Film ve Video Yapımı Dersi 2. Ünite Özet

Görüntü Yönetmeni

Görüntü yönetmeni, yaratıcı bir kişidir. Teknisyenliği ile sanatçı kişiliğini destekleyerek filmin görsel çatısını kurar. Görüntü yönetmeni, yönetmen ve sanat yönetmeni ile birlikte filmin yaratım sürecinden sorumludur. Senaryo yazarı tarafından kağıda dökülenler bu üç kişi tarafından incelenip, şekillendirilip sonuçta izleyiciye sunulur. Görüntü yönetmeni, film çerçevesi içindeki tüm sinematografik elemanlardan sorumludur.

Çekim Öncesi Hazırlık Aşaması

Görüntü yönetmeni, senaryoyu okuyup özümseyerek gerekenleri belirler. Yönetmenle konuşarak hikayenin onun kafasında nasıl şekillendiğini de çözmelidir.

Sonrasında çalışacağı ekibi belirler, projenin büyüklüğüne göre ekip sayısı artabilir. Kamera, set, ışık, dolly ve gerekirse özel efekt ekibi ona bağlı çalışır. Ön hazırlık sırasında yapım ekibince bulunan kapalı ve açık alanlar ekip liderleri ve reji ekibince gezilerek yapılması gerekenler değerlendirilir. Görüntü yönetmeni, bu geziler sonunda sahneyi aydınlatma veya güneşin saatlere göre kullanımı gibi konularda karar vererek yönetmen yardımcısına sahne ve çekimlerin süresini bildirir. Reji ekibi de bu bilgilere göre yapım planını hazırlar. Sahne dekoru varsa görüntü yönetmeni dekorun şekillenmesine de müdahale eder.

Çekimde kullanılacak teknik malzeme, görüntü yönetmenince belirlenerek yapım ekibine bildirilir. Bunlar belirlenirken bütçe de düşünülmek zorundadır. Çekimlerin sonunda renk düzeltmenin (color correcter) yapılacağı yer belirlenerek bunu yapacak renk düzeltme operatörü (colorist) için de yapım ekibini yönlendirir.

Yapım Öncesi Testler

Ön çalışmadaki en önemli aşamalardan biri de testlerdir. Çekimlerde kullanılacak negatif filmler test edilir. Belirlenmiş olan dekor ve sahnelerle ilgili renk ve ışık test edilir. Oyuncular, makyaj, saç, kostüm ve ışık tarzlarını içeren testler yapılarak renk düzeltme operatörünün de fikri alınır. Sonuçta görüntü yönetmeni çekimlerde kullanılacak negatiflere karar verir.

Video kamera ile çekim yapılacaksa aynı testler, kısa çekimlerle yapılır. Bazen proje gereği birkaç kamera kullanılacaksa kameraların renklerinin birbirine eşlenmesi için portatif dalgaboyu monitörü (vectroscope) kullanılır. Projede bu gibi aletlerin temini için teknik bir sorumlu yer alır.

Testler sırasında hem film hem de video kamerada kullanılacak olan objektifler de test edilir. Yeni üretim endüstriyel video kameralarda her objektifle ayrı renk düzeltme (white shading) yapılıp hafızaya alınabilmektedir. Bu imkan yoksa renk eğrileri laboratuvarda çıkartılarak aşırı renk sapması olan objektifler değiştirilir.

Objektifler “optik yönlendirici (collimator)” denilen cihazla da test edilerek odak uzaklığı ve netlik bilezikleri kontrol edilir. Bu test yapılmazsa sorunlu objektiflerle yapılan tüm çekimler netsiz olabilir.

Kameraların optik odakları da test edilmelidir. Odak merkezi testi (flench focal) ile kameraya takılan objektiflerin odak merkezinin; video kameradaki CCD alıcısına ve film kamerasında film düzlemine denk gelip gelmediği test edilir.

Görüntü sabitlik testinde (steadiness) ise, film kamerasında baskı plakası (pressure plate) ile bir kanalda sıkıca pozlama penceresine (gate) bastırılır ve kamera çalışınca bu kanalda kayarak pozlanır. Sorun varsa tespit edilerek gerekli düzeltmeler yapılır.

Bu testlerle ayrıca motor senkronunda bir kayma olup olmadığı anlaşılır. Kamerada ayna bir tur dönerken saniyede 24 defa vizöre ve saniyede 24 defa da filme görüntü gider. Senkron kayması varsa parlak alanlar çerçeveyi yukarıdan aşağı uzayarak kaplar.

Kamera Ekibi

Görüntü yönetmeninin en yakın destekçileri kamera operatörü, 1. kamera asistanı, ışık şefi ve grip şefidir.

• Kamera Operatörü: Görüntü yönetmeninin tasarladığı görsel dünyayı sette kurarken onu, ışık şefi ile en çok destekleyen yardımcısıdır. Temelde görevi kamerayı kullanmaktır ama gerçekte görüntü yönetmeni ve yönetmen tarafından belirlenen çerçeveleri yapan ve öneriler getiren kamera operatörüdür. Sahne hazırlanırken görüntü yönetmeni ve yönetmenle kamera ve oyuncu provası yapar, gerekirse kamerayı daha doğru bir açıya yerleştirmek, yeni bir objektifle çerçeve yapmak, farklı bir kamera hareketi önermek gibi özgürlükleri vardır. Çekilen sahnelerin devamlılığı ile ilgilenir, örneğin ölçekler, bakış yönü, aks çizgisi veya kaydırma yönü gibi. Netlik, çerçeveye giren boom mikrofon veya başka teknik malzemelere, gözden kaçan gölgelere ve ışık hatlarına dikkat ederek planın hatasız olması için uğraşır. Bazen setteki steadicam operatörü olarak da çalışabilir. Bunun için en az bir kamera operatörü ve görüntü yönetmeni kadar çerçeve bilgisine sahip olmalıdır. Bir yandan monitöre bakarken bir yandan da başka bir aletin rahat kullanılamayacağı merdiven, toprak yol, dar alanlar gibi mekanlarda yere takılmadan yürümeye ve bazen de koşmaya çalışır.
• 1. Kamera Asistanı (Focus Puller): Basit bir asistan değildir, asıl ve en önemli görevi netlik çekmek olarak açıklanabilir. Kameranın bütün teknik donanımından anlayan, görüntü yönetmeninin talepleri doğrultusunda malzemeyi ve ekibi organize eden, malzemenin ve negatif filmin testlerini yapıp görüntü yönetmeni ve ekibe rapor veren kişidir. Görüntü yönetmeninin istediği malzemenin sete eksiksiz ve iyi durumda gelmesini sağlar. Kamerayı istenen donanımla güvenli bir şekilde koymakla yükümlüdür. Sonrasında sahneyi reji ekibi prova eder. 1. kamera asistanının en zor ve asli görevi, değişen kamera ve oyuncu pozisyonlarına göre doğru netliği ayarlamaktır. Bunun için 2. asistan da ona hem işaret almada hem de oyuncuların veya kameranın doğru yere gelmesinin kontrolünde yardımcı olur.
• 2. Kamera Asistanı: Dünyada kullanılan adıyla “clapper-loader”ın (klaketçi, film yükleyicisi) en temel görevi ses senkronu için klaketi kullanmak ve magazinlere film doldurmaktır. Ses ve görüntünün eş zamanlı akabilmesi, özellikle sette alınan seslerin ve oyuncuların konuşmalarının görüntülerle eşlenmesi ancak klaket yardımıyla mümkündür. Klaket, çekilen sahne ve planla ilgili bilgiler içerir, üzerinde filmin künyesi vardır. Yani yapımcı şirketin ve filmin adı, yönetmen ve görüntü yönetmeninin isimleri, her yeni çekim gününün tarihi, kullanılan film stok bilgileri, harici ve dahili çekim olduğu, kaçıncı kutu film olduğu, sahne, plan ve tekrar numaraları ile kullanılan özel filtreler ve kamerada yapılan bazı ayar değişiklikleri yazılıdır.
• Video Asist Asistanı: Film kamerasının içinde basit bir video kamera monitörlerle düşük çözünürlükte görüntü yollar. Son yıllarda artan monitörler nedeniyle bunları sette düzenli bir şekilde kullanmak zorlaştığından bu düzeni video asist asistanı sağlar. Kamera ekibine bağlıdır ama monitörleri reji ekibi için onlara uygun yerlere kurar. Temelde bu işe yeni başlamış kamera asistanı bu görevi yapar.
• Aktarma Asistanı: Kameranın kayıt ettiği sayısal medyanın ne kadar kapasitesi olursa olsun bu bilgilerin kayıp ve arızalara karşı yedeklenmesi gerekir ve bu işlem sette çekimler devam ederken yapılmalıdır. Aktarma asistanı, çekilen görüntüleri yüksek kapasiteli bir bilgisayar yardımı ile hem kontrol eder hem de başka sayısal ortamlara yedekler.
• Kamera Teknisyeni: Sayısal kameralarla yapılan çekimlerde kiralama şirketince görevlendirilen bir asistandır. Görevi, sete gelen kameraların ayarlarını gözden geçirmek ve çekime hazırlamaktır. Kameranın video sinyalinin aydınlık bilgisini “dalga boyu monitörü” ile, renk bilgisini de “renk belirleme monitörü” ile kontrol eder.
• Işık Şefi: Görüntü yönetmeni, ışık şefine yaratmak istediği atmosferi anlatır ve çekim yapılacak mekanlar ve kurulacak dekorları birlikte gezerek sahnelere göre kullanılacak ışıkların ve aksesuarların neler olacağına karar verirler. Kendi ekibin kurma özgürlüğüne sahiptir. Işık ekipleri, çekimler başlamadan günler öncesinde kullanılacak mekanlarda ışıkları yerleştirirler, buna ön ışıklandırma (pre-light) denir. Her mekan için ışık ekipleri aynı işlemi yaparak çekime hazırlanırlar.
• Grip ekibi: Setteki dolly, crane, özel tasarımlı çekim arabaları ve uzaktan kumandalı kafaların hazırlanması ve kullanılmasından veya helikopter, yarış arabası gibi araçlara kameranın güvenli bir şekilde bağlanmasından sorumludurlar.

Kamera Ekibinde İş Akışı

Günümüzde gelişen teknolojiler ile sadece 35mm veya 16 mm gibi film kameraların dışında her büyüklükte sayısal sinema kameraları, HDV ve hatta HDV video çeken fotoğraf makineleri bile kullanılır hale gelmiş ve kiralama ve yapım sonrası imkanlar ile kullanımları daha cazip hale gelmiştir. Negatifle çalışmanın aksine video kameralarda kayıt elektronik olarak yapılır ve aktarım sonrası hemen çalışabilir haldedir. Filmin kalitesini etkileyecek olan kamera ve teçhizat seçimi yapımcı, yönetmen ve görüntü yönetmeni tarafından dikkatlice değerlendirilerek yapılır.

Yapım Sonrası Çalışmalar

Yapımın vizyona çıkacağı tarihe kadarki iş akışı belirlenerek yapım sonrası sorumlusu (post- production supervisor) ile çalışılır. Çekimden gelen ham malzemenin gerekli işlemlerden geçerek montajın yapılacağı yere ulaşmasından sorumlu olan yapım sonrası sorumlusu, görüntü yönetmeni ile birlikte çalışır. Çekimlerin başlamasından önceki test aşamasından çekim sonrası düzeltmelerin bitip filmin vizyona gireceği zamana kadar kontroller yaparak önemli bir görev üstenir.

Görüntü Yönetmeni ve Sanat-Kostüm Ekibi İlişkisi

Dekorun gerçekçi görünmesi için sanat yönetmeni, görüntü yönetmeni ve yönetmenle birlikte çalışır. Dekordaki ışık kaynaklarının renkleri, şekilleri, pencerelerin yerleri, büyüklükleri, duvarların rengi, dokusu, kullanılacak aksesuarların renkleri ve dokusu gibi ince ayrıntılara dikkat edilir. Platonun seçiminde sanat yönetmeni, ışık ekibi ile birlikte çalışarak uygunluğuna karar verir. Bunun yanında kostüm ekibinin yaptıkları seçimlere de gerekli müdahaleyi yapmak sanat yönetmeninin görevidir.

Görüntü Yönetmeni ve Özel Efekt Ekibi İlişkisi

Özel efekt ekipleri, çoğunlukla dublör ekipleri (stunt) ile ortak çalışır. Efekt ekibinin görüntü yönetmeni ile beraber doğru yöntemlerle çalışması, efektlerin başarısı açısından önemlidir. Çekim öncesi toplantılarında senaryoya göre nerede ve nasıl efekt kullanılacağı belirlenir. Özel efekt ekibi ön çalışma ile örnekler hazırlar ve kullanılacak efektler belirlenir.

Görüntü Yönetmeninin Gelişimi

Görüntü yönetmeni sadece bir teknisyen olarak kalmamalı; sanatçı donanımlı ve kendisini bu yönde geliştirmek için sürekli çalışmalıdır. Farklı ülke sinemalarını takip etmeli, mimari, resim ve müzik konusunda belirli bazı bilgilere sahip olmalı, fotoğrafla da ilgilenmelidir. Film çekimi zihinsel ve fiziksel olarak her zaman hazır olmayı gerektirir. Bu nedenle sağlığına da dikkat etmeli, soğukkanlı olmalı ve dikkatini hiçbir zaman kaybetmemelidir.