Hareketli Görüntünün Tarihi Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Teknolojik belirleyicilik kavramı nedir?

Amerikalı sosyolog Thorstein Veblen (1857-1929) tarafından tanımlanmış bir kavram olan teknolojik belirleyicilik, toplumların yapılarının ve kültürel değerlerinin sahip oldukları teknolojiler tarafından belirlendiğini varsayar.

ARPANET nedir?

ARPANET olarak adlandırılan bu proje dünyanın ilk çalışan paket anahtarlama ağı olmasının yanı sıra İnternetin de atası olarak kabul edilir ve daha sonra İnternet’in gelişmesine yol açan TCP/IP protokolünün ortaya çıkmasını sağlayan teknolojik gelişmeler arasında başı çeker. Üniversiteler ve araştırma enstitüleri arasındaki bilgi paylaşımını sağlaması işlevini de gören ARPANET projesi uygulamalarının ilk başarılı denemesini Ocak 1969’da California Üniversitesi, Los Angeles kampüsünde gerçekleştirilir ve iki yıl içinde de kullanılır hale getirilir.

İnternet projesi nasıl ortaya çıkmıştır?

İnternet’in günümüz yapısına kavuşmasındaki en önemli teknolojik atılımlardan biri de İsviçre’deki CERN Araştırma Enstitüsü’nde atılır. Tim Barners-Lee 1989 yılında CERN’de gerçekleştirdiği çalışmalar sonucunda world wide web (www) adını verdiği bir sistem geliştirir. Bu sistem aslında birbirine bağlı olan bilgisayarlardan oluşan bir ağdan başka bir şey değildir. Daha sonra sürekli gelişen yazılım teknolojisinin ortaya koyduğu en belirgin gelişmelerden biri de 1995 yılında geliştirilen JAVA teknolojisidir. Bu gelişmeyle birlikte herhangi bir amaç için bir web sayfası hazırlayabilmek önce profesyoneller, sonra da amatör kullanıcılar için olanaklı hale gelmiştir.

Web 2.0 teknolojisi nedir?

2004 yılında Web 2.0 teknolojisine geçişle birlikte tüm kullanıcılar herhangi bir özel yazılıma ihtiyaç duymadan içerik üretebilir ve İnternet üzerinden yayabilir hale gelmişlerdir. Kullanıcıların kendi çevrimiçi kimliklerini oluşturdukları, görsel işitsel iletileri kodlayabildikleri ve başkalarıyla paylaşabildikleri, farklı kişilerle anında iletişim kurabildikleri tüm bu güncel uygulamaların temeline Web 2.0 teknolojisinin getirdiği yeni olanaklar bulunmaktadır. Web 2.0, O’Reilly Media tarafından 2004’de kullanılmaya başlayan bir kavramdır. İkinci nesil İnternet hizmetlerini, toplumsal iletişim sitelerini, vikileri, iletişim araçlarını, yani İnternet kullanıcılarının ortaklaşa ve paylaşarak yarattığı yeni İnternet sistemini tanımlar.

Yeni medyanın geleneksel medyaya karşı avantajları nelerdir?

Yeni medyanın bu kadar güçlü bir değişim potansiyeli taşıması ve toplumsal dönüşüm süreçlerinde bu derece aktif bir rol üstlenebilme becerisinin olması, geleneksel medyaya karşı elinde bulundurduğu farklı avantajlarla açıklanabilir. Bu beceriler, hız, erişim, bilgi saklama kapasitesi, yeni hizmet olanaklarının doğmasına olanak tanıması gibi kavramlardır.

Yeni medyanın toplumda yarattığı değişimler nelerdir?

• Elde edilen bilginin niceliksel olarak artması,
• Bilgiye ulaşımın hızlanması,
• Enformasyonun alıcının kontrolünde dolaşımda olduğu çift yönlü iletişim olanağının sağlanması,
• Kitlesel yayıncılıktan kişiselleşmiş yayıncılığa geçiş,
• Merkeziyetçi yapıdan kurtulan enformasyon sistemi,
• Etkileşimli uygulamalardaki artış.

Yeni medyanın işlevsel özellikleri nelerdir?

• Eşzamanlı ya da eşzamansız bilgi ve haberler sunabilme ve bir veri kaynağı oluşturabilecek şekilde yüksek kapasitelerde arşivleyebilme,
• Zaman ve mekan sınırlılıkları olmayan kişilerarası iletişim ve etkileşim ortamları sağlayabilme,
• Bireysel ya da paylaşımlı olarak kullanıcılarını eğlendirebilme,
• Bireysel kullanımlar amacı ile üretilmiş farklı yazılımları ile kullanıcılarına ifade ve paylaşım olanakları sunabilme,
• Geleneksel medyanın tüm içerik çeşitliliklerini (ses, görüntü, metin vb) tek başına işleyebilme ve yeniden üretebilme,
• Geleneksel medyanın oluşturamayacağı farklı temsiller, gerçeklikler üretebilme ve yaşatabilme,
• Farklı sektörlere yönelik profesyonel hizmetler geliştirebilme becerileridir.

Yeni medyanın yüksek hızlı iletişim becerisinin dezavantajları nelerdir?

• İletişim teknolojisinin gelişmesiyle iletişim sürecinin hızlanması sonucuna daha demokratik bir yapılanmanın oluştuğu hatalı olabilir. Hıza dayalı bir teknoloji halkın koşullandığı bir kültür üretmeye meyillidir.
• Hızlı iletişim süreci ve küresel teknolojiler daha çok bir “terminal yurttaşlığını” ortaya çıkarır. Bu ortam yakın ile uzak arasındaki fiziksel zaman ve mekan ilişkilerinin kaybolduğu, fiziksel gerçekliğin yerini, ekran gerçekliğinin aldığı bir duruma işaret etmektedir.
• Enformasyon toplumunun yüceltilmesi sürecinde sanal olarak bir devinimin ortaya çıktığı doğru olabilir, ancak bu sanal devinim fiziksel ataleti doğurabilmekte, “terminal yurttaşı” olarak tanımlanan bu yeni yaşam biçimine uyum sağlamış kullanıcıları daha pasif bir konuma sokabilmektedir.
• Enformasyon teknolojilerinin iletişim süreçlerini hızlandırmasıyla birlikte ortaya çıkan yeni gerçeklik algısı çevremizi saran ekolojik dünyayı eskisine oranla daha az önemsememize neden olabilir ve içinde bulunduğumuz gerçekliği daha çok teknolojinin olanakları ile oluşturulmuş eğlence ve siberfantazi dünyasına dönüştürebilmektedir.
• Yeni medyanın gerçek zamanlı video teknolojisi ile bütünleştiği alanlarda kullanıcılar sürekli bir gözetim altına girerler ve bu durum yeni bir totalitarizmin oluşmasına neden olabilir.
• Kamusal alanı sömürgeleştirebilen teknoloji, insan bedeninin mahrem bölgelerini işgal edebilir.

Sayısal devrimin görsel ve işitsel iletişim araçlarına en büyük etkisi nedir?

Sayısal devrimin görsel ve işitsel iletişim araçlarına en büyük etkisi, görüntü ve ses verilerinin sayısal ifadelere dönüşebilmesi ile, analog işlemlere oranla karşılaştırılamayacak kadar hızlı, çeşitli veri işleyebilme ve depolayabilme olanağını kazanmasıdır. Sayısal veri, analog veriye göre daha kolay saklanabilir, fiziksel olarak analog verileri depolamaktan daha küçük alanlara daha fazla veriyi saklayabilme olanağı sunar ve bu verileri defalarca, aynı anda ve en önemlisi birebir zaman gerektirmeden yeniden işleme, manipüle etme olanağını kazandırır. Görsel ve işitsel verilerin bu olanakları ile birlikte yeni medya araçları fiziksel olarak daha küçülmeye, daha fazla işlevsel özellik içermeye ve aynı anda birden fazla süreci yönetebilmeye başlamıştır. Özellikle doğrusal olmayan video ve ses kurgu sistemleri ile video görüntüleri ve ses sinyalleri analog sistemlere göre daha kolay işlenebilen sistemler haline gelmiştir ve kullanıcılarına daha fazla çeşitlilik sunmaya başlamıştır.

Sayısal görüntünün avantajları nelerdir?

• Sayısal kameralar, analog kaydedicilere göre daha kaliteli görüntü ve ses kaydı yapar.
• Sayısal hale dönüşen görüntü ve sesler tüm iletim ağlarına (kablo, uydu, karasal) uyumlu olduğu gibi, İnternet üzerinden de iletilmeye uygundur.
• Sayısal yayınlar izleyiciyle etkileşime olanak veren uygulamaları da içerir. Böylece izleyiciler de veri iletiminde bulunabilir.

Yeni medya araçlarının taşınabilir olması geleneksel medyaya karşı nasıl bir avantaj sağlamıştır?

Taşınabilir olma sadece yeni iletişim araçlarının değil, geleneksel iletişim araçlarının da en temel sorunlarından biri olmuştur; ancak yeni medya için taşınabilirlik geleneksel medyadan farklı olarak, birbirinden farklı işlev ve uygulamaları kişilerin her gittiği mekana taşıyabilmesi özgürlüğü anlamına gelmektedir. Bu durum yine ifade edildiği gibi, yeni medya araçlarını her yere taşınabilen birer çok işlevli İsviçre çakısına dönüştürür. Bu gelişme, insanların birden fazla uygulamayı yapabilen bir aygıtı sürekli yanında taşıma geleneği oluşturması açısından büyük önem taşımaktadır.

Yeni medyanın zaman ve mekan sınırsız iletişim becerisi gündelik yaşamda ne gibi olanaklar sunmaktadır?

Geleneksel medyanın iletişim mekanları açısından karşılaştırıldığında; yeni medyanın zaman ve mekan sınırsız iletişim becerisi gündelik yaşam pratiklerini temelden değiştirebilecek olanaklar sunar. Filmin, sadece sinema salonlarında izlenebildiği ve televizyonunun ise en yetkin ev içi kitle iletişim aracı olduğu bir dönemde, yeni medya her zaman her yerde iletişim kurulabilen, erişilebilen bir iletişim ortamı olarak geleneksel medyanın yerleşik iletişim alışkanlıklarına oldukça güçlü bir yenilik sunar ve insanların iletişim araçları ile olan pratiklerinde önemli değişimlerin yaşanmasına yol açar. Yeni medya ekranı, geleneksel medyanın zaman ve mekan sınırlılıklarını ortadan kaldırır. Kendine özgü yepyeni bir zaman ve mekan deneyimi sağlar.

"Tüketen-üretici" kavramı nasıl tanımlanmaktadır?

Yeni medyanın her kullanıcıyı aynı zamanda bir kaynak konumuna sokması Toffler’ın öne sürdüğü tüketen-üretici kavramıyla açıklanabilir. Toffler (1981) “tüketen-üretici-prosumer” kavramını ilk olarak Üçüncü Dalga adlı kitabında kullanır. Kavram, producer (üretici) ve consumer (tüketici) kelimelerinin birleştirilmesinden türetilmiştir. Toffler’a (1981) göre, tüketici kavramı Endüstri Çağı’nın bir sonucudur; post endüstriyel dönemde, saf tüketicilerin sayısı azalacak; bunların yerini, kullandıkları ürün ve hizmetlerin çoğunu kendileri üreten, tüketen üreticiler alacaktır. Yeni medya, web 2.0 uygulamaları ile birlikte tıpkı Toffler’in vurguladığı gibi, medya içeriklerini bir yandan tüketirken, bir yandan da üreten kullanıcı profilleri yaratır. Yeni medya tüketicileri aynı zamanda birer üreticidir.

Yöndeşme nedir?

Yöndeşme; benzer iletişim hizmetlerinin farklı iletişim şebekeleri aracılığı ile taşınabilmesi ve bilgisayar, telekomünikasyon ve medya hizmetlerinin bir araya gelmesidir.

Yeni medya araçlarının kişiselleştirilebilmesi ne gibi avantajlar sağlamaktadır?

Yeni medyanın geleneksel medyaya göre ortaya çıkardığı temel farklılıklardan birisi de, kişiye özgü bireysel bir araç olmasında yatar. Yeni medya araçları geleneksel medya ile karşılaştırıldığında bu fark açıkça ortaya çıkar. Geleneksel medyanın en güçlü temsilcilerinden biri olan televizyon yayınları, herkes için aynı zamanda aynı iletiyi birkaç kanal seçeneği dahilinde sürdürürken, yeni medya içeriklerine bireylerin kendi talepleri doğrultusunda, kişisel zaman ve mekan seçenekleri içerisinde ulaşması mümkündür. Bu farklı kullanım özellikleri sadece medya içerikleri değil, aynı zamanda aracın kendisinin de kişiselleştirilebilir olması ile örneklendirilebilir. Birçok yazılım, standart kullanıcılar için bile farklı arayüzler seçebilmesini, kişilerin bireysel tercihlerine göre farklı tasarımlar yapabilmesini olanaklı kılar. Bu bağlamda kişiselleştirilebilir olma yeni medya ürünlerinin dayandığı en önemli kavramlardan biridir.

Ekran arayüzü nedir?

Ekran arayüzleri, bilgisayar tabanlı elektronik ya da mekanik cihazların insan bedeni ile yönlendirilebilmesini sağlayan görsel iletişim yöntemlerinin genel adıdır. Arayüzün temel işlevleri, teknolojik cihazların insan bedenine uyum sağlayabilecek görsel bilgilerin oluşturulması, işlevsel bilgilerin görsel ifadelere dönüştürülmesi ve bu görsel kodlar ışığında insan-makine ilişkisinin sürdürülebilir bir hale getirilmesi olarak özetlenebilir.

Ekran arayüzlerinde kullanılan görsel elemanlar nelerdir?

• Farklı fonksiyonlardaki tuş takımları,
• Kontrol düğmeleri,
• Sistem işletim komutları,
• Farklı kullanım seçenek tuşları,
• Farklı seçeneklere ait tipografik ifadeler,
• Grafik tabanlı göstergeler.
• Farklı bilgilere ilişkin yazılı metinler.

Dokunmatik ekran çeşitleri nelerdir?

• Rezistif dokunmatik ekranlar,
• Kapasitif dokunmatik ekranlar,
• Kızılötesi (Infrared) dokunmatik ekranlar.

Ağ erişiminin yeni medya araçlarına sağladığı avantajlar nelerdir?

İnternetin en önemli fonksiyonlarından biri çok sayıda insanı aynı anda birbirine bağlayan bir ağ iletişimi sunması ve bu sayede bireylerin birbirleri ile haberleşebildikleri, bilgi sahibi olabildikleri ve var olan bilgiler üzerine yorum yapabildikleri; gecikme olmaksızın geribildirimde bulunabildikleri bir ortam yaratmasıdır. Yeni medyanın en temel özelliklerinden biri de, kullanıcılarına bu olanakları aynı anda sunabilme becerisidir. İnsanların yeni medya ortamlarını kendi gündelik yaşamlarının bir parçası haline dönüştürmelerinin temelinde bu kullanım pratiklerini elde edebilmeleri yatar. Ağ teknolojisi, bireyleri küresel bir alana taşır ve küresel olarak temsil edilebilme olanağını kazandırır. 

Yeni medya araçlarının hedef kitle açısından geleneksel medya araçlarına karşı yarattığı farklılıklar nelerdir?

Yeni medyanın iletişim süreçleri, geleneksel kitle iletişim araçlarına göre değişkenlik gösterir. Yeni medya
tek yönlü değil, çok yönlü bir iletişim aracıdır ve geleneksel kitle iletişim araçlarındaki bu dikey yapı yerine, alıcı ve verici arasında eşitliğe dayanan yatay bir yapılanmaya sahiptir. Ayrıca, geleneksel kitle iletişim araçlarından farklı olarak, iletilerin alıcılara ulaşmasında bir eş zamanlılıktan söz etmek mümkün değildir. Yeni medya dahilinde kodlanan iletilere alıcıların hangi zamanda, hangi ortamda ve hangi araçlarla erişileceği oldukça değişkendir. Bu durum karşısında yeni medya alıcıları, geleneksel medya alıcıları ile karşılaştırıldığında geleneksel anlamda anlaşılan bir kitleden söz etmek olanaksızdır. Geleneksel kitle iletişim araçlarının aynı anda, aynı iletiye ulaşan hedef kitlesine karşın, yeni medya alıcıları eşzamansız bir iletişim süreci içerisindedir ve ayrıca iletilerin kaynağı olabilme yetisine de sahip olarak alışıldık anlamda bir kitlesel bütünlük oluşturmazlar. Bu kavram yeni medyanın iletişim sürecinde kitlesizleştirme olarak tanımlanır.