Havacılığa Giriş Dersi 6. Ünite Özet

Havaalanı Yer Hizmetleri Kavramı

Havaalanı yer hizmeti faaliyetlerinin en önemli amacı yolcu, bagaj ve kargonun kara tarafından hava tarafına aktarılmasıdır.

Havaalanında sunulan yer hizmetleri fiziksel bir yapı değil çeşitli hizmetlerin birleşimidir.

Havaalanı yer hizmetleri; “bir uçağın havaalanına inişinden kalkışına kadar geçen süre içerisinde uluslararası havacılık kuruluşları ve sivil havacılık yönetmeliğine göre belirlenmiş standartlar çerçevesinde uçağa, yolculara, bagaja ve kargoya sağlanan hizmetler” olarak tanımlanmaktadır.

Havaalanında sunulan yer hizmetleri, havaalanının fiziksel özelliklerine, uçak, yolcu, bagaj ve kargonun özelliklerine göre bazı farklılıklar göstermesine rağmen temel havaalanı yer hizmeti adımları benzerdir. Yolcu, bagaj ve kargo havaalanında;

• Geliş,
• Gidiş ve
• Bağlantı/aktarma (transit/transfer) olmak üzere üç farklı süreçten birisinde hizmet almaktadır.

Bu üç süreçte kendi içerisinde;

• İç hat ve
• Dış hat olmak üzere iki kategoriye ayrılır.

Bu nedenle havaalanlarını terminal binaları genellikle;

• İç hatlar ve
• Dış hatlar seklinde iki bölümden oluşur.

Böylece farklı hizmet türlerinin karışıklığa neden olması önlenir. Benzer şekilde terminal binaları da;

• Geliş (arrival),
• Gidiş (departure) ve
• Bağlantı/aktarma (transit/transfer) bölümleri olmak üzere üç bölüme ayrılmıştır.

Hizmet süreçleri kısaca aşağıdaki gibi açıklanabilir:

• Giden yolcu : Giden yolcu için süreç havaalanına girişle başlar. Check-in işleminde kontrol edilerek bagaj ve yolcu birbirlerinden ayrılır. Giden yolcu güvenlik kontrolünden geçer. Eğer uçuş dış hat ise pasaport kontrole tabi tutulur. Yolcu boarding aşamasından geçerek uçağa biner.
• Giden bagaj : Giden bagaj check-in işleminden sonra yolcudan ayrılarak bagaj tarama işlemine tabi tutulur. Bir sonraki adımda bagajlar uçuşlara göre ayrılarak yükleme işlemine geçilir.
• Giden kargo : Giden kargo için süreç kargo kabulü ile başlar. Kargo kara taşıtlarından indirilerek doküman ve güvenlik kontrol işlemleri tamamlanır. Bir sonraki adımda tekrar paketleme (paletleme) işlemi gerçekleştirilir ve kargo uçak başına taşınarak uçağa yüklenir.
• Gelen/Giden uçak : Gelen uçak havaalanı pistine teker koyduktan sonra taksi yolunu kullanarak park pozisyonuna geçer. Uçağa, Harici Takat Ünitesi (GPU: Ground Power Unit) bağlanır ve takozlar konulur. Çakar ışıklar kapatılır. Bu süreçten sonra uçağa köprü bağlanarak kapılar açılır, yük ve yolcunun tahliyesi gerçekleştirilir. Gelen uçağı gidecek olan mürettebat karşılar. Mürettebat uçağı devraldıktan sonra uçak bilgisayarına uçuş bilgilerini girer, hava durumu değerlendirmesi yapar ve performans hesaplamalarını gerçekleştirir. Bu süreçle eş zamanlı olarak uçak; yakıt, temizlik, su, havalandırma ve gerekli diğer hizmetleri alır. Teknik kontroller, yük denge hesabı, yolcu ve yük alımı tamamlandıktan sonra kapılar kapatılır. Uçaktan GPU ve takozlar çekilir. Çakar ışıklar açılır, itme işlemi (push-back) ve ihtiyaca bağlı olarak buz önleme faaliyetleri gerçekleştirilir. Hava trafik müsaadesinden sonra taksi ve pist başına geçilir ve kalkış gerçekleştirilir.
• Gelen yolcu : Gelen yolcu uçaktan indirildikten sonra gelen yolcu terminaline taşınarak bagaj bekler. Bagaj alımından sonra yolcu, terminalden çıkar.
• Gelen bagaj : Gelen bagaj uçaktan indirilir ve bagaj bandına yüklenerek yolcu ile buluşur.
• Gelen kargo : Gelen kargo uçaktan indirildikten sonra paletler dağıtılır. Kargo, doküman kontrol işleminden geçer ve kara taşıtlarına yüklenir.
• Bağlantı/aktarma yolcuları : Bağlantılı yolcular gelen uçaktan indirilir ve yolcuların bağlantılı uçağa geçişi sağlanır.

Havaalanı Yer Hizmeti İşletmeleri ile İlgili Yasal Düzenlemeler

Havaalanı yer hizmetleri işletmeleri havaalanlarında yer hizmetleri yapmak üzere çalışma ruhsatı alan kuruluşlardır. Çalışma ruhsatı almış bir havaalanı yer hizmeti işletmesi operasyon sürecinin planlanması ve uygulanmasında uluslararası sivil havacılık kuruluşlarının ve ulusal sivil havacılık otoritesinin standartlarını referans alır.

Uluslararası Düzenlemeler

IATA’nın (International Air Transport Association, Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği) amacı üye havayolu işletmelerinin ticari sorunlarına çözüm bulmak, işbirliği sağlayarak üyelerin haklarını korumak ve ticari havacılığı teşvik etmektir (IATA, 2011).

ICAO , havacılık işletmeleri için yasal gereklilikleri belirlerken; IATA , ticari havacılık işletmelerinin oluşturduğu bir birliktir.

IATA’nın havaalanı yer hizmeti ile ilgili yayınladığı referans kitapların bazıları şunlardır:

• AHM (Airport Handling Manuel, Havaalanı Yer Hizmeti Referans Kitabı)
• SGHA (Standart Ground Handling Agreement, Standart Yer Hizmetleri Anlaşması)
• ISAGO (Safety Audit Ground Operations Manual, Yer Hizmeti Operasyon Emniyeti Standartları Referans Kitabı)

Ulusal Düzenlemeler

Ulusal havacılık otoritesi Türkiye’de T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğüdür (SHGM). SHGM’den lisans alan işletmeler havaalanı yer hizmeti faaliyetlerini gerçekleştirebilir. Bu ruhsatlar üç kategoriye ayrılmaktadır:

• A grubu çalışma ruhsatı: Yönetmeliklerle belirlenmiş yer hizmet türlerinin tamamı veya bir bölümünü uluslararası trafiğe açık havaalanında faaliyet gösteren havayolu işletmelerine sunmaya yetki verilmiş işletmelerdir.
• B grubu çalışma ruhsatı: Yönetmeliklerle belirlenmiş yer hizmet türlerinin tamamı veya bir bölümünü kendi adına yapmak için yetki almış havayolu işletmeleridir.
• C grubu çalışma ruhsatı: Yer hizmet türlerinden; temsil, gözetim ve yönetim, uçak özel güvenlik hizmet ve denetimi, ikram servisi, uçuş operasyon hizmetini yapmak üzere yetkilendirilmiş işletmelerdir.

Havaalanı Yer Hizmet İşletmelerinin Organizasyon Yapısı

İşletmenin organizasyon şeması yapıları bir birine bağlar. Havaalanı yer hizmeti işletmelerinde genellikle genel müdürlük altında;

• Kalite Müdürü,
• Hukuk Müşaviri ve
• Bilgi Sistemleri Müdürleri vardır.

Bu müdürlükler diğer müdürlüklerin tümü ile ilişkili çalışır. Genel müdürün altında satış, insan kaynakları, mali işler, pazarlama ve işletme müdürlükleri yer alabilir (S:134, Şekil 6.1).

Her havalimanı bir istasyon anlamına gelmektedir. İstasyon müdürlükleri yer hizmet faaliyetlerinin gerçekleştiği yerdir. A grubu lisans sahibi havaalanı yer hizmetleri işletmeleri istasyonlarında genellikle 4 temel bölüm vardır. Bunlar;

• Ramp,
• Harekât,
• Yolcu hizmetleri ve
• Kargo müdürlükleri ile temsil edilir.

Havaalanı Yer Hizmeti Faaliyetleri

Havaalanı yer hizmeti faaliyetlerinin alt hizmet dallarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

• Temsil, yönetim ve gözetim hizmetleri,
• Yolcu hizmetleri,
• Ramp hizmetleri,
• Yük kontrol, haberleşme ve uçuş operasyon faaliyetleri,
• Kargo ve posta hizmetleri,
• Güvenlik hizmetleri,
• Destek ve ekipman bakım hizmetleri,
• Akaryakıt sağlama hizmetleri,
• İkram hizmetleri.

Temsil, Yönetim ve Gözetim Hizmetleri

Madrid merkezli faaliyet gösteren bir A işletmesinin İstanbul-Madrid uçuşunda İstanbul’daki faaliyetlerinde hukuki olarak sorumlu olacak bir temsilci bulundurması gereklidir. Yaşanacak hukuki anlaşmazlıklarda havayolu işletmesini yerel makamlara karşı temsil etme faaliyeti temsil hizmeti olarak adlandırılır.

Bunun yanında havayolu işletmelerine yurt dışı operasyonlarını takip etmesi ve denetlemesi için kurumlara yetki vermektedir. Örneğin A işletmesinin hizmet standartlarına uygun fazla bagaj politikası uygulanıp uygulanmadığı denetlenebilir. Yer hizmetleri faaliyetlerini havayolu işletmeleri adına takip ve denetim yetkisi, yönetim ve gözetim hizmeti olarak adlandırılır.

Yolcu Hizmetleri

Yolcunun ve beraberindeki bagajın kalkış havaalanına girişinden uçağa geçinceye kadar, iniş havaalanında terminal binasından çıkısına kadar aldığı hizmetlerin önemli bir bölümü yolcu hizmetleri kapsamındadır. Yolcu hizmetleri faaliyetlerinden bazıları şunlardır:

• Uçağın iniş ve/veya kalkış zamanı hakkında yolcuyu ve diğer ilgilileri haberdar etmek,
• Yolcu özelliklerine göre personel ve donanım sağlamak,
• Kayıp ve hasarlı bagajlarla ilgili işlemleri yapmak,
• Check-in ve boarding işlemlerini yapmak.

Ramp Hizmetleri

Hava tarafında uçak, yolcu ve kargoya verilen hizmetler genel olarak ramp hizmetleri olarak adlandırılmaktadır. Ramp faaliyetlerini;

• Bagaj sınıflandırma,
• Yanaştırma,
• Park etme,
• Soğutma-ısıtma,
• Kokpit-ramp haberleşmesi,
• Yükleme-boşaltma,
• Motor çalıştırma,
• Güvenlik önlemleri,
• Uçak hareketi,
• İç temizlik,
• Tuvalet-su hizmeti,
• Kabin teçhizatı-malzeme depolanması,
• İkram ve
• Kar-buzun giderilmesi alt başlıkları altında sınıflandırmak mümkündür.

Yük Kontrol, Haverleşme ve Uçuş Operasyon Faaliyetleri

Havaalanında uçakla ilgili sunulan hizmetlerden en önemlileri;

• Yük kontrol,
• Haberleşme ve
• Uçuş operasyon faaliyetleridir.

Yük kontrolü;

• Yükleme formaları (loadsheet),
• W&B (Weight and Balance Chart, Ağırlık ve Denge Formları),
• Kaptan yük bilgisi ve
• Manifesto gibi

belgelerin hazırlanması ve ilgili birimlere dağıtılması faaliyetlerini içermektedir.

Kargo ve Posta Hizmetleri

Kargo ve postanın havaalanında;

• Kabul,
• Sınıflandırma,
• Gümrük kontrolü,
• Evrak işlemleri,
• İhracat/ithalat işlemleri,
• Bağlantılı/aktarmalı kargo-posta işlemleri,
• Uçak yükleme ve alıcıya teslim işlemleri

kargo ve posta hizmetlerinin temel faaliyetleridir.

Güvenlik Hizmetleri

Güvenlik faaliyetlerini;

• Yolcu-bagajların taranması ve eşleştirilmesi,
• Kargo ve postanın kontrol edilmesi,
• İkram kontrolü,
• Uçak güvenliğinin sağlanması ve
• İlave güvenlik hizmetleri başlıkları altında toplamak mümkündür.

Güvenlik faaliyetleri yer hizmetleri kapsamında havayolu işletmesinin talebi üzerine verilmektedir.

Destek ve Ekipman Bakım Hizmetleri

Havayolu işletmesinin yer hizmetleri kapsamında aldığı sınırlı bakım hizmetleri vardır. Bu faaliyetler;

• Rutin hizmetler,
• Rutin olmayan hizmetler,
• Malzemelerle ilgili hizmetler,
• Park etme ve
• Hangar alanı hizmetleri şeklinde sınıflandırılır.

Destek hizmetleri kapsamında;

• Havayolu adına yapılan konteynır depolama hizmetleri,
• Akaryakıt sağlayıcıları ile irtibat kurup yakıt ikmali/yakıtın boşaltılması faaliyetleri,
• İkram hizmetleri sağlayıcıları ile koordinasyon sağlama faaliyetleri gibi hizmetler ele alınmaktadır.

Akaryakıt Sağlama Hizmetleri

Havayolu işletmeleri kullandıkları uçak türüne göre iki farklı yakıttan birini kullanmaktadır:

• Jet motorlu uçaklar dizel yakıtlara benzer, parlama dereceleri düşük olan yüksek basınç ile alev alan yakıtlar olan Jet A-1 (kurşunsuz kerozen) veya Jet B (nafta kerozen karışımı) yakıtlarını kullanırlar.
• Buji ateşlemeli ve içten yanmalı uçak motorları için ise Avgas (uçak benzini) kullanılır.

Havaalanındaki akaryakıt işletmeleri bu yakıtları tedarik eder, depolar ve uçaklara aktarır. Akaryakıt işletmelerinin uçaklara yakıt aktarma faaliyetleri havaalanı yer hizmetleri kapsamında değerlendirilebilir.

İkram Hizmetleri

Havaalanı yer hizmetlerinde ikram hizmeti ; uçuştan önce ve uçuş sırasında yolcuların ve ekibin yararlandığı yiyecek-içecek servisidir. Uçuş öncesi ikram hizmetleri gecikme durumunda ulusal ve uluslararası havacılık kurallarına göre yolculara dağıtılması gereken yiyecekiçecekleri kapsar. Havayolu işletmesinin önceden planlayarak uçuşta yolculara sunduğu yiyecek-içecek hizmetlerinin tamamı ise “Insight Service” olarak adlandırılır.

Dünyada önde gelen ikram sağlayıcı işletmeler şunlardır:

• Gate Gourmet International,
• LSG Lufthansa Service/Sky Chefs,
• Caterair International,
• Dobbs International Service,
• Ogden Aviation Services,
• Chealsea Catering,
• CA One Services, Inc.