Film ve Video Yapımı Dersi 7. Ünite Özet

Giriş

Kameranın kullanımı, televizyon ve film ekran veya perde yüzeyindeki kullanım yerine göre değişiklik ve önem arz eden bir durumdur. Kullanılan yüzey veya ekran, insanın görme sisteminin yaptığı sınırlandırmaya benzer şekilde, yatayda daha fazla, dikeyde ise daha az uzunluğu içeren bir sınırlandırmadır. Ekranda verilmek istenen etkiye göre, kameranın kullanımı da değişiklik gösterir.

Kameranın kullanımına göre farklı görüntü boyutları ve etkileri yaratmak mümkündür. Görselleştirme zihinsel bir süreçtir. Bu zihinsel sürecin içerisinde farklı birçok soruya yanıt aranır. Örneğin, iki boyutlu bir yüzeyde gerçek hayattaki gibi bir üçüncü boyut hissinin nasıl üretilebileceğinin yanıtı aranmaya çalışılır. Görselleştirme küçük görüntü parçalarının biraraya gelerek bir bütün oluşturmasıyla gerçekleşir. Görselleştirme, bir tür üslup arayışıdır. Ortaya koymaya çalışılan durum veya öykü farklı kamera açıları, kamera konumları, çekim ölçekleri ve farklı diğer uygulamalar ile ifade edilmeye çalışılır.

Temelde, kameranın kullanımı ile konuya ilişkin olarak üç temel yaklaşımda bulunulabilir. Bunlar;

• Görüntüleme ile nesneye veya konuya bakabilir. Mümkün olan en açık şekilde kamera ile anlatmaya çalışılır.
• Görüntüleme ile konunun içine girilebilir. Konunun veya nesnenin belirli bir parçası kamera ile anlatılmaya çalışılır. Bu, konuya normal bir gözle görülemeyen bir açıdan yaklaşmak anlamına gelir. Görüntüleme ile konunun sahip olduğu durumun dışında yeni bir şey eklenmez ve kamera ile görüntüleme, kameramanın konuyu kendi görüş açısı ile ekrana taşıması anlamına gelir.
• Görüntüleme ile nesne veya konu yeniden yaratılabilir. Nesnenin veya konunun kendisi bir ham malzeme olarak düşünüldüğünde görüntüleme ile nesnenin içerisinden yeni bir nesnenin yaratılması sağlanabilir. Özellikle yakın çekimlerin kullanılması ile ayrıntılardan yararlanılarak yeni bir konunun ifade edilmeye çalışılması örneklenebilir.

Kameramanın görüntülemede kullandığı yöntemler de ortama, duruma ve farklı şartlara göre değişiklik gösterebilmektedir. Bunlar dolaylı görselleştirme, grafik görselleştirme, ortamı görselleştirme.

Kamera Açıları

Kameranın konum noktası, görüntü çerçevesi içerisinde neyin nasıl yer alacağı ve ne kadar yer kaplayacağı, konuya bakış açısı (kamera açısı) bakımından çok önemlidir.

Kameranın bakışı açısından düşünüldüğünde kamera nesneye üç farklı konumdan bakmaktadır:

1. Göz seviyesi
2. Alt açı
3. Üst açı

Kamera açısı ile izleyicinin bakış açısı ve göreceği alan belirlenir. İzleyicinin konuya yaklaşması, uzaklaşması, yukarıdan veya alçaktan bakması kamera açısı ile sağlanır.

Kamera açısı, kameranın yerinin belirlenmesi ile birlikte ortaya çıkar. Kameranın görüntülediği kişi veya nesneye karşı belirlediği “göz seviyesi”, “üst açı” ve “alt açı” konumlarıdır. Göz seviyesi olarak adlandırılan konum kameranın günlük hayattaki insanın göz seviyesine benzer bir bakıştan takip etmesidir. Bu tür bir kamera konumlanmasında ortaya çok farklı bir psikolojik etki konmamış olur. Üst açıda konumlandırılmış kamera konuya yukarıdan bakmaktadır. Kamera, göz seviyesinin üstündedir. Üst açıdaki bir kameranın ürettiği psikolojik etki izleyicinin kendisini daha güçlü hissetmesine neden olmaktadır. Alt açıda konumlandırılmış kamerada ise çekimler göz seviyesinin altından bir noktadan gerçekleştirilir. Konuya veya kişiye karşı aşağıdan yukarı doğru bakılmış olur. Alt açıdan bakılan konu veya kişi abartılmış, sanki daha güçlendirilmiş olur.

Çekim Ölçekleri

Ekranda izlediğimiz görüntünün büyüklüğü, çekimi yapılan nesnenin büyüklüğünün bütün ekran ile olan ilişkisine bağlıdır ve bu oran ekranda izlediğimiz görüntünün çekim ölçeğini belirler. Ekranda görülen nesnenin büyüklüğü ise o nesnenin kameraya olan uzaklığı ve çekimde kullanılan kameranın sahip olduğu objektifin odak uzaklığına bağlı olarak değişir.

Temelde, çekim ölçekleri üç grupta ifade edilebilir:

1. Genel çekim
2. Orta çekim
3. Yakın çekim

Genel çekim, olayların, kişinin veya nesnenin tümünün, içinde bulunduğu ortam ile birlikte görüldüğü çekim ölçeğidir. Geniş bir alanda geçen olaylar için kullanılabilir. Genel çekimde, çekime konu olan kişi veya nesne olayın çevresi ile birlikte görüldüğünden ekrandaki görüntüde olayın geçtiği ortam kişiden veya nesneden daha çok alan kaplar.

Orta çekim, işlenen konuya ilişkin olayın bütününü değil, sadece belli bir kısmının ekranda görüldüğü çekim ölçeğidir. Genel çekimde görülen olayın belli bir bölümüne yaklaşılır. Genel çekimde konu olan olayın daha dar bir alanı çerçevelendirilir. Orta çekim izleyiciyi söz konusu olaya yaklaştırır. Genel çekimdeki esas olay ile onun çevresindekiler arasındaki ilişki belirgin olarak görülür. Orta çekimlerde kamera konuya genel çekimdekine göre daha yaklaşmıştır.

Yakın çekim, genel çekimdeki konuya ilişkin olayın belli bir detayının ekranı neredeyse tamamen doldurduğu çekim ölçeğidir. Örneğin, yakın çekim belli bir kişinin yüzünü veya belli bir nesneyi tüm ekranı kaplar halde sunmaktadır. Yakın çekimde izleyicinin dikkati belli bir noktaya odaklandırılır.

Yukarıda aktarılan temel çekim ölçeklerinin daha detaylı tanımlamalarda küçükten büyüğe doğru aşağıdaki şekilde yer almaktadır:

Ayrıntı çekim: Ayrıntı çekimler genellikle daha geniş ve büyük ayrıntılar ile perdeyi doldurmaktadır. Kamera oyuncunun yüzüne ya da nesne ayrıntılarına o kadar yaklaşır ki, terleyen bir an, tek bir gözün tepkileri ve titreyen eller gibi bölümler perdeyi veya ekranı kaplar.

Yüz çekim: İnsan yüzünde alınla çene arasının tüm çerçeveyi kaplamasıyla elde edilir. Yüzün ifadelerini yüzü neredeyse tam olarak gösteren bir biçimde sergilemektedir.

Baş çekim: İnsan başının ekranı veya perdeyi tamamen kaplaması ile elde edilir.

Omuz çekim: Koltuk altının hemen üzerinden başlayan baş çekimidir.

Göğüs çekim: Kişi göğüs seviyesinin bir parça üzerinden çerçeveye alınarak görüntülenir.

Bel çekim: Bel hizasından başlayan, vücudun yarısını gösteren çekimdir.

Diz çekim: Dizlerin hemen altından veya hemen üstünden insan bedeninin yukarısı gösteren çekimdir.

Boy çekim: Genel çekim olarak kullanılan çekim ölçeklerinden biridir. İnsan vücudu ya da nesne tüm perdeyi doldurmaktadır.

Uzak çekim: Uzak çekimde kamera, özne ve çevresini uzak bir görüş içerisinde göstermektedir.

Çok uzak çekim: Panoramik tanıtımlarda, manzara çekimlerinde gerektiğinde başvurulan bir çekim ölçeğidir. Filmin başında veya sahne başlarında giriş anlamında kullanılabilir.

Kamera Hareketleri

Kamera önündeki kişilere, nesnelere, olaylara ve diğer durumlara ilişkin olarak kameranın kendisinin yaptığı hareketler “kamera hareketleri” olarak adlandırılabilir.

Farklı kaynaklarda farklı gruplamalara rastlamak ile beraber, kamera hareketleri temelde dört grupta ifade edilebilir. Bunlar:

• Çevrinme
• Kaydırma
• Yükselme-Alçalma
• Optik Kayırma

Çevrinme: Kamera sehpasının sabit kalarak sadece kamera kafasının yatayda “sağa-sola”, dikeyde “yukarı-aşağı” veya yatay ile dikey hareketlerin karışımı “diyagonal” hareket etmesidir.

Kaydırma: Kameranın üstüne yerleştirildiği sehpa aracılığı ile “ileri-geri”, “sağa-sola” veya “yay” biçiminde yaptığı hareketleri içerir. İleri veya geri kaydırma; sağa veya sola kaydırma; sola yay (90 derecelik bir yay gibi) veya sağa yay yapmak olarak da ifade edilebilir.

Yükselme-Alçalma: Kameranın üstüne yerleştirildiği sehpa aracılığı ile yükselip alçalmasıdır. Burada dikkat edilmesi gereken, yer alan hareketin ilk maddede ifade edilen kameranın yukarı-aşağı çevrinmesinden farklı olduğudur.

Optik Kaydırma: Kameranın karşısındaki kişi veya nesneye kamera üzerinde bulunan optik kaydırma ile yapay olarak (merceğin odak noktasını değiştirerek) yaklaşma veya uzaklaşma anlamına gelir. İleri veya geri optik kaydırma hareketi ile görüntülenen kişi veya nesnenin boyutu büyümüş veya küçülmüş gibi görünür.

Hareketli Kameralar

Hareketli kameralara ilişkin tanımları farklı kaynaklardan farklı gruplandırmalar içerisinde görebilirsiniz. Burada altı başlık altında ele alınır:

1. Elde Hareketli Kameralar.
2. Omuzda Hareketli Kameralar.
3. Araçta Hareketli Kameralar.
4. Vinçte Hareketli Kameralar.
5. Jimmy Jib’te Hareketli Kameralar.
6. Steadicam’de Hareketli Kameralar.