Film ve Video Yapımı Dersi 5. Ünite Özet

Renk Isısı

Lord William Thomson Kelvin, siyah bir metal parçasını ısıtarak ısınırken metalin önce kızardığını, sonrasında sarardığını ve sonunda mavi beyaz bir ışık yaydığını gözlemleyerek deneyiyle günümüzde kullanılan renk ısısının kavramının temelini atmıştır. Kelvin’in ısı değerleri mutlak değerler olup -273 C, mutlak sıfır olarak kabul edilir. Bu çerçevede renk ısılarının ölçülmesi için kullanılan Kelvin metre’de 3200 K, standart beyaz ışık olarak ölçülür. Gün ışığı ise daha fazla mavi içerdiğinden güneş ışığında standart beyaz, 5600 K’de oluşur. Bu bağlamda Kelvin değerleri ile renk ısısı arasında ters bağıntı vardır ve Kelvin düştükçe renkler sıcaklaşırken yükseldikçe de renkler soğur.

Renk ısısı ölçümü yapan cihazlar, renkleri iki eksen üzerinden ölçer: mavi/kırmızı ekseni ve yeşil/magenta ekseni. Işığın çeşitli dalga boylarının birleşiminden kaynaklanan renk ölçülürken de bu nedenle sıcak/soğuk renk skalası olan mavi/kırmızı ve magenta/yeşil skalalarının birleşimi ile ölçülür. Örneğin şafak vaktindeki alacakaranlıktaki renk ısısı 2000 K iken floresan ışık kaynaklarının renk ısısı 4400 K olmaktadır.

Filmde Renk Isısı

Farklı ışık koşulları farklı renk ısıları sağlayacağından sinema ve televizyon yapımında kullanılan filmlerin de farklı koşullar altında doğru renkleri sağlayabilmelerini gerektirmektedir. Farklı ışık koşulları altında istenilen sonucun elde edilebilmesi için film ile çekim yapılırken doğru filmin de tercih edilmesi gerekmektedir. Film üreticileri, belirli ışık koşulları altında doğru renkleri verecek filmler üretmektedir:

• 5600 K gün ışığına dengelenmiş film (D film)
• 3200 K yapay ışığa dengelenmiş film (B film)

Gün ışığında veya gün ışığı renk ısısındaki yapay ışıklar altında yapılan çekimlerde kırmızı renge daha duyarlı olan gün ışığı filmi kullanılır. Gün içerisinde de farklı renk ısıları olabildiğinden 5500-5600K için D film, 4000-4400K için de G film şeklinde gündüz filmleri kullanılmaktadır.

Yapay ışık kaynakları için sıklıkla tungsten ışıklar kullanılmaktadır. Bu nedenle tungsten ışık kaynaklarının çoğunlukla 3200K civarlarında renk ısısına sahip olmaları nedeniyle bu yapay ışığa dengelenmiş filmler kullanılır. Farklı tungsten ışık kaynakları için 3400K için dengelenmiş A filmi ve 3200K dengeli B film kullanılır.

Videoda Renk Isısı

Film çekimlerinde olduğu kadar video kameralarda da farklı ışık koşulları altında renk düzeltmesine ihtiyaç duyarlar. Kameraların görüntü sensörlerinin önünde, gövdenin içinde konumlandırılan ve döner tambur yoluyla değiştirilebilen filtreler, kameranın sensörüne düşen ışığı filtreleyerek renk ısısı düzenlemesi yapabilmektedir.

Video kameralarda sıklıkla yerleşik olarak bulunan filtreler aşağıdaki gibidir:

• 3200K
• 5600 + 1/4 ND
• 5600K
• 5600 + 1/16 ND

Bu yerleşik filtrelerden ilki yapay ışık koşullarında ve gece çekimlerinde, üçüncüsü de gün ışığında çalışırken kullanılmaktadır. Bununla birlikte bulutsuz, aydınlık bir günde üçüncü filtre, sert ışık nedeniyle doğru pozlamayı veremeyeceğinden ND (neutral density – nötr yoğunluk) filtreler kullanılır. ND filtreler, renk ısısını etkilemeden ışık şiddetini azaltmak için kullanılır ve doğru pozlama değerlerinin yakalanması için aşağıdaki farklı yoğunluklardaki ND filtreler kullanılabilir:

• Filtresiz (clear)
• 1/4 ND
• 1/16 ND
• 1/64 ND

Video çekimlerinde renklerin doğru görünmesi için dikkat edilmesi gereken bir nokta da beyaz dengesi ve ayarıdır. Film kameralarında kullanılan filmler belirli ışık koşullarına uygun olarak üretilirken elektronik kayıt ortamlarında kameraların çekimden önce çekim yapılacak ışık ortamı için ayarlanmaları gerekir. Bunun için doğru filtrelere ek olarak beyaz dengesi ayarı kullanılır. Beyaz, ana renklerin tümünü içerdiğinden beyaz dengesi ayarı yapılması da kullanılan video kameraya, çekim yapılan ışık koşulları altında beyaz rengini göstererek görüntülerin doğru renklerle elde edilmesini sağlar. Bunu yaparken diyafram otomatiğe alınır ve çerçeve beyaz, mat bir yüzey ile doldurulur. Beyaz denge ayarı çubuğuna basıldığında kamera, sensörüne giden görüntünün beyaz olduğunu kabul ederek kalibrasyonunu tamamlar ve o anki ışık koşulları altında doğru renkler elde edilir.

Filtreler

Filtreler, objektiflerin önüne ve arkasına, ve ışık kaynaklarının önüne takılarak renk ısısının düzeltilmesine ve değiştirilmesine yarayan cam, jelatin ve özel malzemelerden üretilen materyallerdir. Kamera üzerinde kullanılan filtrelerin belirli oranlarda ışık kaybına sebep olmaları da pozlama esnasında göz önünde bulundurulmalıdır. Her filtrenin emdiği ışık miktarı filtre faktörü olarak ifade edilir ve değeri iki olan bir filtre, bir f/değeri ışık emeceğinden kullanımı esnasında doğru pozlama için diyafram bir f/değeri açılmalıdır. Filtre faktörü arttıkça kullanılan filtrenin ışık geçirgenliği azalır.

Renk düzeltme filtreleri: Film ile çekim yapılırken ışık koşullarına uygun film kullanılmaya çalışılsa da kendi ışık koşullarına uygun olmayan durumlarda çekim yapılması gerektiğinde renk düzeltme filtreleri kullanılabilir. Örneğin, tungsten ışıklandırmaya dengeli filmi gün ışığı koşullarında kullanırken kamerada 85B filtresi kullanılarak yanlış filmin kullanılmasından kaynaklanacak olan mavi renk ısısı, turuncu renkli olan bu filtre ile engellenmiş olur. Benzer bir şekilde 80A mavi filtre, 3200K’e dengeli tungsten ışık kaynaklarının önüne takılarak 5600K’e dengeli gün ışığı haline dönüştürülebilir.

Renk dengeleme (color compensating) filtreleri: Renk dengeleme filtreleri, temel renklerin doğru pozlanmasını veya dengelenmesini sağlayan filtreler olup çekim sırasında kullanılabilecekleri gibi filmin baskısı esnasında da kullanılabilir. Kelvin metre ile birlikte kullanılarak istenilen renk ısısına erişilmesini sağlarlar. Bu filtrelerde her renk filtre, kendi rengi dışında belli renkleri emer. Örneğin sarı filtre maviyi, cyan filtre kırmızıyı, mavi filtre de kırmızı ve yeşili emer. Renk dengeleme filtrelerinin kodları, filtrelerin niteliklerini temsil eder. Örneğin CC10-R kod numarasındaki CC, filtrenin dengeleme (color compensating) filtresi olduğunu nitelerken 10 rakamı, filtrenin etki gücünü, R harfi de rengini (R-Red – kırmızı) belirler.

ND (Neutral Density) – Nötr yoğunluk filtreleri: ND filtreler, ışığın şiddetini azaltmak için kullanılan, görüntünün rengini etkilemeyen gri tonlu filtrelerdir. Işığın fazla olduğu koşullarda doğru pozlamayı elde etmek için kullanılabilecekleri gibi alan derinliğini azaltmak için diyaframı açabilmek için de kullanılabilirler.

Efekt filtreleri: Efekt filtreleri, görüntünün üzerinde farklı etkiler yaratmak için kullanılan filtrelerdir. Bu filtrelere örnekler aşağıdaki gibidir:

• Yumuşatma (diffusion) filtreleri: pürüzlü yüzeyleri sayesinde ışığı farklı açılarda kırarak görüntünün keskinliğini azaltır. Sert hatları yumuşatır.
• Düşük kontrast filtreleri: görüntüdeki kontrast oranlarını düşürmek için kullanılırlar ve görüntünün parlak kısımlarındaki ışığı azaltarak çalışırlar.
• Polarize filtreler: nesnelerden yansıyan ışığın yönünü tek bir düzleme indirerek ortamdaki cam, su gibi parlak yüzeylerden olan yansımalarını kesmek için kullanılır.
• Sis filtreleri: sisin olmadığı ortamlarda sis etkisi vermek için kullanılırlar. Görüntüyü yumuşatmaya ek olarak parlak noktaları arttırıp ışığı yayarlar.
• Morötesi (ultraviolet-UV) filtreler: manzara ve deniz kenarı çekimlerinde gözle görülmeyen morötesi ışınları emerek keskinliği ve kontrastı arttırırlar.
• Geliştirme filtreleri: görüntünün bir bölümünü etkilemeden başka bir bölümünü renklendirmek veya koyulaştırmak için kullanılırlar.
• Yıldız filtreler: dokuları nedeniyle görüntüdeki ışık kaynaklarını ve nesnelerden yansıyan parlamaları yıldız şeklinde göstermeye yararlar.