinin sadece kendisidir. Diğer işletmeyle müzakere edilmesine gerek yoktur, hatta müzakere edilmesi yasaklanır. Tarife kolayca ve hızlı bir biçimde değiştirilebilir. Otoritelere biçilen rol pazardaki rekabetin serbest ve adilce işletilebilmesini garanti edecek önlemleri almaktır. Çünkü yöntemin temel amacı pazardaki rekabeti artırmaktır. 

Havacılık alanındaki ekonomik düzenlemelerin amaçları nelerdir?

• Hava taşımacılığı faaliyetlerinin emniyetli ve güvenli bir şekilde gerçekleştirilerek kamu sağlığının korunması,
• Sosyalrefahın ve ulusal gelişmişlik düzeyinin artırılması,sosyal devlet gereklerinin karşılanması,
• Ulusal çıkarların korunması ve savunma ihtiyaçlarının karşılanması,
• Bazı bölgelerin ekonomik ve sosyokültürel açıdan desteklenmesi,
• Uluslararası ekonomik ve ticari faaliyetlerin gerektirdiği taşımacılık hizmetlerinin sağlanması,
• Turizm gibi belirli sektörlerin desteklenmesi,
• Döviz girdisi sağlanması,
• Posta taşımacılığı ve doğal afetlerde ortaya çıkan taşımacılık ihtiyacının karşılanması,
• Hava taşımacılığında sürdürülebilirliğin elde edilmesi,
• Yolcu haklarının korunması.

Devletlerin ve/veya hükümetlerin havayolu taşımacılığını sıkı bir biçimde kontrol altında tutmak istemelerinin nedenleri nelerdir?

• Havayolu taşımacılığının bir kamu hizmeti olarak görülmesi,
• Havayolu taşımacılığı kamu hizmeti olarak görüldüğünden pazardaki istikrarın korunmak istenmesi,
• Yıkıcı rekabetin yaratabileceği kaynak israfına engel olma isteği,
• Havacılık emniyetinin ancak sıkı düzenlemeler sayesinde sağlanabileceği inancı,
• Havayolu işletmelerinin, başta bayrak taşıyıcılar olmak üzere, ülkelerin politik ve askeri amaçlarına hizmet ediyor olması,
• Bayrak taşıyıcı konumundaki havayolu işletmelerinin ülke imajının korunması ve güçlendirilmesinde önemli bir araç olarak görülmesi.

1990'lı yılların başında havayolu işletmelerinin daha fazla liberalleştirme isteklerinin nedenleri nelerdir?

• Kuzey Amerika Pazarının doyuma ulaşması nedeniyle ABD iç hatlarında faaliyet gösteren havayolu işletmelerinin, iki taraflı liberalleşme eğilimlerinin yarattığı uygun pazar ortamı sayesinde uluslararası pazarlarda faaliyet göstermeye başlaması.
• Uluslararası pazarlarda faaliyet gösteren pek çok havayolu işletmesinin daha büyük bir uçuş ağına sahip olmanın avantajlarından yararlanmak istemesi.
• Bayrak taşıyıcı havayolu işletmelerinin özelleştirilmesi ya da devlet tarafından daha az desteklenir olması.
• Havayolu işletmelerinin artan rekabet ve azalan devlet yardımları sonucunda kendi kendilerine yetecek derecede güçlü olmak zorunda kalmaları.

İkili havayolu taşımacılığında kapasite ile ilgili düzenlemeler nelerdir?

• Kapasitenin ve talebin belirlenmesi,
• Kapasitenin talebe bağlı olarak zaman içinde değiştirilebilmesi,
• Kapasitenin taraf ülkelerin yaratacağı talebe göre belirlenmesi,
• Kapasitenin taraf ülkelerin havayolu işletmelerine eşit ve karşılıklı fayda sağlayacak şekilde düzenlenmesi,
• Havayolu taşımacılığının gelişmesi ve büyümesinin kamu yararına olacak şekilde ve uygun ekonomik temeller üzerinde sağlanması,
• Tarifeli ve tarifesiz havayolu taşımacılığında sunulacak kapasitenin toplam talep dikkate alınarak uygun hale getirilmesi.

Fiyat tarifesinin bileşenlerini açıklayınız?

• Fiyatları belirlerken dikkate alınması gereken faktörler,
• Taraf devletlerin fiyat tarifelerine itiraz edeceği durumlar,
• Tarife belirlemede kullanılacak araçları,
• Tarifenin yürürlüğe girebilmesi için başvuru yapma gerekliliği,
• Tarife başvurusunun öngörülen yürürlük tarihinden ne kadar süre öncesinde yapılacağı,
• Tarifelerin onaylanmasında kullanılacak yöntem,
• Tarifelerin eşitlenmesi gerekliliği,
• Tarifenin yürürlüğe giriş biçimi,
• Tarifeye ilişkin görüşme gerekliliği, görüşmenin yöntemi ve anlaşmazlıkların nasıl çözüleceği gibi durumlardır.

ABD'de 1978 yılında yaşanan serbestleşme hareketinin sonuçları nelerdir?

• Havayolu işletmelerinin pazara girişleri kolaylaştırılmış, uçuş ağlarını, kapasitelerini ve fiyatlarını istedikleri gibi belirlemeleri mümkün hale getirilmiştir. 
• Serbestleştirme fikri diğer ülkelere de sıçramıştır.
• Serbestleşme neticesinde daha etkin ve verimli hale gelen ABD havayolu işletmeleri, uluslararası pazarlardaki rakipleri karşısında rekabetçi üstünlük kazanarak diğer ülke bayrak taşıyıcılarını özelleştirmeye zorlamıştır.
• İç hatlarda serbest rekabeti yaratmaya çalışırken dış hatlarda IATA’nın rekabeti engelleyen uygulamalarıyla karşılaşan ABD bu çelişkiyi gidermesi için IATA’ya baskı yapmaya başlamıştır. 
• ABD, iç hatlarını serbestleştirdikten sonra politikalarında tutarlık sağlamak amacıyla dış hatlarda da liberalleşme arayışına girmiştir. ABD, 1980’li yılların başlarından itibaren, liberal havayolu pazar politikasını tüm dünyaya yaymaya, hatta çeşitli yöntemlerle diğer ülkeleri buna zorlamaya başlamıştır.

Hava taşımacılığında yer alan trafik haklarını açıklayınız?

1. Bir hava aracının yabancı ülke topraklarına inmeksizin üzerinden uçma hakkı (Transit Uçuş Hakkı)

2. Bir hava aracının ticari amaç gütmeksizin teknik sebeplerle diğer bi ülke topraklarına inebilme hakkı

3. Taşıyıcının ticari bir amaçla kendi ülkesinden başka bir ülkeye yolcu, yük ve posta taşıma hakkı

4. Taşıyıcının ticari bir amaçla başka bir ülkeden kende ülkesine yolcu, yük ve posta taşıma hakkı

5. Taşıyıcının kendi ülkesinde başlayan veya biten bir seferle ikinci bir ülkesine yolcu, yük ve posta taşıma hakkı

6. Bir taşıyacının kendi ülkesi ile bağlantısı olan iki uçuş hattı üzerinden 2 ülke arasında yolcu yük ve posta taşıma hakkı. Bir bakıma taşıyıcı, kendi ülkesinin iki farklı ülke ile arasındaki 3 ve 4. trafik hakkını kullanmaktadır.

7. Taşıyıcının kendi ülkesi dışında iki ülke arasında yolcu, yük ve posta taşıma hakkı

8. Taşıyıcının kendi ülkesi dışında bir ülkenin iç hatlarında yolcu, yük ve posta taşıma hakkı (Kabotaj Hakkı)

Havayolu işletmelerini ilgilendiren ekonomik düzenleme kapsamındaki unsurlar nelerdir?

ICAO’ya göre, havayolu işletmelerini ilgilendiren ekonomik düzenleme kapsamındaki unsurlar; pazara erişim, pazara giriş, sahiplik ve kontrol, kapasite, fiyat, havayolu işbirlikleri, kod paylaşımı, franchising, yolcu hakları, slot tahsisi, kur dönüşümleri, kazancın transferi, yabancı personel çalıştırma, dağıtım kanalları, e-ticaret uygulamaları ve hava araçlarının (leasing) kiralanmasıdır.

İkili hava taşımacılığının temelleri hangi anlaşma ile atılmıştır?

İkili havayolu taşımacılığı anlaşmalarının temeli 1919 yılında çok taraflı olarak imzalanan Paris Konvansiyonu’na dayanır.

Ön belirleme yöntemi kavramını açıklayınız?

Ön belirleme yöntemi, Uçuş başlamadan önce kapasitenin açık bir biçimde belirlendiği yöntemdir. Kapasite ve talebi belirleyen genellikle havacılık otoriteleridir fakat bazı durumlarda havayolu işletmeleri de bu sürece katılırlar. Bu yöntemde kapasite, talebi takip eden bir şekilde kolayca ve hızlıca değiştirilemez. Havayolu işletmelerine bu konuda bir esneklik sağlanmaz. Örneğin kapasite artırımı için uzun bir süre önceden başvuru yapmak gerekir ve başvuruda kapasite ile artacağı öngörülen talebin dengeli olduğu kanıtlanmalıdır. 

IATA kuruluşu hangi amaçla kurulmuştur?

Şikago Konvansiyonu’ndan sonra tarifeli seferler düzenleyen havayolu işletmeleri bir araya gelerek bir üretici birliği olan Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliğini (International Air Transportation Association - IATA) kurmuşlardır. IATA’nın amaçları üyelerinin haklarını korumak, üyeleri arasındaki işbirliği ve eşgüdümü sağlamak, tarifeleri belirlemek, bilet satış ve kargo acenteleriyle havayolu işletmeleri arasındaki gelirlerin aktarımını sağlamak, komisyonların dağıtımını gerçekleştirmek ve her yıl düzenli istatistikler yayımlayarak sistemin tüm kullanıcılarını havayolu taşımacılığı sektöründen haberdar etmektir.

Ekonomik Düzenlemelerin havayolu işletmelerine etkisi nelerdir?

Ekonomik düzenlemeler; kaynaklara erişimi, havayolu taşımacılığının özünü oluşturan hangi noktalar arasında sefer düzenlenebileceğini, havayolu ürünü bileşenlerinin özelliklerini, üretim miktarını ve satış fiyatını etkileyebilmektedir. Havayolu işletmelerinin davranışlarını sınırlandırabilmekte, yöneticilerin kararlarına yön verebilmektedir.

Havayolu sektöründeki liberalleşmenin olumsuz etkileri nelerdir?

• Rekabet ortamında yarışı kazanan her zaman en etkin ve verimli işletme olmayabilir. ABD gibi iç hat pazarı büyük olan ülkelerin uçuş ağlarını daha iyi besledikleri ve bu sayede rekabetçi üstünlük kazandıkları bilinmektedir.
• Daha güçlü işletmeler rekabet yarışı kazandığında yenilenler pazardan çıkarsa rekabet azalabilir ve pazar tekrar monopol bir yapıya dönüşebilir. Güçlü işletmeler uyguladıkları stratejiler ile faaliyet gösterdikleri pazara giriş engelleri yaratarak monopol ya da düopol yapıyı güçlendirebilir.
• Liberal bir ortamda faaliyette bulunan güçlü işletmeler pazar odaklı olduklarından daha karlı bir pazar bulmaları halinde mevcut pazardan çekilebilirler. Bu durumda pazarda ya hiç işletme kalmaz ya da pazar tekrar monopol yapıya döner.

Serbestleşme kavramını açıklayınız?

Serbestleşme, ekonomik düzenleme bileşenlerinin kısıtlayıcı özelliklerinin hafifletilmesi ya da tamamen ortadan kaldırılmasına denir.

Serbest fiyatlama yöntemi nedir?

Serbest fiyatlama yönteminde fiyatlar, tamamen havayolu işletmelerinin kendisi tarafından pazardaki rekabet dinamiklerine göre belirlenmektedir. Tarifelerin ilgili otoriteye sunulmasının tek amacı bilgi vermektir. Otoriteler fiyatların serbest pazar koşullarında belirlenmemesi ve rekabeti engelleyecek durumların ortaya çıkması halinde itiraz edebilirler.

Uçuş tarifesi Kavramını açıklayınız?

Uçuş tarifesi, uçuş programı anlamına gelir. Bir çeşit plan olan uçuş programı; hangi uçağın hangi uçuş kodu ile hangi gün ve saatte, nereden nereye uçacağının kararlaştırılması sonucunda ortaya çıkar.