Konut Yapı Kooperatifçiliği Dersi 7. Ünite Özet

Giriş

Konut yapı kooperatifleri de diğer kooperatifler gibi tüzel kişiliğe sahiptir. Kooperatifler ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır.

Tüzel kişiliğin sona ermesi ise iki aşamada gerçekleşir. Öncelikle dağılma nedenlerinin gerçekleşmesi Dağılma nedeninin ortaya çıkmasından sonra, tasfiye sürecinin tamamlanması da gerekir.

Konut Yapı Kooperatiflerinin Dağılması

Kooperatiflerin dağılma nedenleri;

1. Ana sözleşme gereğince dağılma,
2. Genel Kurul kararıyla dağılma,
3. İflâsın açılmasıyla dağılma,
4. Kanunlarda öngörülen diğer hallerde ilgili Bakanlığın mahkemeden alacağı karar üzerine dağılma,
5. Diğer bir kooperatifle birleşmesi veya devralınması suretiyle dağılma,
6. Üç yıl olağan Genel Kurul’unu yapmaması halinde dağılma,
7. Kooperatifin amacının gerçekleşmesi halinde dağılmadır.

Belli bir amaca ulaşmak üzere kurulmuş olan konut yapı kooperatifinin amacına ulaşması da, bir sona erme nedenidir.

Ana Sözleşme Gereğince Dağılma

Ana sözleşmede dağılma nedenleri gösterilmişse, bu nedenlerin gerçekleşmesi de kooperatifin dağılması sonucunu doğurur.

Genel Kurul Kararıyla Dağılma

Kooperatifin zorunlu organlarından biri olan Genel Kurul, kooperatifin karar organıdır. Genel Kurul, kooperatifteki en yetkili organ olup çok sayıda görev ve yetkiye sahiptir. Bu yetkilerden biri kooperatifin dağılmasına karar verme yetkisidir.

Genel Kurul dağılma kararını, ortakların en az 1/4’ünün katılımıyla yapacağı toplantıda fiilen kullanılan oyların 2/3’ü ile alır.

İflâsın Açılmasıyla Dağılma

İcra ve İflâs Kanunu’na göre kooperatifin borçlarının aktifinden fazla olduğu mahkemece tespit edilirse önceden takip yapılmasına gerek olmadan, kooperatifin iflâsına karar verilir. Kooperatif borçlarının aktifinden fazla olduğu;

• Kooperatifi idare ve temsile yetkili kişiler.
• Kooperatif tasfiye halinde ise tasfiye memurları,
• Tasfiye halindeki kooperatifin alacaklılarından biri tarafından iddia edilebilir.

İlgili Bakanlığın Mahkemeden Alacağı Karar Üzerine Dağılma

Kooperatifler Kanunu, iki durumda ilgili Bakanlığın talebi üzerine mahkemenin kararı ile kooperatifin dağılmasından söz etmektedir. Bunlardan birincisi, kooperatifin amacına ulaşmasına imkân kalmadığının Bakanlık tarafından tespitidir. İkinci olarak, kanunda belirtilen diğer hallerde de, ilgili Bakanlığın mahkemeye başvurma olanağı vardır.

Kooperatifin Amacına Ulaşma İmkânının Bulunmadığının Tespit Edilmesi

Her konut yapı kooperatifinin bir amacı vardır ve bu amaç ana sözleşmede gösterilir. Ancak bazı durumlarda konut yapı kooperatifi amacına ulaşamayabilir. Bu durumun Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından tespit edilmesi üzerine, Bakanlık mahkemeye başvurarak kooperatifin feshine karar verilmesini talep edebilir.

Fesih, kanunda veya ana sözleşmede yer alan nedenlerden birine dayanılarak bu yetkiye sahip olanlar tarafından kooperatifin tüzel kişiliğinin sona erdirilmesidir. İnfisahta ise, kanun veya ana sözleşmede belirtilen nedenlerden birinin gerçekleşmesi yeterlidir. Herhangi bir karar alınmasına veya ihbarda bulunulmasına gerek kalmadan kooperatif tüzel kişiliği kendiliğinden sona erer.

Kanunlarda Belirtilen Diğer Haller

• Kooperatifler Kanunu kanunlarda belirtilen diğer hallerde de Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın mahkemeye başvurarak kooperatifin feshine karar verilmesini talep edebileceğini belirtmektedir. Bu haller;
  • Kooperatifin kanunen zorunlu organlarından birinin yokluğu,
  • Kooperatifin kamu düzenine veya işletme konusuna aykırı işlemlerde bulunmasıdır.
• Kooperatif Sermayesi ile Kanuni Yedek Akçeler Toplamının 2/3’ünün Karşılıksız Kalması Nedeniyle Dağılma Birleşme ya da Devralınma Nedeniyle Dağılma
• Kooperatifin Üç Yıl Olağan Genel Kurul Toplantısını Yapmaması Nedeniyle Dağılma
• Kooperatifin Amacının Gerçekleşmesi

Konut Yapı Kooperatiflerinin Tasfiyesi

Tasfiye ile sona eren kooperatifin, malvarlığı paraya çevrilerek kooperatif borçları ödendikten sonra, artan kısım ortaklar arasında paylaştırılır. Tasfiye sırasında yapılması gereken işlemler şunlardır:

• Kooperatifin devamı sırasında başlamış olan, fakat henüz tamamlanmamış olan işlemleri tamamlamak.
• Kooperatifin borç ve taahhütlerini yerine getirmek.

• Kooperatifin alacaklarını tahsil ederek ve varlıklarını paraya çevirerek, kooperatifin kalan varlığını saptamak.
• Malvarlığından artan kısmı ortaklar arasında bölüştürmek.

Tasfiye Kurulu

Dağılma nedenlerinin gerçekleşmesinden sonra yapılması gereken tasfiye işlemleri, kooperatiflerde Tasfiye Kurulun tarafından gerçekleştirilir.

Tasfiye Kurulunun Oluşturulması

Kooperatiflerde Tasfiye Kurulu dört şekilde belirlenebilir. Bunlar:

• Tasfiye Kurulu’nun kimlerden oluştuğu ana sözleşmede gösterilebilir.
• Tasfiye Kurulu üyeleri, Genel Kurul tarafından belirlenebilir.
• Tasfiye Kurulu üyeleri, mahkeme tarafından da atanabilir.
• Yönetim Kurulu, kanunen Tasfiye Kurulu olarak görev yapabilir.

Tasfiye Kurulu Üyelerinde Bulunması Gereken Nitelikler

Zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suiistimal, sahtekarlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suiistimal, devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlardan hüküm giymiş kişiler tasfiye kurulu üyesi olamazlar.

Tasfiye Kurulunun Görev ve Yükümlülükleri

• Tasfiye Kurulu üyeleri, tasfiye işlerinin bir an önce bitirilmesi için çalışmakla yükümlüdür. Tasfiye Kurulu; alacakları toplar, borçları öder, taşınır ve taşınmaz malları satarak kooperatif malvarlığını nakde çevirir.
• Tasfiye Kurulu, kooperatif Genel Kurulu’nu gerektiğinde toplantıya çağırabilir
• Tasfiye Kurulu, tasfiye sonucu elde kalan parayı ortaklara dağıtır. Ancak bu dağıtımın yapılabilmesi için, bu konuda ana sözleşmede hüküm bulunması gerekir. Aksi halde, tasfiye sonucu kalan para Türkiye Milli Kooperatifler Birliği’ne bırakılır.
• Tasfiye Kurulu üyeleri göreve başladıkları zaman, kooperatifin dağılma kararının verildiği tarihteki durumunu inceleyerek varlıkları, alacakları, borçları gösterir bir envanter defteri ile açılış bilançosu hazırlar.
  • Kooperatifin eskiden başlamış olup da, henüz bitirilmemiş işlerinden tamamlanması mümkün
  • olanlar tamamlanır, taahhütler yerine getirilir, alacaklar ve gerektiğinde ödenmemiş sermayeler tahsil edilir.
  • Kooperatif borçlarının mevcutlarından fazla olması halinde, tasfiye memurları durumu mahkemeye bildirir.
  • Tasfiye sırasında, Tasfiye Kurulu kararlarının yer alacağı bir tasfiye defteri tutulur.
  • Tasfiyenin uzun sürmesi halinde her yılsonu için, ara bilançolar ile tasfiye sonunda kesin bilanço hazırlanır ve Genel Kurul’a sunulur.
  • Tasfiyenin sona ermesi üzerine Tasfiye Kurulu, kooperatif unvanının sicilden silinmesini sicil memurluğundan talep eder.
  • Dağılma ile kooperatifin idare ve temsili yetkisi Tasfiye Kurulu’na geçer
  • Tasfiye Kurulu üyeleri, tasfiye sürecinde kooperatif adına düzenlenen bütün belge ve senetleri imzalama yetkisine de sahiptirler.

Tasfiye Kurulu üyelerine, bu görevleri karşılığında belli bir ücret ödenir. Bu ücretin miktarı, atamayı yapan merci tarafından belirlenir.

Tasfiye Kurulunun Çalışma Düzeni

Tasfiye Kurulu, sayılan bu görevleri Genel Kurul adına yerine getirir. Bu nedenle Tasfiye Kurulu üyeleri, Genel Kurul kararlarına aykırı hareket edemezler. Ayrıca, kooperatifin mal ve haklarının muhafazası için gerekli tedbirleri almaları da zorunludur.

Tasfiye Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu

Tasfiye Kurulu üyelerinin sorumluluğu, hukuki ve cezai sorumluluk olmak üzere ikiye ayrılır.

Tasfiye Kurulu Üyeliğinin Sona Ermesi

İki şekilde olur. Bunlar;

• Genel Kurul kararı ile sona erme ve
• Mahkeme kararı ile sona ermedir.

Tasfiye Usulü

Konut yapı kooperatiflerinin tasfiye usulü, dağılma nedenine göre değişmektedir. Konut yapı kooperatifleri ya hükümlerine göre veya kooperatif kanunu ve Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre tasfiye edilir.

İflas Hükümlerine Göre Tasfiye

Kooperatif iflasın açılması nedeniyle dağılmışsa, tasfiye işlemleri İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre yürütülür. İflas hükümlerine göre tasfiye yapılabilmesi için, kooperatif Yönetim Kurulu veya alacaklıları tarafından yapılan talep üzerine, mahkemece iflas kararı verilmiş olmalıdır.

Kooperatifler Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Tasfiye

İflas dışındaki dağılma hallerinde tasfiyeye, Genel Kurul ya da mahkeme tarafından karar verilir. Tasfiye süreci bu kararla başlar.

Mahkeme kararıyla tasfiye ise; alacaklıların, ortakların veya Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın talebiyle mümkündür.

Tasfiyenin Etkileri

Tasfiyenin kooperatifin; tüzel kişiliği, ticaret unvanı, temsili, ortakları ve organları üzerinde bir takım etkileri bulunmaktadır. Bunlar;

• Tasfiyenin Kooperatifin Tüzel Kişiliğine Etkisi; Tüzel kişilik, tasfiyenin sonuçlanarak kooperatifin kaydının ticaret sicilinden silinmesine kadar devam eder.
• Tasfiyenin Kooperatifin Ticaret Unvanına Etkisi; Tasfiye sürecine giren kooperatiflerde, ticaret unvanına “tasfiye halinde” ibaresi eklenir.
• Tasfiyenin Kooperatifin Temsiline Etkisi
• Kooperatifin tasfiyeye girmesi ile, daha önce kooperatifi temsile yetkili olanların temsil yetkisi sona erer.
• Tasfiyenin Kooperatifin Ortaklarına Etkisi; Tasfiye sürecinde, ortakların kooperatifteki denetleme yetkileri genişler.
• Tasfiyenin Kooperatifin Organlarına Etkisi; Kooperatifin organları, tasfiye boyunca varlığını korur. Eğer bir işlem Tasfiye Kurulu üyelerince yapılabiliyorsa, artık kooperatif organları bu işlem konusunda yetkili olmazlar.
  • Genel Kurul’un tasfiye sırasındaki yetkileri: Tasfiye boyunca Genel Kurul, kendi yetki alanına giren, fakat niteliği gereği tasfiye memurları tarafından kullanılması mümkün olmayan yetkilerini kullanmaya devam eder.
  • Yönetim Kurulu’nun tasfiye sırasındaki yetkileri: Tasfiye sürecine girilmesiyle, Yönetim Kurulu temsil ve idare yetkilerini kaybeder ve bu yetkiler Tasfiye Kurulu’na geçer.
  • Denetçiler Kurulu’nun tasfiye sırasındaki yetkileri: Denetçilerin görev ve yetkileri de, tasfiyeye girilmesiyle tasfiye amacına yönelik olarak sınırlanır.

Tasfiye İşlerinin Yürütülmesi ve Sonuçlandırılması

Tasfiye Kurulu üyelerinin tasfiyeye ilişkin görevleri, kooperatifin sona ermesinden önce seçilmişlerse sona ermeyi izleyen günlerde başlar.

Tasfiye Kurulu, kooperatifin tasfiyesini sağlamak üzere;

• Koruma önlemleri almak,
• İlk envanter ile bilançoyu hazırlamak,
• Kooperatifin malları ile defterlerine el koymak,
• Kooperatif alacaklılarını çağırmak ve korumak,
• Aktifleri paraya çevirmek, alacakları tahsil etmek, borçları ödemek,
• Son bilançoyu hazırlamak,
• Tasfiye sonucu artan parayı dağıtmak,
• Kooperatifin kaydının ticaret sicilinden silinmesini talep etmek

işlemleri yapar:

Koruma Önlemleri Alınması

Tasfiye Kurulu üyeleri, kooperatifin mal ve haklarını korumak için gerekli önlemleri almakla yükümlüdürler.

İlk Envanter ile Bilançonun Hazırlanması

Tasfiye Kurulu üyeleri, göreve başladıklarında kooperatifin mali durumunu gösteren bir envanter ile açılış bilançosu hazırlarlar. Bu görevi yerine getirirken kooperatif işlerini gören kişileri çağırarak, onlarla birlikte hareket ederler. Ancak, kooperatif işlerini gören kişiler çağrılmalarına rağmen gelmezlerse, Tasfiye Kurulu üyeleri bu işlemleri tek başlarına yaparlar.

Kooperatifin Malları ile Defterlerine El Konulması

Hazırlanan ilk envanter ile tasfiye bilançosunun Genel Kurul tarafından onaylanmasından sonra, Tasfiye Kurulu üyeleri kooperatifin envanterde yazılı bütün malları, belgeleri ve defterlerine el koyarlar.

Kooperatif Alacaklılarının Çağrılması ve Korunması

Kooperatifin defterleri ile diğer belgeleri incelenerek, kooperatif alacaklıları tespit edilir. Bu alacaklılardan yerleşim yeri bilinenlere, taahhütlü mektupla çağrı yapılır. Yerleşim yeri bilinmeyen alacaklılar için de, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ve kooperatifin İnternet sitesinde çağrı yapılır.