Elektrik Tesisat Planları Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Potansiyel sürüklenmesi nedir?

Bir topraklama elektrodunun yükselen potansiyeli, bu elektrodun etki alanında bulunan ikinci bir elektroda bağlı metal kısımlara taşınarak, bu kısımlarda referans toprağa karşı gerilim yükselebilir. Bu olaya Potansiyel sürüklenmesi adı verilmektedir.

Toprak özgül direnci nasıl ölçülür?

Bu ölçme dört sonda yöntemi ile yapılmalıdır. Wenner Metodu adı verilen bu yöntem aşağıdaki Şekil 6.8. de gösterilmektedir. Metodun uygulanması için özel cihazlar geliştirilmiştir. Ölçmenin prensibi dış elektrotlar arasına, frekansı 150 Hz’e kadar olan bir gerilim uygulanır. Geçen akım sebebi ile iç sondalar arasında oluşan gerilim ölçülür. Geçen akım ve ölçülen gerilimden bulunan direnç değeri ve ara mesafe ile özgül toprak direnci hesaplanır. Gelişmiş toprak direnci ölçüm aletlerinde, elektrotlar arası mesafenin girilmesi ile, direkt olarak özgül direnç ekrandan okunur. Ölçü yerindeki toprakta bulunacak diğer akımların etkisini ortadan kaldırmak için uygulanacak gerilimin frekansı değişken olmalıdır.

Koruma hattı sisteminin kullanıldığı tesislerde yerine getirilmesi gerekli şartlar nelerdir?

Koruma hattı sisteminin kullanıldığı tesislerde yerine getirilmesi gerekli şartlar genel olarak şunlardır:
• Tesisin yıldız noktası topraklanmaz.
• Bütün cihazların madeni gövdeleri, binanın temas edebilen madeni kısımları (Kalorifer tesisatı, su tesisatı, doğalgaz tesisatı vb.), ve topraklayıcılar koruma hattı sistemine itinalı bir şekilde bağlanır.
• Tesisin izolasyon durumunu kontrol için bir izolasyon cihazı bağlanır.
• Tesisin izolasyon durumunu kontrol için bir izolasyon cihazı bağlanır. Tesiste bir izolasyon hatası olduğunda bağlanan bir cihaz ile sesli ve ışıklı olarak sinyal verir.
• Koruma hattının kesiti, faz hattına bağlı olarak seçilir.
• Koruma hattı sisteminin toplam topraklama direnci 20 ?’un üstüne çıkmamalıdır.

Topraklama çeşitleri nelerdir?

Topraklamanın çeşitlerine göre tanımlar;
i. Dolaysız topraklama: Topraklama direncinden başka hiçbir direnç içermeyen topraklamadır.
ii. Dolaylı topraklama: Topraklama iletkeni üzerine ek olarak bağlanan ohmik, endüktif veya kapasitif dirençlerle yapılan topraklamadır.
iii. Açık topraklama: Topraklama iletkeni üzerine bir parafudr veya eklatör bağlanan topraklamadır.

Alçak gerilim için izin verilen dokunma geriliminin sınırı nedir?

Alçak gerilim için izin verilen dokunma gerilimi UL = 50 V’u aşmayacaktır.

Yüksek gerilim tesislerinde dolaylı dokunmaya karşı koruma yöntemleri nelerdir?

Yüksek gerilim tesislerinde dolaylı dokunmaya karşı koruma yöntemleri:
• Yüksek gerilim tesislerinde dolaylı dokunmaya karşı tek koruma yöntemi topraklamadır.

Koruma ayırması nedir?

Bu sistemde primer ve sekonder sargıları birbirinden ayrı olarak sarılmış (220 Volt / 220 Volt) oranında bir transformatör kullanılmaktadır. Bu transformatörün kullanılmasındaki amaç; sekonder çıkışına bir alıcı bağlanıp çalışma yapıldığında eğer o alıcının gövdesine bir kaçak olursa çalışan kişinin çalışan kişinin çarpılmasının önlemektedir.

Koruma topraklaması nedir?

İnsanları tehlikeli temas gerilimlerine karşı korumak için; tüketicilerin işletme akım devresine ait olmayan fakat bir izolasyon hatası sonucunda gerilim altına girebilen iletken kısımlarının örneğin madeni muhafazalarının toprak ile bağlanmalarına koruma topraklaması denir.

Koruma topraklamasının etkili olabilmesi için gerekli olan şeyler nelerdir?

Koruma topraklamasının etkili olabilmesi için şunlar gereklidir:
• Rk topraklama direncinin çok büyük olması,
• Sigortanın 0.2 sn gibi sürede enerjiyi kesmesi.

Referans toprağı nedir?

Referans toprağı (nötr toprak): Topraklayıcıdan yeterince uzak bulunan ve topraklama tesisinin etki alanı dışında kalan yeryüzü bölümüdür. Bu bölümdeki herhangi iki nokta arasında, topraklama akımının neden olduğu gerilim ihmal edilecek kadar küçüktür.

Sıfırlamanın uygulanabilmesi için hangi şartların sağlanması gerekir?

Sıfırlamanın uygulanabilmesi için aşağıdaki şartların yerine getirilmesi gerekir:
1. Sigortanın nominal akımının büyük seçilmesi gibi anormal hallerde sıfılama yapılmamalıdır.
2. Transformatörden veya generatörden tüketiciye kadar olan iletken kesitleri hesaplamaya dikkat ederek çekilmelidir. Sıfırlama iletkeni de nötr iletkeni kesitinde olmalıdır.
3. İşletme topraklaması generatörün veya transformatörün yanında topraklanır. Havai hatlarda en azından 200 metreden uzun olan her kolun sonu topraklanır.
4. Sıfırlama uygulanan şebekelerde, toprak üstünde kullanılan ve sıfır iletkeni ile toplayıcı arasına çekilen topraklama iletkenin kesiti, bakır için en az 16 mm2
, galvanizli çelik şerit için en az 3 mm2 kalınlığında olmak şartı ile 100 mm2
olmalıdır. Toprak içinde çekilen yalıtılmış bakır iletkenlerin kesiti de toprak üstündekiler gibi olmalıdır.
5. Dağıtım şebekesinin bulunduğu alanda iyi nitelikli topraklayıcılar bulunuyorsa, sıfır iletkeni bunlara bağlanmalıdır. Bu bakımdan madeni su borusu şebekesi iyi bir topraklayıcı olarak kabul edilebilir.
6. Sıfırlamanın yapıldığı şebeke ve tesislerde sıfır iletkeni ile bağlantısı olmayan koruma topraklamasının yapılmasına izin verilmez.
7. Havai hat tesislerinde sıfır iletkeni, faz iletkenlerinin altına döşenir.
8. Tüketici tesislerinde sıfır iletkenleri de faz iletkenleri gibi yalıtılmalı, itinalı döşenmeli ve ayrı boru içinde ya da çok damarlı kablo ve iletken kullanıldığında bunlarla ortak kılıf içinde geçirilmelidir. Birçok akım devresi için müşterek bir sıfır iletkeninin kullanılmasına izin verilmez. Ancak bara ile yapılan dağıtım tesislerinde sıfır barasının kesiti faz iletkenlerinin toplam kesitine uygun olarak seçilmişse, buna izin verilir.
9. Sıfır iletkeni, nötr iletkeni ve özel koruma iletkenleri belli renklerle tanıtılmalıdır.
10. Sıfır iletkeni üzerine üzerine sigorta konmaz.
11. Kabloların kurşun kılıfları yalnız başına sıfır iletkeni olarak kullanılmaz.
12. Kabloların kurşun kılıfları şebekenin tüm abone bağlantılarında su borusu şebekesine iletken olarak bağlanmışşa, kurşun kılıf yalnız başına sıfır iletkeni olarak kullanılabilir.
13. Elektrik tüketim cihazlarının fiş ve priz üzerinden taşınabilir bağlantılarının yapılmasında topraklı fiş ve topraklı prizler kullanılmalıdır.
14. Sıfır iletkenliği, tesis işletmeye alınmadan kontrol edilmelidir.

Topraklayıcı çeşitleri nelerdir?

Topraklayıcı çeşitleri:
9.1. Konuma göre topraklayıcılar:
i. Yüzeysel topraklayıcı: Genel olarak 0, 5 - 1 m. arasında bir derinliğe yerleştirilen topraklayıcıdır. Galvanizli şerit veya yuvarlak ya da örgülü iletkenden yapılabilir ve yıldız, halka, gözlü topraklayıcı ya da bunların karışımı olabilir.
ii. Derin topraklayıcı: Genellikle düşey olarak 1 m’den daha derine yerleştirilen topraklayıcıdır. Galvanizli boru, yuvarlak çubuk veya benzeri profil malzemelerden yapılabilir.
9.2. Biçim ve profile göre topraklayıcılar:
i. Şerit topraklayıcı: Şerit şeklindeki iletken malzeme ile yapılan topraklayıcıdır.
ii. Boru ve profil topraklayıcı: Boru ve profil şeklindeki iletken malzeme ile yapılan topraklayıcıdır.
iii. Örgülü iletken topraklayıcı: Örgülü iletken malzeme ile yapılan topraklayıcıdır. Örgülü iletkeni oluşturan teller ince olmamalıdır.
iv. Doğal topraklayıcı: Temel amacı topraklama olmayan, fakat topraklayıcı olarak etkili olan, toprakla veya suyla doğrudan doğruya veya beton üzerinden temasta bulunan yapıların çelik bölümleri, boru tesisatları, temel kazıkları gibi metal parçalardır.
v. Topraklayıcı etkisi olan kablo: Metal kılıfı, siperi (ekran) ve zırhlarının iletkenliği toprağa göre şerit topraklayıcı niteliğinde olan kablodur.
vi. Çıplak topraklayıcı bağlantı iletkeni: Bir topraklayıcıya bağlanan çıplak topraklama iletkeninin toprak içinde kalan bölümü, topraklayıcının bir parçası sayılır.
vii. Temel topraklayıcı (temel içine yerleştirilmiş topraklayıcı ): Beton içine gömülü, toprakla (beton üzerinden) geniş yüzeyli olarak temasta bulunan iletkendir.
10. Potansiyel düzenleyici topraklayıcı: Belirli bir yayılma direncinin sağlanmasından çok, potansiyel dağılımının düzenlenmesine yarayan topraklayıcıdır.

Yüksek gerilim şebekelerinin nötr noktasının topraklama durumu kaç şekilde olabilir?

Yüksek gerilim şebekeleri: Yüksek gerilim şebekelerinin nötr noktasının topraklama durumu üç şekilde olabilir.
Nötr:
1. Yalıtılmış
2. Empedans üzerinden topraklanmış
3. Direkt topraklanmış

Toprak yayılma dirençleri nasıl ölçülür?

Topraklama sisteminin büyüklüğüne göre bir yöntem uygulanır.Yüksek gerilim indirici trafo istasyonları gibi büyük tesislerde, direklerde bulunan topraklama telleri veya kablo kılıfları istasyon topraklama tesisine bağlı olduklarından, hata akımı bu gibi bağlantılara da dağılır; topraklama tesisi üzerinden toprağa giden akım azalır. Ölçünün doğruluğundan emin olmak için ortadaki elektrot yeri iki tarafa %10 D değiştirilerek 3 ölçü yapılır. Bulunan değerler büyük farklılık göstermezse bu değer kabul edilir. Küçük elektrotlarda D mesafesi en az 10 m olmalıdır. Kareye yakın elektrotlarda ara mesafenin, kenar uzunluğunun 3-4 katı olması istenir. Topraklama tesisinin büyüklüğüne göre ara mesafe daha da arttırılır. 

Topraklama kavrvramındaki parametreler nelerdir?

Topraklama kavrvramındaki çeşitli parametreler şunlardır:
1. Koruma topraklaması
2. Potansiyel dengeleme barası
3. Topraklama iletkeni
4. Koruma iletkeni
5. A.G.kabloları
6. Nötr (N) veya PEN
7. İşletme topraklaması (Topraklamaların birleşmesi şartlarının geçerli olması halinde)
8. Potansiyel düzenleyici topraklayıcılar
9. Temel topraklama
10. Derin topraklayıcı

Elektrik çarpması ile meydana gelen kazaların etkileri nelerdir?

Elektrik çarpması ile meydana gelen kazalar, etki bakımından üç grupta toplanabilir.
1. Elektrik akımının sinirler, adaleler ve kalp çalışması üzerindeki etkileri.
2. Elektrik akımından doğan ısınmanın ve arkların yaptığı zararlar, yanmalar.
3. Korku sebebi ile düşme, çarpma gibi mekanik zararlar.

Koruma topraklaması kaç şekilde yapılır?

Koruma topraklaması iki şekilde yapılır:
1. Korunacak işletme araçlarının topraklayıcılara ve topraklanmış kısımlara bağlanması ile,
2. Sıhhi tesisat şebekesi borusuna bağlanması ile.

Temel topraklamasının yapılışını anlatınız.

i. Temel topraklayıcı, kapalı bir ring şeklinde yapılmalıdır ve binanın dış duvarların temellerine veya temel platformu içine yerleştirilmelidir. Çevresi büyük olan binalarda temel topraklayıcı tarafından çevrelenen alan, enine bağlantılarla 20 m x 20 m’lik gözlere bölünmelidir.
ii. Temel topraklayıcı, her tarafı betonla kaplanacak şekilde düzenlenmelidir. Çelik şerit topraklayıcı kullanıldığında, bu şerit dik olarak yerleştirilmelidir.
iii. Temel topraklayıcı, dilatasyon derzlerinin olduğu yerlerde kesilmelidir. Son noktalar temelin dışına çıkarılmalı ve yeterince esnek bağlantı yapılmalıdır. Bağlantı yerleri her zaman kontrol edilebilir olmalıdır.

Küçük gerilimler hakkında bilgi veriniz.

Kullanılacak gerilim 50 Volt veya daha küçük gerilimlerdir. Genellikle kullanılan küçük gerilimler 9, 12 ve 24 volttur. Kullanılan gerilim küçük olduğundan dolayı herhangi bir izolasyon hatası meydana gelirse tehlike oluşmaz. Bu koruma tedbirinde cihazların aktif kısımları topraklanmazlar.
Küçük gerilim elde etmek için akümülatör veya pillerden faydalanılacağı gibi 220 voltluk alçak gerilim şebekesinden faydalanılabilir. Küçük gerilim; iki sargılı bir transformatör aracılığı ile elde edilebilir. Fakat hiçbir zaman oto trafosu kullanılmamalıdır. Küçük gerilim tesislerinde kullanılan fişler, alçak gerilimde kullanılan prizlere uyabilecek cinsten olmamalıdır. Küçük gerilim küçük güçlü tüketicilerin çalıştırılmasında kullanılır. Örneğin oyuncaklarda, aydınlatma cihazlarında, haberleşme cihazlarında vb.

Topraklama iletkeni nedir?

Topraklama iletkeni: Topraklanacak bir cihazı ya da tesis bölümünü, bir topraklayıcıya bağlayan toprağın dışında veya yalıtılmış olarak toprağın içinde döşenmiş bir iletkendir.

Koruma izolasyonu nedir? Kaç türlü yapılır?

Koruma izolasyonu, işletme izolasyonuna ek olarak ikinci bir izolasyondur. İşletme izolasyonunun delinmesi halinde bile temas gerilimi meydana gelmez.
Koruma izolasyonu iki türlü yapılır:
• Kişilerin ayak bastıkları yer zemine karşı yalıtılır.
• Cihazın dış muhafaza kısmı ya bir yalıtkan malzeme ile kaplanır ya da tamamen yalıtkandan yapılır veya muhafazanın kendisi yalıtkan malzemeden yapılır.

Sıfırlama sürecini anlatınız.

Sıfırlama yapılmış tesislerde, koruma topraklamasında olduğu gibi, işletme araçlarında izolasyon hatası nedeniyle meydana gelen yüksek temas gerilimlerinin sürekli olarak kalması önlenir. Bu sistemde kullanılacak işletme aracının gövdesi nötr ile bağlanır. İşletme aracında bir izolasyon hatası meydana gelirse, sıfırlama sayesinde bir hata akımı oluşur. Hata akımı devresini, şebekenin hat direnci (Rh), sıfırlama iletkeni ile nötr hattının direnci (Rho) ve
transformatörün hatalı faz sargısının direnci (RT) üzerinden tamamlar. Bu devrede etkili olan gerilim hatalı faza ait 220 Volt faz gerilimidir. Devredeki dirençlerin toplamı çok küçük olduğundan, devreden geçen hata akımı, kısa devre akımı seviyelerindedir. Netice olarak, devreyi koruyan sigorta eriyerek veya aşırı akımla çalışan manyetik korumalı otomatik anahtar faaliyete geçerek devrenin enerjisini keser. Dolayısıyla temas gerilimi ortadan kalkar.

İzolasyon transformatörünün çarpmamasının sebepleri nelerdir?

İzolasyon transformatörünün çarpmamasının sebepleri;
• Transformatörün sekonder uçlarının işletme topraklaması yapılmadığı için,
• Transformatörün primer ile sekonder sargı uçları arasında bir fiziksel elektrikli bağlantı olmadığı için.

Temel topraklamasının malzemeleri nasıl olmalıdır?

Malzeme: Temel topraklaması için en küçük kesiti 30 mm x 3, 5 mm olan çelik şerit veya en küçük çapı 10 mm olan yuvarlak çelik kullanılmalıdır. Çelik, çinko kaplı olabilir veya olmayabilir. Bağlantı filizleri çinko kaplı çelikten yapılmış olmalıdır. Bağlantı kısımları korozyona dayanıklı çelikten olmalıdır.

Koruma topraklamasının uygulandığı şebekelerde topraklanacak olan tesisler ve işletme araçları nelerdir?

Koruma topraklamasının uygulandığı şebekelerde topraklanacak olan tesisler ve işletme araçları şunlardır:
• Evlerde kullanılan ve insanların dokunabilecekleri dış muhazafa kısmı iletken olan cihazlar ve gerilim altına girmesi ihtimali olan bina kısımları,
• İşyerindeki elektronik motorları, cihazlar ve tesisler,
• Bağlama ve dağıtım tesislerinde saçtan yapılmış dağıtım tabloları, kabloların madeni kılıfları, madeni kablo başlıkları, madeni ek kutuları, kumanda cihazlarının madeni muhafazaları ve kumanda kolları, madeni kapılar, koruma ızgaraları.
• Transformatör izolasyonunda kullanılan madeni muhafazalar.
• Havai hat şebekelerindeki madeni direkler. 

Sıfırlamanın sakıncaları nelerdir?

Sıfırlamanın sakıncaları şunlardır:
1. Binayı besleyen enerji hattının kopması sonucu yeniden bağlantı yapılırken faz ve nötr iletkenleri yer değiştirilebilir.
2. Konutlarda elektrik sayaçları kontrol amacıyla sökülüp tekrar yerine takılabilir. Tekrar takılma esnasında faz ve nötr uçları ters bağlanmış olabilir.
3. Dengeli yüklenmiş bir tesiste nötr hattından bir akım geçmez. Fakat şebekeler genellikle dengesiz yüklendiğinden alıcı üzerinde bir gerilim oluşur.
4. Devresinde başka bir koruma aracı bulunmayan motor tesislerinde yapılan sıfırlamada, fazlardan birinin motor gövdesine dokuması sonucunda yalnızca bir fazın sigortası atar. Böylece motor kısa zamanda yanar.

Amacına göre topraklama kaça ayrılır?

Topraklamanın amaçlarına göre tanımlar
i. Koruma topraklaması: İnsanları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı korumak için, işletme akım devresinde bulunmayan iletken bir bölümün topraklanmasıdır.
Açık topraklama nedir?
ii. İşletme topraklaması: İşletme akım devresinin bir noktasının, cihazların ve tesislerin normal işletilmesi için topraklanmasıdır. Bu topraklama iki şekilde yapılabilir:
• Dirençsiz (doğrudan doğruya) işletme topraklaması: Bu durumda, topraklama yolu üzerinde normal topraklama empedansından başka hiçbir direnç bulunmamaktadır.
• Dirençli işletme topraklaması: Bu durumda, ek olarak ohmik, endüktif ya da kapasitif dirençler bulunmaktadır.
iii. Fonksiyon topraklaması: Bir iletişim tesisinin veya bir işletme elemanının istenen fonksiyonu yerine getirmesi amacıyla yapılan topraklamadır. Fonksiyon topraklaması, toprağı dönüş iletkeni olarak kullanan iletişim cihazlarının işletme akımlarını da taşır.
Not: Bir iletişim tesisinin fonksiyon topraklaması, eskiden kullanılan iletişim tesisi işletme topraklaması ile aynıdır. Fonksiyon topraklaması deyimine, örneğin “yabancı gerilim bileşeni az olan topraklama” gibi adlandırmalar da dahildir.
iv. Fonksiyon ve koruma topraklaması: Fonksiyon topraklamasının aynı topraklama iletkenini kullanarak ve aynı zamanda koruma topraklaması olarak da kullanıldığı topraklamadır.
Not: Bir iletişim tesisinin fonksiyon ve koruma topraklaması, eskiden kullanılan iletişim tesisi işletme ve koruma topraklaması ile aynıdır.
v. Düşük gürültülü topraklama: Dış kaynaklardan iletilen (bozucu büyüklüklerle olan) girişimin seviyesi, bağlandığı bilgi işlem veya benzeri donanımda bilgi kayıplarına neden olan kabul edilmeyecek etkiler üretmeyen bir topraklama bağlantısıdır.
Not: Genlik/frekans karakteristikleri ile ilgili olarak (suseptans= 1/x) duyarlık, donanımın tipine bağlı olarak değişir.
vi. Yıldırıma karşı topraklama: Yıldırım düşmesi durumunda, işletme gereği gerilim altında bulunan iletkenlere atlamaları (geri atlamalar) geniş ölçüde önlemek ve yıldırım akımını toprağa iletmek için, işletme akım devresine ilişkin olmayan iletken bölümlerin topraklanmasıdır.
vii. Raylı sistem topraklaması: İletken kısımlarla raylı sistem toprağı arasındaki dolaysız, dolaylı veya açık bağlantıdır.

Alçak gerilim tesislerinde dolaylı dokunmaya karşı koruma yöntemleri nelerdir?

Alçak gerilim tesislerinde dolaylı dokunmaya karşı koruma yöntemleri:
• Beslemenin otomatik olarak ayrılması ile koruma,
• Koruma sınıfı II olan donanım veya eşdeğeri yalıtım ile koruma,
• İletken olmayan mahallerde koruma,
• Topraklamasız tamamlayıcı yerel eşpotansiyel kuşaklama ile koruma,
• Elektriksel ayırma ile koruma,
• Küçük gerilim, olarak adlandırılan yöntemler ihtiyaca uygun olarak değişik yerlerde uygulanır.

Yüzeysel topraklayıcıları anlatınız?

Yüzeysel topraklayıcılar: Yüzeysel topraklayıcılar genellikle kanal diplerine veya temel kazılarına döşenirler.
Topraklayıcıların;
• Dolgu toprakla sıkıştırılması,
• Kayaların veya çakılların doğrudan gömülmüş elektrotlarla temasının önlenmesi,
• Mevcut toprağın uygun olmaması durumunda uygun dolgu toprakla değiştirilmesi tavsiye edilir.

Koruma topraklamasının güvenilir bir şekilde olması için hangi kurallara dikkat edilmesi gerekir?

Koruma topraklamasının güvenilir bir şekilde olması için şu kurallara dikkat edilmesi gerekir:
1. Dış muhafazası madeni olan cihazlarda topraklı fiş kullanılmalıdır. Kullanılan bu fişlerin de topraklı prize takılmasına itina gösterilmesi gerekir.
2. Koruma topraklaması hattının kesiti aşağıdaki tablo’ya uygun olmalıdır. Örnek; faz ve nötr iletkeni 25 mm2 kesitli iletkenle çekilen tesisatta koruma iletkenlerinin yalıtılmış iletkenle çekilecekse 16 mm2, çıplak olarak korunmuş veya korunmamış iletkenlerle yine tabloya göre 16 mm2 olması gerekir.
3. Koruma topraklamasının uygulandığı şebekelerde, tüketicilerin sıfırlamasına müsaade edilmez.

Sıfırlama ne demektir?

İnsanları tehlikeli temas gerilimlerine karşı korumak için tüketicilerin işletme akım devresine ait olmayan ve bir izolasyon hatası sonucunda gerilim altında kalabilen iletken kısımların, örneğin madeni muhafazaların nötr hattı ile iletken olarak bağlanmasına sıfırlama denir.

Topraklamanın şekline göre topraklama kaça ayrılır?

Topraklamanın şekline göre tanımlar:
i. Münferit (tekil) topraklama: İşletme elemanı veya cihazın sadece kendine ilişkin topraklayıcıya bağlı olduğu topraklamadır.
ii. Yıldız şeklindeki topraklama: Birçok işletme elemanının veya cihaza ilişkin topraklama iletkenlerinin topraklanmış bir noktada yıldız şeklinde toplanmasıdır.
iii. Çoklu topraklama: Bir işletme elemanı veya cihazın topraklanmış birçok iletkene (örneğin potansiyel dengeleme iletkeni, koruma iletkeni (PE) veya fonksiyon topraklama iletkeni (FE)) bağlandığı topraklamadır. Bu topraklama iletkenleri aynı topraklama birleştirme iletkenine veya farklı topraklayıcılara bağlı olabilir.
iv. Yüzeysel topraklama: Topraklanacak işletme elemanları veya cihazların ve iletişim tesislerinin işletme akımı taşımayan iletken kısımlarının ağ şeklinde kendi aralarında koruma topraklamasına veya fonksiyon ve koruma topraklamasına bağlandığı topraklamadır.
8. Topraklayıcı (topraklama elektrodu): Toprağa gömülü ve toprakla iletken bir bağlantısı olan veya beton içine gömülü, geniş yüzeyli bağlantısı olan iletken parçalardır.

Koruma ayırması sisteminde nelere dikkat edilmelidir?

Koruma ayırması sisteminde aşağıdaki şu hususlara dikkat etmek gerekir:
• Bir ayırma izolasyon transformatörünün sekonder kısmına sadece bir alıcı bağlanır. Bu sayede farklı tüketicilerde meydana gelebilecek farklı izolasyon hataları birbirinden ayrılmış olur.
• Ayırma transformatörlerinin sekonder sargıları topraklanmazlar.
• Tüketicileri seyyar ayırma transformatörlerine bağlamak için, sabit olarak tesis edilen bir prizden faydalanılır.
• Sabit ayırma transformatörlerinin madeni kısımları bir bağlantı ucu ile donatılmalı ve buraya koruma hattı bağlanmalıdır. Seyyar ayırma transformatörleri ise koruma izolasyonu ile korunmalıdır.
• Ayırma transformatörünün sekonder gerilimi bir fazlı tüketicilerde en çok 220 Volt ve üç fazlı tüketicilerde en çok 380 Volt olabilir.
• Bir ayırma transformatörüne en çok 16 Amper akım çeken tüketiciler bağlanabilir.

İletken çeşitleri nelerdir?

İletken çeşitleri:
i. Ana iletken (Faz iletkeni) (L1, L2, L3): Elektrik enerji kaynaklarını tüketicilere bağlayan, fakat orta noktadan ya da yıldız noktasından çıkmayan iletkenlerdir.
ii. Nötr iletkeni (N): Şebekenin orta noktasına veya yıldız noktasına bağlanan, elektrik enerjisinin iletilmesine katkıda bulunan bir iletkendir (d.a. sistemlerinde kaynağın orta noktasına bağlanan iletkene de orta iletken denir).
iii. Koruma iletkeni (PE): Elektriksel olarak tehlikeli gövde akımlarına karşı alınacak güvenlik önlemleri için işletme elemanlarının açıktaki iletken bölümlerini:
• Potansiyel dengeleme barasına,
• Topraklayıcılara,
• Elektrik enerji kaynağının topraklanmış noktasına, bağlayan iletkendir.
iv. Koruma iletkeni + nötr iletkeni (PEN): Koruma iletkeni ile nötr iletkeninin işlevlerini bir iletkende birleştiren topraklanmış iletkendir.
v. Fonksiyon topraklama iletkeni (FE): Yalnızca fonksiyon topraklaması için kullanılan bir topraklama iletkenidir.
vi. Fonksiyon topraklama ve koruma iletkeni (FPE): Hem fonksiyon topraklaması ve hem de koruma topraklaması için birlikte kullanılan tek bir topraklama iletkenidir.

Topraklayıcı olarak hangi malzemeler kullanılabilir?

Topraklayıcı olarak aşağıdaki malzemeler kullanılabilir;
• Çubuk topraklayıcı veya boru topraklayıcı,
• Şerit veya örgülü iletken topraklayıcı,
• Levha topraklayıcı (kullanılması tavsiye edilmez),
• Temel topraklayıcı,
• Toprağa gömülü beton içindeki demir donatı.

Temel topraklayıcının bağlantı filizleri ve bağlantı parçalarını anlatınız.

Bağlantı filizleri ve bağlantı parçaları:
i. Ana potansiyel dengeleme yapmak amacıyla, potansiyel dengeleme barasına bağlanacak bağlantı filizi veya bağlantı parçası bina bağlantı kutusunun yakınına yerleştirilmelidir.
ii. Bağlantı filizleri, bina içine girdikleri yerden itibaren en az 1, 5 m’lik bir uzunluğa sahip olmalıdır. Bu filizler, giriş noktalarında korozyona karşı ek olarak korunmalıdır. Bağlantı filizleri, inşaat sırasında göze çarpacak şekilde işaretlenmelidir.
iii. Temel topraklayıcı yıldırıma karşı koruma topraklayıcısı olarak kullanılacaksa, özel bağlantı filizleri veya parçaları, yıldırımlık (paratoner) iletkenlerinin bağlantısı için dışarı doğru çıkarılmalıdır.
iv. Örneğin asansör rayları gibi metal malzemeden yapılmış konstrüksiyon kısımları doğrudan temel topraklayıcı ile bağlanacaksa, gerekli yerlerde ek bağlantı filizleri veya parçaları öngörülmelidir.

Beton demirleri hangi amaçlar için kullanılabilir?

Beton demirleri çeşitli amaçlar için kullanılabilir:
a. Topraklama sisteminin bir parçası olarak; bu durumda beton demirlerinin boyutu Madde 5.b.2 ile uygun olmalıdır.
b. İşletmecinin korunması için gerilim düzenleyicisi olarak; bu durumda çelik yapının bütün ilgili parçaları aralarında gerilim farkı oluşturmayacak şekilde birbirleriyle bağlanmalıdır. Bağlantılar Madde 5-b3 ile uygun olarak boyutlandırılmalıdır.
c. Yüksek frekanslı akımlarla bağlantılı elektromanyetik ekran olarak; bu durumda çelik konstrüksiyonun bütün ilgili parçaları, yüksek frekanslı akımlar için çok küçük empedans yolu teşkil etmek amacıyla birbirleriyle bağlanırlar. Cihaz bağlantıları ulaşımının zor olduğu durumlar için, bir çok bağlantı noktası olmalı ve elektromanyetik etkileri en aza indirmek amacıyla mümkün olduğunca kısa bağlantılar yapılmalıdır.