Aile Psikolojisi ve Eğitimi Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Döngüsel nedensellik: Ailede bireylerin davranışları, sebep-sonuç ilişkisi içinde do!rusal bir nedensellikten çok birbirini etkileyen döngüsel bir nedensellik içinde daha iyi anlaşılır. Örn. Işıl’ın sıkıntı ve kaygısında artış onun ders başarısını olumsuz etkilemektedir. Baba, annenin kızıyla daha çok ilgilenmesini istemektedir. Anne, kızını daha çok çalışması için sıkıştırmaktadır. Bu da Işıl’ın sıkıntısını daha çok artırmaktadır

Ebeveynin fiziksel olarak olmadığı aileler: İşi nedeniyle sık sık seyahat edenler, kamyon şoförleri, ordu mensupları gibi yetişkin aile üyelerinden biri uzun süreler için evden uzaktadır. Bakımın çoğunu veren ebeveynin sorumluluğun çoğunu taşıması söz konusudur. Uzaktaki ebeveyn geri döndüğünde çocuklara özel bir ilgi gösterebilir. Evdeki ebeveyn normal sorumluluklarına ek olarak eğlendirmek zorunda olduğu ek bir çocuğa sahipmiş gibi olur.

Ailedeki problemlerin, kendileri hakkında sahip oldukları ve baskıcı kültürel söylemlerden de yansıyan öykülerle ilişkili olduğunu belirten ve sorun yaşayan ailelerin kendi yaşamlarına yönelik olumsuz, zarar verici ve umutsuz öyküleri kurguladığını öne süren kuram hangisidir?

Postmodern Aile Kuramı'na göre ailedeki problemlerin, kendileri hakkında sahip oldukları ve baskıcı kültürel söylemlerden de yansıyan öykülerle ilişkili olduğunu belirtir. Bu kurama göre sorun yaşayan aileler kendi yaşamları ile ilgili sıklıkla olumsuz, zarar verici ve umutsuz öyküleri kurgularlar.

Hayaletli aileler: Aileden birisi öldüğünde veya aileyi terk ettiğinde, daha önce bu kişi tarafından üstlenilmiş roller ve görevler yeniden dağılır. Bu her zaman istenen şekilde olmayabilir. Örn: Ebeveynlerin hayatını çekilmez kılan aksi bir dede, aile bireylerinin birbirlerine kenetlenmesini sağlamaktadır. Yaşlı adamın vefatı sonrasında ortaya çıkan boşlukta itecekleri ortak bir güç olmadan sadece birbirlerini itebilirler. Senelerdir ilk kez uyumsuzluk ortaya çıkar.

Ailenin işlevleri çerçevesinde temel görevler: Aile üyelerinin bakımı, beslenmesi, korunması, eğitimi gibi yaşamsal gereksinimlerin sağlanmasına yönelik görevleri kapsamaktadır. 

Bekar Genç Erişkinler Dönemi: Bekar genç erişkinin; ailesinden duygusal olarak ayrışma sürecini tamamlaması, yakın ilişkiler kurmayı başarması, kendi yaşam planlarını oluşturma yeterliliğine kavuşmuş olması beklenir.

Aile sistemi içerisinde tamamlayıcı ilişki , eşitliksiz ve farklılıkların olduğu ilişkidir. Örn. Eşlerden biri başırıyorsa diğeri “alttan” alır.

Geçiş ailesi, dış görünüşü ile çekirdek aile tipinde olan ama benimsediği kavramlar ve sosyal yaşam ilkeleri açısından geleneksel kavramları sürdürme eğiliminde olan aile tipidir. 

Davranışların öğrenme ile kazanıldığını, bir eşin davranışının diğerinin hareketlerini etkilediğini öne süren ve  ilişki doyumunda bireyin eşi ile yaşadığı olumlu davranışların önemini vurgulayan aile kuramı aşağıdakilerden hangisidir?

Bilişsel-davranışçı aile teorisi; davranışların öğrenme ile kazanıldığını, bir eşin davranışının diğerinin hareketlerini etkilediğini öne sürer. İlişki doyumunda bireyin eşi ile yaşadığı olumlu davranışların önemini vurgular.

Homeostazis, değişen çevresel şartlar karşısında ailenin dengesini koruyabilme becerisidir. Aileler bazı zamanlarda gelişime yönelik olarak sınırlarını zorlayarak temel yapısını değiştirmeyi (morfogenesis), bazı dönemlerde ise denge durumunu sürdürmeyi (morfostazis) tercih ederler. Örn. Aileler kriz dönemlerinde denge durumunu koruma yani morfostazis eğiliminde olurken, aileye yeni bireylerin katıldığı dönemlerde morfogenezis gözlenebilir.

Etkili iletişim: Güçlü ailelerde iletiler duyarlı bir şekilde verilir ve alınır. Bu ailelerde destek, anlayış ve empati vardır. Birbirleri ile konuşacak çok şeyleri vardır. Bir çatışma olduğunda sessiz kalmak yerine konuşarak çözümlemeyi tercih ederler.

Merkezkaç aile, aileden uzaklaşma eğilimini tanımlar. Merkezcil aile ise, aileye yakınlaşma eğilimini tanımlar. Merkezkaç dönemde giren aile sistemi bireylerinin aile dışındaki bağımsızlaşması hedeflerine yönelir (örn.genç erişkinin evden ayrılması). Merkezkaç aileler; evden uzaklaşmak isteyen, daha çok aile dışında kurduğu ilişkilerde mutlu olan bireylerden oluşur.

Evli Çiftler (Çocuksuz): Bu dönemin temel görevi bireylerin evliliğe uyum sağlamasıdır. Kişiler kendi bireyselliklerini korurken, eş rolünü benimsemeleri, yeni aileye ilişkin sorumlulukları üstlenmeleri gerekir. Evli çift; aileleri ve akranlarıyla nasıl ilişki kuracakları, birlikte yaşamın pratik yönleri, aralarındaki küçük ya da büyük farklılıklarla nasıl başa çıkabilecekleri konusunda ortak düşünceler geliştirmeleri gerekir. Her bireyin kendi köken ailesinden getirdiği alışkanlıklar ve beklentiler yeni sisteme göre değiştirilmelidir. Ayrıca eşlerinin aileleri (kayın valide, kayınpeder gibi) ile kurulacak dengeli ilişkiler önem kazanır. Bazı çiftler aileleriyle ilişkilerini bütünüyle keserek kendi bağımsız alanlarını oluşturmaya kalkışırlar. Bu genellikle başarılı olmaz ve evliliği aşındırabilir. Evlilik sanatı, akrabalarla duygusal ilişkiyi sürdürmeye devam ederken bağımsızlaşmayı başarabilmeyi içerir. Bu dönemin diğer bir gelişimsel görevi de ebeveynliğe hazırlıktır.

Aileler, denge ve istikrarını korumak için kendini ayarlayan geribildirim düzenekleri kullanırlar. 

Kadına yönelik şiddetin hala bazı aile ve kültürel çevreler tarafından tolere edilmesini haklı olarak eleştiren ve kadın ve erkek arasında eşit güç ilişkisinin olması gerektiğni vurgulayan aile kuramı hangisidir?

Feminist Aile Kuramı:

1970’lerde gelişen kadın hareketinden ortaya çıkan feminist aile teorisi, cinsiyete dayanan ailenin yapısını ve rollerini irdelemiştir. Feminist teoriye göre aile; kadın-erkek arasındaki güç ilişkilerinde kadının aleyhinde dengesizlikler içeren, toplumdaki cinsiyet hiyerarşilerini ve cinsiyet ayrımlarını yansıtan bir kurum olarak görülür. Cinsiyet politikaları kadınların rollerini, başkalarına hizmet etmek ve onların gereksinimlerini anlamak yönünde şekillendirmektedir. Dolayısıyla kadınlar kolayca pasif, bağımlı ve girişimde bulunmayan kişiler olarak etiketlenmektedir. Kadının bir taraftan ev işlerinde çalışırken diğer tarafta çalışma hayatının içinde düşük ücret aldığını, bunun iki taraflı sömürü ortamı oluşturduğunu vurgular. Kadına yönelik şiddetin hala bazı aile ve kültürel çevreler tarafından tolere edilmesini haklı olarak eleştirir. Kadın ve erkek arasında eşit güç ilişkisinin olması gerektiği önemle vurgulanır.