Modern Felsefe 2 Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Alman İdealistleri: Fichte, Schelling, Schleiermacher

1. Soru

Alman idealizmi olarak bilinen felsefi devinim hangi görüşten geliştirilmiştir?

Cevap

Bu devinim Kant’ın kuramsal ve pratik felsefe alanındaki görüşlerinden geliştirilmiştir.


2. Soru

Fichte’nin Alman idealizminin gelişimindeki rolü nedir?

Cevap

Fichte Kant’ın pratik felsefe-ahlak felsefesine ilişkin görüşlerini çıkış noktası yaparak idealist felsefesini oluşturma yoluna gitmiştir ve Alman İdealizmi olarak bilinen felsefi devinimin kurucularındandır.


3. Soru

Shulpforta nedir?

Cevap

Shulpforta, Novalis, August Wilhelm Schlegel, Friedrich Schelegel gibi dönemin ünlü romantik şairlerinin yetiştiği ve daha sonra Nietzsche’nin de eğitim göreceği ünlü bir okuldur.


4. Soru

Fichte’nin yaşamında devrimsel bir değişime neden olan olay nedir?

Cevap

1790’da bazı öğrencilerinin isteği üzerine Kant’ın eleştirel felsefesi üzerine çalışmaya başlamasıdır.


5. Soru

Fichte’nin eserleri nelerdir?

Cevap

? Tüm Tanrısal Bildirişin Eleştirisi (1792) ? Fransız Devrimi Üzerine Kamunun Yargısını Düzeltmek için Tasarlanmış Katkılar (1793) ? Tüm Bilim Kuramının Temeli (1794) ? Doğal Hakkın Temeli (1796) ? Törebilim Sistemi (1798) ? İnsanın Belirlenimi (1800) ? Kapalı Ticaret Devleti (1800) ? Bilge İnsanın Özü Üzerine (1805) ? Kutlu Yaşamın Yolu ya da Din Öğretisi (1805) ? Alman Ulusuna Söylevler (1807)


6. Soru

Felsefi bilgide sistem bütünlüğü yakalama amacını ilk deneyen düşünür kimdir?

Cevap

Kant’ın çalışmaları bilgi sistemi için ön çalışmalar olarak kabul edilmekle birlikte; bu işi ilk denemeye girişen Reinhold adlı düşünür olmuş fakat bu ideali gerçekleştirmede başarısız olmuştur.


7. Soru

Alman idealizmi düşünürlerinin ilk ve temel düşünceleri ne olmuştur?

Cevap

Felsefede bir sistem bütünlüğü yaratmak.


8. Soru

Fichte, felsefede sistem bütünlüğünün yaratılmasında nasıl bir yol izlemiştir?

Cevap

Fichte’ye göre her bilimin bir temel ilkesi olmalıdır ve bu nedenle felsefenin de bir temel ilkesi ya da önermesi olmalıdır.


9. Soru

Fichte’ye göre felsefenin temel ilkeleri nelerdir?

Cevap

Fichte’ye göre felsefenin temel ilkesi bilinçli varlık, düşünen ben olmalıdır.


10. Soru

Deneyim kavramı neyi ifade etmektedir?

Cevap

Deneyim, deneyleyen birisinin daima bir şeyi deneyimlemesidir.


11. Soru

Bilinç kavramı neyi ifade etmektedir?

Cevap

Bilinç, her zaman bir nesnenin bir özne tarafından biliniyor olmasıdır.


12. Soru

Bilincin edimsel içeriğinde soyutlama yoluyla oluşturulmuş kavramlar nelerdir?

Cevap

Kendinde-anlık ve kendinde-şey kavramlarıdır.


13. Soru

İdealizm deneyimi nasıl açıklar?

Cevap

İdealizme göre deneyim, kendinde-anlığın ürünüdür.


14. Soru

Dogmatizm yani maddecilik ve determinizm deneyimi nasıl açıklar?

Cevap

Dogmatizme göre deneyim, kendinde-şeyin etkisi olarak açıklanmaktadır.


15. Soru

Dogmatizm bilinci nasıl açıklar?

Cevap

Dogmatizmde bilinç/zihinsellik, salt bir epifenomenden (yan ürün) başka bir şey değildir.


16. Soru

Fichte’nin kendinde-anlama yetisi terimi yerine kullandığı terim nedir?

Cevap

Fichte, kendinde-anlama yetisi yerine ben terimini kullanmayı tercih etmektedir.


17. Soru

Kant’ın, idealizm ve determinizm yollarına bakışı nasıldır?

Cevap

Kant’ın idealizm ve determinizm arasında bir orta yol bulmaya çalıştığı belirtilmektedir.


18. Soru

Fichte’nin idealizm ve determinizm yollarına bakışı nasıldır?

Cevap

Fichte, idealizm ve determinizm gibi iki ayrı yol var ise, salt bunlardan birinin izlenmesi gerektiğini, orta yol diye bir şey olmayacağını belirtir ve seçimini idealizmden yana yapar.


19. Soru

İdealizmin tanımladığın ben neyi temsil etmektedir?

Cevap

Ben’i anlayabilmek için, ben’in arkasında yer alan mutlak bene gitmek gerekmektedir. Ben’i ne denli bilinç nesnesi yapmaya çalışırsak çalışalım her zaman nesneleşmeyi aşan bir ben kalır. Buna salt ya da aşkınsal ben denir ve felsefenin ilk ilkesi bu salt bendir.


20. Soru

Fichte’nin felsefi sisteminin üç temel önermesi nedir?

Cevap

? Ben sadece kökensel bir yolda kendi varlığını koyar. ? Ben’in karşısında genel olarak bir ben-olmayan vardır. ? Ben’de bölünebilir bir Ben’e karşıt olarak bölünebilir bir ben-olmayan bulunur.


21. Soru

Fichte ile Hegel’in açıklamaları arasında nasıl bir ilişki bulunmaktadır?

Cevap

Fichte’nin üç temel önermesi, tez, antitez, sentez şeklindeki Hegelci diyalektik yöntemin bir açımlanışı gibi kabul edilmektedir.


22. Soru

Mutlak ben kavramı nasıl açıklanmaktadır?

Cevap

Mutlak ben salt bir etkinlik, sonsuz bir çabadır. Bu çaba ben-olmayanı, yani doğayı bir karşı tez olarak gerektirir.


23. Soru

Fichte, doğa kavramını nasıl açıklamaktadır?

Cevap

Fichte’ye göre doğa, ben’in ahlaksal özünü olgusallaştıracağı zorunlu bir ortamdır.


24. Soru

Fichte, dürtüyü nasıl açıklar?

Cevap

Fichte güç olarak dürtü duygusunun, henüz tam gelişmemiş bir düşünme aşamasını ortaya koyduğunu kabul etmektedir.


25. Soru

Ben’in kuramsal etkinliğinin arkasında ne yatmaktadır?

Cevap

Ben’in dürtü ya da itki şeklindeki doğası yatmaktadır.


26. Soru

Fichte, insan doğasının ikili görünümünün temelinde neler olduğunu açıklamaktadır?

Cevap

Fichte’ye göre insan, dürtüleriyle zorunluluğun hüküm sürdüğü doğanın, anlama yetisi ya da kendini kendisi aracılığıyla belirleme eğilimiyle de özgürlüğün alanına aittir. İnsan doğası böylece ikili bir görünüm sergilemektedir.


27. Soru

Fichte’ye göre insanın ahlaksal doğasını olgusallaştırmasının yolu nedir?

Cevap

İnsanın eylemlerini salt dolaysız bir doyum, haz uğruna yerine getirilmemesi ama bunların tinsel bir özne olarak insanın önüne koyduğu ideal ereğe doğru yaklaşan bir dizinin üyeleri olmasıdır.


28. Soru

Fichte, özgürlük ve yasa kavramlarını nasıl açıklamaktadır?

Cevap

Fichte’ye göre Özgürlük yasadan doğmaz, tıpkı yasanın özgürlükten doğmaması gibi. Bunlar biri öteki üzerine bağımlı olarak düşünülebilecek iki düşünce değil ama bir ve aynı düşüncedirler; bu tam bir bireşimdir.


29. Soru

Tikel eylem ve ahlaksal eylem arasında nasıl bir ilişki bulunmaktadır?

Cevap

Tikel eylemlerin her biri ahlaksal eylem olabilmeleri için belli bir biçimsel etik koşulu yerine getirmelidir.


30. Soru

Fichte’nin yaklaşımında vicdan nasıl açıklanmaktadır?

Cevap

Vicdan, belirli bir ödevimizin dolaysız bilincidir, yanılmaz ve yanılamazdır. Fichte, vicdanı dolaysız bir duygu olarak kabul eder.


31. Soru

Fichte eylemlerin doğruluğunun belirlenmesinde nasıl bir yol izlemektedir?

Cevap

Fichte, eylemlerin doğruluğu için bir ölçüt aramaktadır ve hiçbir dışsal yetkenin ölçüt olamayacağını belirtir. Aynı zamanda bu ölçüt eğitimli, eğitimsiz tüm insanlar için geçerli olmalıdır.


32. Soru

Fichte’ye göre ben (ego), özgür bir varlık olduğunun bilincine nasıl varır?

Cevap

Ben (ego) kendini ussal ve özgür olarak tanıdığı başka varlıklardan ayırt ederek kendisinin özgür bir varlık olarak bilincine varabilir.


33. Soru

Fichte, hak kavramını nasıl belirlemektedir?

Cevap

Hak kavramını Fichte şu şekilde belirlemektedir: Özgürlüğünü ilişkiye girdiğin tüm başka kişilerin özgürlüğü kavramı yoluyla sınırla.


34. Soru

Fichte hakkaniyet kavramını nasıl açıklamaktadır?

Cevap

Bir ussal varlıklar toplumunun her bir üyesinin özgürlüğünün anlatımını, topluluğun öteki üyelerinin de kendi özgürlüklerini anlatabilecekleri bir yolda sınırlıyor olması hakkaniyet kavramıdır.


35. Soru

Fichte’nin devlet anlayışı nasıldır?

Cevap

Fichte’nin devlet anlayışı, devletin özgür kişiler topluluğuna olanak veren hak ilişkilerinin sürdürülmesi için zorunlu koşul olmasına dayanır ayrıca özgür kişiler topluluğu/devlet sonsuz özgürlük olarak mutlak ben’in kendini olgusallaştırmasının da zorunlu bir koşulu olarak betimlenir.


36. Soru

Fichte’nin devlet anlayışında hangi düşünürün etkisi gözlenmektedir?

Cevap

Rousseau’nun etkisi hem genel istenç hem de toplumsal sözleşme kuramında açıkça görülmekle birlikte, bu görüşün kısmen doğru olduğu kabul edilmektedir.


37. Soru

Fichte’nin devlet yönetimi ile ilgili görüşleri ne şekildedir?

Cevap

Fichte, devlet yönetiminde despotizmi olduğu kadar demokrasiyi de kabul etmez.


38. Soru

Fichte, ekonomi ile ilgili olarak hangi görüşü benimsemektedir?

Cevap

Fichte’ye göre, Platon’un yüzyıllar önce düşündüğü gibi toplumda temel ekonomik sınışarı yaratan bir iş bölümü olmalıdır; ayrıca bunlar arasında bir uyum ya da denge durumu da sürdürülmelidir. Ona göre eğer bir ekonomik sınıf orantısız bir biçimde büyürse bütün ekonomi alt-üst olabilir.


39. Soru

Fichte’nin Kapalı Ticaret Devleti açıklaması nasıldır?

Cevap

Fichte’nin Kapalı Ticaret Devleti adlı yapıtının temel düşüncesi toplumun ortak yararıdır. Bunun için devlet bireyler arasındaki iş bölümünü denetleme ve düzenleme hakkına sahip olmalıdır.


40. Soru

Fichte, diğer ülkelerle yürütülen ticaret ilişkileri hakkında nasıl bir görüşe sahiptir?

Cevap

Öteki ülkeler ile yürütülen ticaret ilişkileri tümüyle devletin elinde olmalı ya da sıkı bir devlet denetimi altında tutulmalıdır. Fichte’nin öngördüğü şey bir tür ulusal sosyalizm olmaktadır.


41. Soru

Fichte’nin uluslararası konfederasyon kurulması ile ilgili görüşü ne şekildedir?

Cevap

Fichte, Haklar sisteminin uluslararası bir topluluğun kurulması yoluyla sürekli ve güçlü bir hâle getirilebileceğini umuyordu ve bunu yapacak olanın da Almanlar olduğu umudunu taşımaktaydı.


42. Soru

Schelling’in eserleri nelerdir?

Cevap

? Mitler Üzerine (1793) ? Genel Olarak Bir Felsefe Biçiminin Olanağı Üzerine (1794) ? Felsefenin İlkesi Olarak Ben (1795) ? Dogmatizm ve Eleştiricilik Üzerine Felsefi Mektuplar (1795) ? Bir Doğa Felsefesine İlişkin İdeler (1797) ? Dünya Ruhu Üzerine (1798) ? Bir Doğa Felsefesi Üzerine İlk Taslak (1799) Bir Doğa Felsefesi Sisteminin Taslağına Giriş ya da Spekülatif Fizik Kavramı Üzerine (1799)


43. Soru

Schelling’in Hegel ile birlikte çıkardıkları derginin adı nedir?

Cevap

Eleştirel Felsefe Dergisi’dir.


44. Soru

Schelling’in Alman Romantik Felsefesine katkıları nasıl oluşmuştur?

Cevap

Sanatın bireysel ve yüce değerinin önemini vurgulamada, anti-ussalcılık, organizma ve canlıcılık kavramlarının önemini vurgulamada Schelling’in aşkınsal idealizmi Alman romantik felsefesinin temel bir örneği hâline gelmiştir.


45. Soru

Schelling’in felsefi gelişiminin dönemleri nelerdir?

Cevap

Öznel idealizm, doğa felsefesi, özdeşlik felsefesi ve negatif ve pozitifin karşıtlığında felsefe olmak üzere 4 dönemdir.


46. Soru

Schelling’in öznel idealizm dönemi nasıl açıklanmaktadır?

Cevap

Bu dönemin başlarında Schelling Fichte felsefesini yansıtan yazılar yazmış; fakat sonrasında yavaş yavaş Fichte’nin etkisinden kurtularak kendi bağımsız konumuna doğru yol almıştır. Dönemin sonlarında ise doğayı ben-olmayan olarak belirleyerek doğa ile tin, nesnel ile öznel arasında yapay bir ikilik yarattığına inandığı Fichte’nin görüşünden ayrılarak kendi doğa metafiziği ile bu ikiliği aşmaya yönelmiştir.


47. Soru

Schelling, Öznel İdealizm döneminin sonlarına doğru doğayı nasıl tanımlamıştır?

Cevap

Öznel idealizm döneminin sonlarına doğru Schelling doğayı mutlak varlığın nesnel belirişi olarak görmeye başlamıştır.


48. Soru

Schelling’e göre Spinoza ve Leibniz’in sunduğu iki önemli girişim nelerdir?

Cevap

Schelling, öznel ve nesnel, ideal ve reel arasındaki bağdaşma ya da uygunluk sorununu çözme yönünde iki önemli girişim olduğundan söz eder: Bu girişimleri yapanlar Spinoza ve Leibniz’dir. Schelling’e göre iki açıklamanın hiçbiri gerçek bir açıklama değildi; fakat ikisinin de üstünlüğü tinsel olanın ve nesnel olanın en sonunda bir oldukları gerçeğinin sezgisini taşımaları idi.


49. Soru

Schelling’e göre filozofun doğa ile ilgili duruşu nasıl olmalıdır?

Cevap

Schelling’e göre filozof doğanın görülür Tin olduğunu, tininse görülmez doğa olduğunu göstermelidir.


50. Soru

Schelling’e göre mutlak kavramı ne anlama gelmektedir?

Cevap

Schelling’e göre mutlak öznellik ve nesnelliğin salt özdeşliğidir ve tek bir bilgi edimidir, içinde hiçbir zamansal ardışıklık yoktur.


51. Soru

Mutlak’ın temsil ettiği üç mantıksal evre nelerdir?

Cevap

Mutlak, üç mantıksal evre sergiler. Bunlar: ? Kendini ideal doğa olarak nesneleştirir, ? Nesnelleşmiş mutlak, öznellik olarak mutlaklığa dönüşür, ? Mutlak nesnellik ve mutlak öznellik yine tek bir mutlak olarak belirir.


52. Soru

Schelling, Doğanın İlk Potansiyelliği kavramını nasıl açıklar?

Cevap

Sınırsız etkinlik ve durdurucu kuvvet arasındaki etkileşimle en alt doğa düzeyi, dünyanın genel yapısı, cisimler dizisi ortaya çıkar. Schelling bu düzeye doğanın ilk potansiyelliği adını verir.


53. Soru

Schelling, Evrensel Mekanizm kavramını nasıl açıklar?

Cevap

Sınırsız etkinliğin itkisi kendini yeniden ileri sürer ve doğanın kuruluşunda ikinci birlik ya da potansiyellik, evrensel mekanizm olarak karşımıza çıkar.


54. Soru

Schelling, bilincin tarihini kaç evrede izler ve bunlar nelerdir?

Cevap

Schelling, bilincin tarihini üç ana evrede izler: İlk evre ilkel duyumdan üretken sezgiye dek yayılır ve doğa felsefesinde maddenin kuruluşu ile bağlantılıdır. İkinci evre üretken sezgiden derin düşünmeye dek uzanır. Üçüncü evrede organizmanın oluşumu devreye girer.


55. Soru

Schelling tarihi nasıl açıklar?

Cevap

Schelling’e göre tarih, insan soyunun özgürleşme yolundaki gelişimidir. Tarih zorunluluk aracılığıyla özgürlüğün gerçekleşimidir.


56. Soru

Schelling’in felsefesinde ben’in ulaşabileceği en yüksek basamak nedir?

Cevap

Fichte’nin felsefesinde ağırlık noktasını pratik felsefe oluşturuyordu. Ben’in temel niteliği eylemdi. Schelling’in felsefesinde ise ben’in ulaşabileceği en yüksek basamak etik değil, estetiktir.


57. Soru

Estetik sezgi kavramı nasıl tanımlanmaktadır?

Cevap

Schelling, ben’in bilen ve eyleyen bilinçliliğine estetik bilinci eklemiştir. O, bu bilinçliliğe estetik sezgi der. Estetik sezgi kendisini sanatsal yaratmada dışlaştırır.


58. Soru

Schelling’in özdeşlik felsefesi nasıl açıklanmaktadır?

Cevap

Schelling’in özdeşlik felsefesi panteizmin bir türüdür ama Spinoza’nın ölü, maddesel ve determinist panteizmine karşıt olarak, doğanın canlılığını vurgulamaktadır. Spinoza’nın etkisi açık olmasına karşın, Herder ve Goethe’nin vitalistik yorumlamaları aracılığıyla filtrelenmiştir. Aynı şey Schelling’in Bruno’sundaki vitalistik panteizmin benzer etkisiyle gerçekleşmiştir.


59. Soru

Schelling’in negatif felsefesi nasıl açıklanmaktadır?

Cevap

Negatif felsefe deyince evreni açıklama amacında olan sistemin tümüyle kavramlara ya da özlere sınırlı olduğunu ve bu sistemlerin mantıksal çıkarım düzeyinde kaldığını öne sürer.


60. Soru

Schelling’in pozitif felsefesi nasıl açıklanmaktadır?

Cevap

Bu felsefe varoluşsal anlamda bir salt edim ya da varlık olarak tanrı ile başlar ve bu en yüksek edimden başlayarak tanrının kavramına ya da doğasına geçer. Buna göre tanrı kişisel olmayan bir kavram ya da öz değil, yaratıcı bir varlıktır; Varlığın efendisidir. Burada varlık, dünyadır. Schelling bu şekilde pozitif felsefeyi kişisel bir varlık olarak tanrı kavramına dayandırmış oluyor.


61. Soru

Schelling’in pozitif felsefe yapma dönemi hangi yıllarda gerçekleşmiştir?

Cevap

Schelling’in pozitif felsefe yapma dönemi 1809’dan ölüm yılı olan 1854 yılına dek süren uzun bir zaman aralığını kapsamıştır.


62. Soru

Schelling’in negatif ve pozitif felsefe arasındaki ayrıma ilişkin görüşü nasıldır?

Cevap

Schelling’e göre, olumsuz felsefenin sonunda sadece olanaklı dini bulabiliriz, olgusal dini değil. Ancak salt akıl sınırları içindeki dinsel koşuldan pozitif felsefeye geçişledir ki ilk olarak din alanına girmiş oluruz.


63. Soru

Schleiermacher’in eserleri nelerdir?

Cevap

? Din Üzerine Söylem (1799) ? Monologlar (1800) ? Günümüze Dek Ahlak Öğretisinin Bir Eleştirisinin Ana Çizgileri (1803)


64. Soru

Hermeneutik kavramı ne anlama gelmektedir?

Cevap

Hermeneutik, dinsel yorum bilim anlamına gelmektedir.


65. Soru

Schleiermacher’in felsefi önemi nasıl açıklanmaktadır?

Cevap

Schleiermacher’in felsefi önemi dinsel yaşamı çözümleme eylemine girişince ortaya çıkan yorumlama denemesi ile dinsel bir yorum bilim (hermeneutik) alanından hareketle modern hermeneutiğin de kurucularından biri durumuna gelmiş olmasıdır.


66. Soru

Schleiermacher’in düşünce ve varlığa dair görüşleri nasıldır?

Cevap

Schleiermacher’e göre düşünce ve varlık birbirleriyle ilişkilidir. Bu da iki yolla olur: ya düşünce kendisini doğaya uydurur ya da doğayı kendisine uydurur. Bu iki yol insanda başlar ve tanrıda birleşir, özdeşleşir.


67. Soru

Schleiermacher’e göre en son olgusallık nedir?

Cevap

En son olgusallık tin ve doğanın evrende ya da tanrıda özdeşlikleridir. Kavramsal düşünce bu özdeşliği anlayamaz ama özdeşlik duyumsanabilir.


68. Soru

Schleiermacher dinin özünü nasıl görmektedir?

Cevap

Schleiermacher’e göre dinin özü ne düşünce, ne de eylemdir; sadece duygu ya da sezgidir. Bu edim evreni sezmeye çalışır ve evren Schleiermacher’e göre, sonsuz tanrısal olgusallıktır. Bu yüzden din özsel olarak sonsuza bağımlılık duygusudur.


69. Soru

Schleiermacher’in din ve ahlak görüşünün diğer filozofların yaklaşımına benzer ve farklı yanları nelerdir?

Cevap

Schleiermacher, Kant ve Fichte’nin dini ahlaka indirgeme projelerine itibar etmemiş, görüşleriyle tıpkı Schelling’in yaptığı gibi Ortaçağın büyük mistik düşünürü Jakobi’yi izlemiş olmaktadır.


70. Soru

Schleiermacher’in metafiziğe ilişkin görüşü nasıldır?

Cevap

Schleiermacher’e göre hem metafizik hem de ahlak, din ile bütünlenmeye gereksinim duyarlar. Sonsuz bütünlüğün temel dinsel sezgisi olmaksızın metafiziğin kavramsal yapısı boşlukta asılı kalacaktır ve yine din olmaksızın ahlak felsefesi insanın oldukça yetersiz bir kavramını verecektir.


71. Soru

Spinoza tanrıyı nasıl açıklamaktadır?

Cevap

Spinoza’ya göre tanrı insana ilişkin tüm kategorileri aşar. Tanrı ayrımlaşma ve karşıtlık içermeyen bir birliktir bu nedenle insan düşüncesinin kategorilerinden hiçbiri ona uygulanamaz. Örneğin tanrıya kişilik yüklenemez. Çünkü tüm bu kategoriler sonludur ve birbirine bağımlıdırlar.


72. Soru

Schleiermacher tanrıyı nasıl açıklamaktadır?

Cevap

Schleiermacher için tanrı aynı zamanda sonsuz bir yaşam ilkesidir ve bu yönüyle Spinoza’dan az çok uzaklaşarak Fichte’nin geç dönem felsefesine yaklaşmış olur.


73. Soru

Schleiermacher dini nasıl açıklamaktadır?

Cevap

Schleiermacher için din sonsuza yönelen temel bağımlılık duygusunun kazanılmasından oluşur ve zihinden çok yüreğin, bilgiden çok inancın konusudur.


74. Soru

Schleiermacher bireysel kişiliğin önemini nasıl açıklamaktadır?

Cevap

İnsan-olma tümeli tüm sonlu bireylere içkindir, bu açıdan her birey aynı zamanda tanrısalın tikel bir belirişidir denebilir. Ama aynı zamanda düşünme/bilme etkinliklerinin ve isteme/eyleme etkinliklerinin konusu olarak insan bireyi tin ve doğayı birleştirir, bir başka deyişle zihin ve bedenden oluşur ve bu şekilde yer ve zaman açısından bireyselleşir. Bunun anlamı her birinin kendine özgü yetenekleri ve bir özgünlüğü (orijinalitesi) bulunduğudur.


75. Soru

Schleiermacher bireyselliği nasıl görmektedir?

Cevap

Schleiermacher’e göre bireysellik ancak başkaları ile ilişki içinde gerçeklik kazanır. Toplum da insan bireylerinin bir topluluğu olarak bireysel ayrımları gerektirir. Böylece toplum ve birey birbirlerine göndermede bulunan olgulardır.


76. Soru

Fichte, Kant’ın eleştirel felsefe üzerine hangi devrimsel çalışmaları yayımlamıştır?

Cevap

1790’da bazı öğrencilerinin isteği üzerine Kant’ın eleştirel felsefesi üzerine çalışmaya başladı. Bu çalışma yaşamında devrimsel değişimlere yol açtı. 1792’de, Tüm Tanrısal Bildirişin Eleştirisi, 1793’te Fransız Devrimi Üzerine Kamunun Yargısını Düzeltmek İçin Tasarlanmış Katkılar adlı çalışmaları yayımlandı.


77. Soru

Fichte’nin felsefesinin bir etik idealizm olma niteliğini gözler önüne seren yapıtlar hangileridir?

Cevap

Fichte 1796’da Doğal Hakkın Temeli adlı yapıtını, 1798’de Törebilim Sistemi başlıklı çalışmasını yayımladı. Her iki yapıt da bilim kuramının ilkelerine göre işlenmiş olmakla birlikte, Fichte’nin felsefesinin bir etik idealizm olma niteliğini açık bir biçimde gözler önüne sermektedir.


78. Soru

Fichte, her bilimin temel ilkesini neye dayandırır?

Cevap

Fichte’ye göre her bilimin temel bir ilkesi vardır ve felsefe için bu ilke bilinçli varlık, düşünen ben olmalıdır.


79. Soru

Fichte, deneyim kavramını nasıl açıklamıştır?

Cevap

Deneyim, deneyleyen birisinin daima bir şeyi deneyimlemesidir. Bilinç her zaman bir nesnenin bir özne tarafından biliniyor olmasıdır. Bu nedenle bilincin edimsel içeriğine baktığımız da, orada soyutlama yoluyla oluşturulmuş iki temel kavram buluruz, bunlar kendinde anlık ve kendinde şey kavramlarıdır. Bu durumda deneyim ya kendinde anlığın ürünüdür ya da kendinde şeyin etkisi olarak açıklanabilir.


80. Soru

Aşkınsal ben nedir?

Cevap

Ben’i ne denli bilinç nesnesi yapmaya çalışırsak çalışalım her zaman nesneleşmeyi aşan bir ben kalır. Buna salt ya da aşkınsal ben denir ve felsefenin ilk ilkesi bu salt bendir.


81. Soru

Fichte’nin felsefi sisteminin üç temel önermesi nedir?

Cevap

Fichte’nin felsefi sisteminin üç temel önermesi şöyledir: “Ben sadece kökensel bir yolda kendi varlığını koyar”, “Ben’in karşısında genel olarak bir ben-olmayan vardır”, “Ben’de bölünebilir bir Ben’e karşıt olarak bölünebilir bir ben olmayan bulunur.”


82. Soru

Fichte’nin üç temel önermesi Hegel ile nasıl ilişkilendirilir?

Cevap

Fichte’nin üç temel önermesi tez, antitez, sentez şeklindeki Hegelci diyalektik yöntemin bir açımlanışı gibidir.


83. Soru

Fichte, mutlak beni nasıl açıklamıştır?

Cevap

Mutlak ben salt bir etkinlik, sonsuz bir çabadır. Bu çaba ben-olmayanı, yani doğayı bir karşı tez olarak gerektirir. Doğa, ben’in ahlaksal özünü olgusallaştıracağı zorunlu bir ortamdır.


84. Soru

Fichte’ye göre insan doğası nasıl bir görünüm sergiler?

Cevap

İnsan, dürtüleriyle zorunluluğun hüküm sürdüğü doğanın, anlama yetisi ya da kendini kendisi aracılığıyla belirleme eğilimiyle de özgürlüğün alanına aittir. İnsan doğası böylece ikili bir görünüm sergiler.


85. Soru

Hak kavramını Fichte ne şekilde tanımlar?

Cevap

Hak, toplumsal bir kavramdır ve Fichte tarafından şu cümleyle belirlenir: “Özgürlüğünü ilişkiye girdiğin tüm başka kişilerin özgürlüğü kavramı yoluyla sınırla”. Bunu şu şekilde açıklamak olanaklıdır: Bir ussal varlıklar toplumunun her bir üyesinin özgürlüğünün anlatımını, topluluğun öteki üyelerinin de kendi özgürlüklerini anlatabilecekleri bir yolda sınırlıyor olması hakkaniyet kavramıdır.


86. Soru

Fichte’ye göre bireylerin istençleri neyi oluştururlar?

Cevap

Fichte’ye göre bireylerin istençleri tek bir istenç halinde birleşerek genel istenci temsil eden devleti oluştururlar.


87. Soru

Schelling, Fichte felsefesine ilişkin hangi yazıyı yayımlamıştır?

Cevap

Schelling’in 1795’te yayımlanan Felsefenin İlkesi Olarak Ben Üzerine başlıklı yazısı Fichte felsefesine ilişkindir.


88. Soru

Schelling’in felsefi gelişimi hangi aşamalarda ele alınmaktadır?

Cevap

Schelling’in felsefi gelişimini dört aşamada ele almak geleneksel hâle gelmiştir: Bunlar, öznel idealizm, doğa felsefesi, özdeşlik felsefesi ve negatif ve pozitifin karşıtlığında felsefe şeklinde nitelenebilecek dört aşama ya da dönem olarak birbirini izlemiştir.


89. Soru

Schelling, Öznel İdealizm döneminin sonlarına doğru doğayı nasıl görmüştür?

Cevap

Schelling Öznel İdealizm döneminin sonlarına doğru doğayı mutlak varlığın nesnel belirişi olarak görmeye başladı.


90. Soru

Schelling, doğa metafiziği ile hangi aşamaya yönelir?

Cevap

Schelling’e göre Fichte, doğayı ben-olmayan olarak belirleyerek doğa ile tin, nesnel ile öznel arasında yapay bir ikilik yaratmıştır. Kendi doğa metafiziği işte bu ikiliği aşmaya yönelir.


91. Soru

Schelling’e göre filozof, doğa ile tini nasıl açıklamalıdır?

Cevap

Schelling’e göre filozof, doğanın görülür tin olduğunu, tininse görülmez doğa olduğunu göstermelidir.


92. Soru

Schelling’e göre mutlak, tin ve doğanın özdeşliğini temsil ederken hangi mantıksal evreleri sergiler?

Cevap

Tin ve doğanın özdeşliğini temsil eden Mutlak, üç mantıksal evre sergiler; 1. kendini ideal doğa olarak nesneleştirir, 2. nesnelleşmiş mutlak, öznellik olarak mutlaklığa dönüşür, 3. mutlak nesnellik ve mutlak öznellik yine tek bir Mutlak olarak belirir.


93. Soru

Schleiermacher’e göre tarih nedir?

Cevap

Schleiermacher’e göre tarih insan soyunun özgürleşme yolundaki gelişimidir. Tarih zorunluluk aracılığıyla özgürlüğün gerçekleşimidir.


94. Soru

Schleiermacher’e göre düşünce ve varlık arasındaki ilişki nasıldır?

Cevap

Schleiermacher’e göre düşünce ve varlık birbirleriyle ilişkilidir. Bu da iki yolla olur: ya düşünce kendisini doğaya uydurur ya da doğayı kendisine uydurur. Bu iki yol insanda başlar ve tanrıda birleşir, özdeşleşir.


95. Soru

Schleiermacher’e göre düşünce varlığa nasıl bağlanabilir?

Cevap

Schleiermacher’e göre düşünce ve varlık birbirleriyle bağlantı içindedirler. Ona göre düşüncenin varlığa bağlanabilmesi için iki yol vardır: Birincisi bilimsel ya da kuramsal bilgide olduğu gibi düşünce kendisini varlığa uydurabilir ve bilimsel kavram ve yargılarımızın bütününe karşılık gelen varlık doğa olarak adlandırılır. İkinci yol olarak düşünce varlığı kendisine uydurmaya çalışır. Bu yol ahlaksal etkinliğimizin yoludur.


96. Soru

Schleiermacher’e göre metafizik ve ahlakın din ile ilişkisi nasıldır?

Cevap

Schleiermacher’e göre hem metafizik hem de ahlak, din ile bütünlenmeye gereksinim duyarlar. Sonsuz bütünlüğün temel dinsel sezgisi olmaksızın metafiziğin kavramsal yapısı boşlukta asılı kalacaktır ve yine din olmaksızın ahlak felsefesi insanın oldukça yetersiz bir kavramını verecektir. Çünkü ahlak açısından insan kendi yaşamının özgür ve özerk yöneticisi gibi görünürken dinsel sezgi ona sonsuz bütünlük üzerine, tanrı üzerine bağımlılığı göstermiş olur.


97. Soru

Schleiermacher, din felsefesine nasıl yaklaşır?

Cevap

Schleiermacher, görüldüğü gibi din felsefesini dinsel deneyimin yorumlanışı olarak görmüş, bu konuda Spinoza’dan büyük ölçüde yararlanmıştır: Spinoza’ya göre tanrı insana ilişkin tüm kategorileri aşar. Tanrı ayrımlaşma ve karşıtlık içermeyen bir birliktir bu nedenle insan düşüncesinin kategorilerinden hiç biri ona uygulanamaz.


98. Soru

Schleiermacher, kavramsal düşünceye göre tanrı ve dünyayı nasıl değerlendirir?

Cevap

Kavramsal düşünce yarattığı ayrımlaştırmayı tümüyle ortadan kaldıramadığı için tanrı ve dünyayı birbiriyle özdeş değil de bağlantılı olarak düşünür. Yani biri ötekini imler. Ne dünyasız bir tanrı olabilir ne de tanrısız bir dünya. Şu hâl de bu iki düşünce ne tam özdeşleştirilebilir ne de tam birbirlerinden ayrılabilir. Kavramsal düşünce evreni zorunlu olarak bu iki düşünce yoluyla kavrarken, bunları birbirine karıştırmamalıdır.


99. Soru

Schleiermacher’e göre bireysellik nasıl gerçeklik kazanır?

Cevap

Schleiermacher’e göre bireysellik ancak başkaları ile ilişki içinde gerçeklik kazanır. Toplum da insan bireylerinin bir topluluğu olarak bireysel ayrımları gerektirir. Böylece toplum ve birey birbirlerine göndermede bulunan olgulardır.


100. Soru

Schleiermacher, kişileri birbirinden ayıran öz bilinçliliği nasıl açıklar?

Cevap

Schleiermacher, öz bilinç formu için duygu sözcüğünü uygun bulur. Duymak­duygulanmak, düşünmek ve yapmak bilincin üç formu olarak kişileri birbirinden ayıran öz bilinçliliği oluştururlar.


Bahar Dönemi Dönem Sonu Sınavı
25 Mayıs 2024 Cumartesi