Finansal Kurumlar Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Son 25-30 yılda bankacılık sektöründe rekabetin artmasında etkili olan nedenleri sıralayınız.

Son 25-30 yılda ekonomilerde uygulanan deregülasyon politikaları, faizlerde sınırlamaların kaldırılması, kambiyo serbestleşmesi nedeniyle bankacılık sektöründe rekabet artmıştır.

1980’li yıllarda birçok ülkenin finansal piyasalarında serbestleşme (deregülasyon) faaliyetlerini ivme kazanmasını izleyen gelişme/gelişmeler hangileridir?

1980’li yıllarda birçok ülkenin finansal piyasalarında serbestleşme (deregülasyon) faaliyetlerini ivme kazanmasını izleyen gelişme ülkelerarası sermaye hareketlerinin hızlanmasıdır. Ayrıca faiz serbestisi ile faiz oranı riski de önemli hale gelmiştir.

Risk nedir?

Risk, beklenen değerden sapma olasılığı olarak tanımlanmaktadır.

Finansal kurumların karşılaştıkları riskler kaç grupta incelenmektedir? Bu kategoriler hakkında bildiklerinizi yazınız.

Finansal kurumların karşılaştıkları riskler üç kategoride değerlendirilebilir. Bu riskler şu şekilde sıralanabilirler: • Günlük standart bankacılık uygulamalarıyla elimine edilebilen ya da kaçınılabilen riskler: Burada standart süreç, sözleşme ve usullerle bankayı zarara uğratacak uygulamalardan kaçınılabilir. • Başkalarına devredilebilen riskler: Bunlar risk transferi ile başkalarına devredilebilen risklerdir. Örneğin faiz oranı riski, swap ve diğer vadeli sözleşmelerle başkalarına aktarılabilir. Borç vadeleri değiştirilerek aktif ve pasifteki vade uyumsuzluğunun önüne geçilebilir. • Firma düzeyinde aktif olarak yönetilebilen risklerdir. Bankacılık sektörü de hem sistematik hem de sistematik olmayan çok geniş bir risk yelpazesi içerisinde faaliyet gösterirler. Bankaların karşılaştıkları temel riskler ise kredi riski, likidite riski, faiz oranı riski kur riski, pazar riski ve ödeme gücü riski yer almaktadır.

Bankaların en sık karşılaştıkları riskleri maddeler halinde sıralayınız.

Bankaların en sık karşılaştıkları riskler; • Kredi riski, • Likidite riski, • Faiz oranı riski, • Kur riski, • Pazar riski, • Operasyonel risktir.

Basel I’e yöneltilen eleştiriler nelerdir? Kısaca bahsediniz.

Basel I Uzlaşısı’nda, kredi riskinin sadece 5 farklı risk ağırlığı için ölçülmesi ve söz konusu ağırlıkların uygulanacağı kalemlerin belirlenmesinde OECD ülkesi olup/olmama kıstaslarının dikkate alınması eleştiri noktalarını oluşturmaktadır.

Basel II nedir? Kısaca açıklayınız

Basel II, bankaların sermaye yeterliliklerinin ölçülmesinde ve değerlendirilmesine ilişkin olarak Basel Bankacılık Denetim Komitesi tarafından yayımlanan ve gelişmiş ülkelerde yürürlüğe giren ve Türkiye’de de yürürlüğe girmesi beklenen standartlar bütünüdür.

Basel II’nin amaçlarını kısaca açıklayarak yazınız

Basel II, bankalarda etkin risk yönetimini ve piyasa disiplinini geliştirmek, sermaye yeterliliği ölçümlerinin etkinliğini artırmak ve böylece sağlam ve etkin bir bankacılık sistemi oluşturmak ve finansal istikrara katkıda bulunmak için sunulmuştur.

Basel II uygulamalarının yapısal blokları kaç tanedir? Kısaca açıklayınız

Basel II uygulamaları üç yapısal bloktan oluşmaktadır. İlk yapısal blok, asgari sermaye yeterliliğine ilişkindir. İkinci yapısal blok, bankacılık denetim ve düzenleme otoritesinin bankanın risk yönetimi ve iç denetim sistemlerinin yetkinliğine dönük denetimi içermektedir. 3. yapısal blokta ise piyasa disiplin; piyasa denetimi yer almaktadır.

Basel II Uygulamalarının Basel I Uygulamalarından ayıran farklılıkları maddeler halinde yazınız.

Basel II Uygulamalarının Basel I Uygulamalarından ayıran farklılıkları şunlardır: • Basel I uygulamalarında Sermaye yükümlülüğü OECD üyesi olma/olmama kriterine göre belirlenmekteyken ikinci uzlaşı da bu ayrım kaldırılmıştır. • Basel II’deki kredi riski, krediyi alan tarafların derecelendirme notlarına göre belirlenmektedir. • Basel I’de sadece kredi ve piyasa riskleri için sermaye zorunluluğu bulunmaktadır. Basel II’de ise bu risklere ilave olarak operasyonel risk yükümlülüğü de eklenmiştir. • Basel II’de hem sermaye yeterliliği hem de bankanın kendisini değerlendirme sürecinin bankacılık denetim otoritesi tarafından denetlenmesi ve değerlendirilmesi istenmektedir. • Basel II’ de sermaye yeterliliği ile ilgili detaylı bilgilerin kamuya açıklanması zorunluluğu getirilmiştir. • Basel II, kredi riski için gereken sermaye yeterlilik yapısını değiştirip operasyonel risk için de sermaye yeterliliği tanımlamakta, piyasa riski ile ilgili düzenlemeleri ise aynen korumaktadır. Buna göre sermaye oranı aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır.

Banka performansının değerlendirilmesinde kullanılan araçları maddeler halinde yazarak kısaca açıklayınız.

Bankacılıkta performans ölçümünde geleneksel olarak finansal oranlardan yararlanılmaktadır. En sık kullanılan göstergeler • Aktif kârlılığı, • Öz sermaye kârlılığı, • Net Faiz Marjı (NFM)’dır. Ayrıca CAMELS analizi gibi bileşik performans ölçütlerinden ve riske göre düzeltilmiş performans ölçütlerinden de yararlanılmaktadır.

Özsermaye kârlılığı nedir? Kısaca açıklayarak yazınız.

Özsermaye kârlılığı: Sadece bankaya öz sermaye sağlayanlar için hesaplanan kârlılık oranıdır. Özsermaye kârlılığı, bankaya özsermaye koyanların kârlılığını gösterirken, aktif kârlılığı ise bankaya fon sunan tüm grupların kârlılığını göstermektedir.

Bankanın özsermaye kârlılığını belirleyen etkenleri maddeler halinde yazınız.

Bankanın özsermaye kârlılığını belirleyen etkenler şunlardır: • Bankanın net kâr marjı, • Aktif devir hızı, • Finansal kaldıraç oranıdır.

Aktif kârlılığ kavramını açıklayınız.

Aktif Kârlılığı: bankaya fon sağlayanlar için hesaplanan kârlılık oranıdır. Aktif kârlılığı ise, net kâr marjı ile aktif devir hızının bir fonksiyonu olmaktadır.

Faiz marjı ve net faiz marjı nedir? Kısaca açıklayarak yazınız.

Faiz marjı, bir bankanın toplam faiz gelirleri ve giderleri arasındaki fark olarak tanımlanmaktadır: Net faiz marjı ise, bankanın kazandığı faiz marjının toplam getirili aktifler (krediler + menkul değerler cüzdanı + bankalar + bankalar arası para piyasası işlemleri) tutarına bölünmesiyle hesaplanmaktadır. Bu oran, bankanın getirili aktiflerinin kazandığı net birim faiz gelirini göstermektedir.

Net faiz gelirinin artırılabilmesi için yapılması gerekenleri maddeler halinde sıralayınız.

Net faiz gelirinin artırılabilmesi için aşağıdakilerin yapılması gerekmektedir: • Gelir getiren aktiflerin getiri oranını yükseltmek. • Aktif yapısını faiz oranlarındaki değişiklikten yararlanılacak biçimde esnekleştirmek ve bu esnekliği sürdürmek. • Değişik para birimlerinin farklı faiz oranlarından yararlanılarak, faiz arbitrajı yapmaktır.

CAMELS yöntemi nedir? Bu yöntemi oluşturan kavramları açıklayınız.

CAMELS, sermaye yapısı, aktif kalitesi, kazanç gücü, likidite gücü ve piyasa riski kriterlerini bir arada değerlendiren bir performans ölçüm yöntemidir. CAMELS analizi ilk harflerini aldığı beş bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenler şu şekildedir: C: Sermaye Yeterliliği (Capital Adequacy): Bu bileşen yoluyla bankanın sermaye yeterliliği değerlendirilmektedir. Bunun için bazı oranlardan yararlanılmaktadır. A: Aktif Kalitesi (Asset Quality): Bu başlık altında bankaların varlık kaliteleri değerlendirilmektedir. Banka varlıkları içinde en önemli kısmı banka kredileri oluşturmaktadır. Bu bağlamda kredi yönetiminin etkinliğinin incelenmesi gerekmektedir. Kredi kalitesi üzerinde çalışılırken, sorunlu /sorunsuz kredi, bunların tahsilatındaki başarı, bunlar için ayrılan karşılıklar, kredi yoğunlaşması gibi konular üzerinde durulmaktadır. Ayrıca bankanın diğer varlıklarının kalitesi de önemli olmaktadır. M: Yönetim Kalitesi (Management Quality): Burada yönetim performansı değerlendirilmektedir. Çünkü banka yöneticilerinin performansı, bankanın performansı üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Bu bölümünün son kısmında yönetim kalitesi ayrıca incelenecektir. E: Kazanç Yeteneği (Earnings Ability): Bu kriter bankanın aktif ve özsermaye kârlılığı üzerinde yoğunlaşmaktadır. Burada kâr ölçütü olarak hem net kâr hem de vergi öncesi kâr esas alınmaktadır. L: Likidite (Liquidity): Bankanın likidite gücünün ölçülmesidir. Bu bağlamda bankaların likit varlıkları, kısa vadeli kaynaklara ulaşım yeteneği gibi kriterler dikkate alınır. S: Piyasa Riskine Duyarlılık (Sensitivity to Market Risk): CAMELS yöntemine en son eklenen kriterdir. Bankacılık Riskleri bölümünde de anlatıldığı gibi piyasa riski (faiz oranı, döviz kuru, mal fiyatlarının riski ve enşasyon riski) tüm bankaları etkisi altına alır.

Riske Göre Düzeltilmiş Performans Ölçütleri (RiskAdjusted Performance Measure-RAPM) nedir? Kısaca açıklayınız.

Riske Göre Düzeltilmiş Performans Ölçütleri (Risk-Adjusted Performance Measure-RAPM), risk-getiri ilişkisine göre bir bankanın optimal performansını değerlendirmek için kullanılmaktadır.

RARORAC nedir? Kısaca açıklayınız.

RARORAC ise RORAC ile RAROC’un bileşimidir. Burada hem getiri hem de sermaye riske göre ayarlanmaktadır.

RAROC sisteminde sermaye yeterliliğine hangi açılardan bakılmaktadır? Maddeler halinde yazınız.

RAROC sisteminde, sermaye yeterliliğine iki açıdan bakılmaktadır. Bunlar: • Risk yönetimi • Performans değerlemesidir.

Riski hesaba katan oranlar hangileridir? Maddeler halinde yazınız.

Riski hesaba katan oranlar şunlardır: • RORAC, • RAROC, • RARORAC’dır.

Bankacılık sektöründe karşılaşılan risk gruplarından sistematik risk ne anlama gelmektedir?

Sistematik risk, tüm finansal piyasaları ve bu piyasalarda işlem gören menkul değerlerin tümünü etkiler. Sistematik riskin kontrol edilmesi olanaksızdır. Sistematik risk kaynakları, faiz oranı riski, satın alma gücü (enflasyon) riski, piyasa riski olarak gruplandırılabilir. Tıpkı diğer işletmeler gibi bankalarda tüm bu sistematik risk kaynaklarının etkisi altındadır. Ekonomik, politik ve sosyal yaşamın yapısı ve değişkenliğinden kaynaklanır.

Bankacılık sektöründe karşılaşılan risk gruplarından sistematik olmayan risk ne anlama gelmektedir?

Yönetim hataları, grevler, teknolojik gelişmeler, yeni buluşlar, tüketici tercihlerindedeğişmeler gibi etmenler sistematik olmayan risk kaynaklarıdır. Daha sonra göreceğimiz gibi operasyonel risklerin büyük bir kısmını sistematik olmayan risk kaynakları oluşturur. Firmaya ve/veya firmanın faaliyette bulunduğu sektöre ait özelliklerin oluşturduğu risktir.

Bankaların en çok karşılaştıkları riskler nelerdir?

Bankaların en sık karşılaştıkları riskler; kredi riski, likidite riski, faiz oranı riski, kurriski, pazar riski ve operasyonel risktir.

Bankaların kredi riskini azaltmak için aldıkları önlemler nelerdir?

Bankaların kredi riskini azaltmak için aldıkları başlıca önlemler şöyledir:

Kredi analizi - kredi değerliliğinin saptanması,

Güvence (teminat) alınması,

Riskin belirli gruplar üzerinde yoğunlaşmaması, bireysel ve sektörel dağılımı,

Kredi sözleşmesi,

Kredilerin izlenmesi.

Likidite riski nedir?

Basit olarak bir bankanın nakit çıkışlarını zamanında ve eksiksiz olarak karşılayacak düzeyde nakit mevcuduna ve nakit yaratabilecek yeteneğe sahip olamaması durumu olarak tanımlanabilmektedir.

Operasyonel risk ne anlama gelir?

Operasyonel risk, banka içi kontrollerdeki aksamalar sonucu hata ve usulsüzlüklerin gözden kaçmasından, banka yönetimi ve personeli tarafından zamana ve koşula uygun hareket edilmemesinden, banka yönetimindeki hatalardan, bilgi teknolojisi, sistemdeki hata ve aksamalar ile deprem, yangın ve sel gibi felaketlerden kaynaklanabilecek kayıpları ya da zarara uğrama ihtimalini göstermektedir.

Piyasa riskinin ölçülmesinde hangi yöntemlerden yararlanılır?

Pazar riskinin ölçülmesinde senaryo analizi ve Riske Maruz Değer (VaR) yöntemlerinden yararlanılabilir.

VaR(value at risk) nasıl bir yöntemdir?

VaR, faiz oranı, enflasyon oranı, döviz kuru ve hisse senedi fiyatları gibi piyasa
risklerinin toplam etkisini tahmin etmektedir. Böylece önceden belirlenmiş bir
dönem ve güven aralığı için pazar faktörlerindeki değişime karşı duyarlı olan belirli
bir varlık ve yükümlülük için kullanılabildiği gibi portföy yatırımları için de
kullanılabilmektedir.

Stres testleri kaç farklı şekilde gerçekleştirilir?

Temelde stres testleri 3 farklı şekilde gerçekleştirilir:
• Birinci tür stres testleri, geçmiş dönemlerde yaşanan ekonomik olayları
dikkate alarak oluşturulan senaryolardır. Bu tür testlerde geçmiş ekonomik
olayların kayıp ve kazançlar üzerindeki etkisi belirlenmeye çalışılır.
• İkinci tür stres testleri, önceden tanımlanmış veya uygulamada yararı tespit
edilmiş bazı değişkenlerin kullanılarak oluşturulan senaryolardır.
• Üçüncü tür stres testleri, mekanik araştırma testleridir. Belirli risk faktörlerinin
değişmesi durumunda, bu değişimin kâr/zarar oranı üzerindeki etkisinin
araştırılmasıdır.

Basel I ne üzerine odaklanmıştır?

Basel komitesi, 1988’de sadece uluslararası alanda faaliyette bulunan büyük bankalara yönelik olarak ilk sermaye yeterliliği uzlaşısını yayınlamıştır. Global finans
sektörü içinde yer alan birçok ülkenin uygulamaya koyduğu Basel I, bir bankanın
batması hâlinde, mevduat sahiplerinin karşılaşabilecekleri maliyetleri en aza
indirmek için asgari olarak tutulması gereken sermaye üzerinde odaklanmıştır.

Basel II'nin odak noktası nedir?

Kredi ve piyasa riskinin yanısıra operasyonel riski de hesaba katan bu uzlaş,sermaye yeterliliği, banka risk yönetimi ve iç denetim sistemleri ile piyasa
disiplini ve denetimi üzerine odaklanmaktadır.

Bnakacılıkta performans ölçümünde nelerden yararlanılır?

Bankacılıkta performans ölçümünde geleneksel olarak finansal oranlardan yararlanılmaktadır. En sık kullanılan göstergeler aktif kârlılığı, özsermaye kârlılığı
ve Net Faiz Marjı (NFM) gibi oranlardır. Öte yandan CAMELS analizi gibi bileşik
performans ölçütlerinden ve riske göre düzeltilmiş performans ölçütlerinden de
yararlanılmaktadır.

Özsermaye ve aktif karlılığı terimleri ne anlama gelir?

Özsermaye kârlılığı, bankaya özsermaye koyanların kârlılığını gösterirken,
aktif kârlılığı ise bankaya fon sunan tüm grupların kârlılığını göstermektedir.
Bankanın özsermaye kârlılığını belirleyen etkenler, bankanın net kâr marjı,
aktif devir hızı ve finansal kaldıraç oranıdır. Aktif Kârlılığı ise net kâr marjı ile aktif devir hızının bir fonksiyonu olmaktadır.

Net faiz marjı nasıl hesaplanır?

Faiz marjı, bir bankanın toplam faiz gelirleri ve giderleri arasındaki fark olarak
tanımlanmaktadır: Net faiz marjı ise, bankanın kazandığı faiz marjının toplam
getirili aktifler (krediler+menkul değerler cüzdanı+bankalar+bankalar arası para
piyasası işlemleri) tutarına bölünmesiyle hesaplanmaktadır. Bu oran, bankanın
getirili aktiflerinin kazandığı net birim faiz gelirini göstermektedir.

NFM'yi belirleyen başlıca faktörler nelerdir?

Bu faktörler, finansal serbestlik, piyasa yapısı, finansal yenilikler ve zorunlu karşılık oranlarıdır.

Net faiz gelirinin artırılabilmesi için nelerin yapılması gerekmektedir?

Gelir getiren aktiflerin getiri oranını yükseltmek.
Aktif yapısını faiz oranlarındaki değişiklikten yararlanılacak biçimde esnekleştirmek
ve bu esnekliği sürdürmek.
Değişik para birimlerinin farklı faiz oranlarından yararlanılarak, faiz arbitrajı
yapmak'tır.

Bnakacılıkta neden CAMELS analizi kullanılır?

Bankacılık performansı, çoğu zaman sadece kârlılık oranlarıyla, bazen yönetim
kalitesiyle, bazen sermaye yeterliliğiyle ve bazen de aktif kalitesiyle ölçülmektedir.
Bu kriterlerin her biri tek başına kullanıldığına banka performansına dar açıdan
bakılmaktadır. Oysa tüm bu kriterlerin bir arada olduğu bir performans değerlendirme yöntemine ihtiyaç vardır. İşte bu yöntem CAMELS yöntemidir. CAMELS, sermaye yapısı, aktif kalitesi, kazanç gücü, likidite gücü ve piyasa riski kriterlerini bir arada değerlendiren bir performans ölçüm yöntemidir.

Risk-Adjusted Performance Measure-RAPM ne anlama gelir?

Riske Göre Düzeltilmiş Performans Ölçütleri (Risk-Adjusted Performance
Measure-RAPM), risk-getiri ilişkisine göre bir bankanın optimal performansını
değerlendirmek için kullanılmaktadır. RAPM, belirli bir risk düzeyinde en yüksek
getiriyi elde etmeyi veya belirli bir getiri düzeyinde en az riske maruz kalmayı
hedeflemektedir. Daha önce kullanılan getiri oranlarında ne getiri ne de sermaye
riske göre düzeltilmiştir.

RORAC, RAROC ve RARORAC terimleri ne anlama gelir?

RORAC; riske göre düzeltilmiş sermayenin getirisi (Return on Risk Adjusted
Capital-RORAC) olarak tanımlanmaktadır. Bu getiri oranında sadece sermaye
riske göre düzeltilmektedir.
RAROC (Risk Adjusted Return on Capital-RAROC) ise riske göre düzeltilmiş
getirinin sermayeye oranlanmasıyla elde edilmektedir. Burada da sadece getiri
riske göre düzeltilmektedir.
RARORAC ise RORAC ile RAROC’un bileşimidir. Burada hem getiri hem de
sermaye riske göre ayarlanmaktadır.

RAROC sisteminde, sermaye yeterliliğine hangi açılardan bakılmaktadır?

RAROC, risk yönetimi amacıyla kullanıldığında, optimum sermayenin belirlenmesi
amacıyla, her bir faaliyet biriminin ne kadar sermayeye ihtiyaç duyduğu
üzerinde durulur.
Performans değerleme amacıyla kullanıldığında ise, her bir birimin riske göre
düzeltilmiş getirisi yani ekonomik katma değeri üzerinde durulur.