Eski Türk Edebiyatının Kaynaklarından Şair Tezkireleri Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Asıl adı Pir Mehmet olup şiirlerinde Âşık mahlasını kullandı. Bugünkü Kosova topraklarında yer alan Prizren şehrinde dünyaya geldi. Büyük dedesi Bağdat’tan Bursa’ya gelip yerleşmiştir. Babası Seyyid Ali çeşitli yerlerde kadılık yapmış özellikle muamma yazmada ve tarih düşürmede usta bir kişidir. Seyyit Ali Filibe kadısı iken vefat etmiş Türk şair ve yazarımız kimdir?

Âşık Çelebi

Çözüldüğü zaman herhangi bir varlığın ismi ortaya çıkan manzum bilmeceye ne ad verilir?

Muamma

Çelebi, Kıratova kadılığında iken yıllardır üzerin­de çalıştığı ancak Latifî’ye kızıp bir kenara bıraktığı tezkiresini bitirip II. Selim’e takdim etti. Ayrıca Arapça Zeylü’ş-şakaik’ini de tamamlayıp hangi Paşa’ya sundu?

Sokullu Mehmet Paşa’ya sundu.

Çelebi, Üsküp’te yakalandığı zatülcenb hastalığından kurtulamayarak 1572 Şabanı sonlarında vefat etti. Çelebinin yakalandığı zatülcenb hastalığı ne tür bir hastalık idi?

Kaburga iltihabı, zatürre hastalığı.

Âşık Çelebi’nin mahkeme kâtipliği ve kadılıklarda kaleme aldığı edebî kıymeti olan ilâmların adı neydi?

Mecmu’a-i Sukuk

Bir davanın mahkemece nasıl bir hüküm ve karara bağlandığını gösteren resmî belgeye ne ad verilir?

İlâm

Âşık Çelebi’nin 1568 yılında tamamlayıp devrin padişahı II. Selim’e takdim etmiş olduğu Âşık Çelebi Tezkiresi diye de anılan en önemli eserinin diğer ismi nedir?

Meşairü’ş-şuara

Önemli memuriyetlerde bulunan âlim ve bilginlerle dolu Kınalızadeler diye anılan bir aileye mensuptur. Bu ad, ba­bası Alî Çelebi’nin dedesi olan Abdülkadir Hamidî Çelebi’den kaynaklanır. Ab­dülkadir Hamîdî Çelebi sakalına kına yaktığı için aile Kınalızade adıyla anılmıştır. Çağının ünlü âlimleri arasında sayılan, fıkıh ve kelam ilmine dair bazı eser­ler, risaleler, şiirler yazan, ayrıca arkadaş çevresi de bilgin ve şairlerden oluşan Türk şairi ve yazar kimdir?

Hasan Çelebi

Hasan Çelebi, Kınalızade Hasan Çelebi Tezkiresi veya Tezkiretü’ş-şuara olarak bilinen eserini, 16. yüzyılın beşinci tezkiresi olarak Sehî, Latîfi, Ahdî ve Âşık Çelebi Tezkireleri’nden sonra hangi yılda kaleme almıştır?

1586 yılında kaleme almıştır.

Osmanlı döneminde emekli olan ya da görevinden alınan memurlara maaş karşılığı olarak verilen şeye ne ad verilirdi?

Arpalık

Bir metnin altına ya da kenarına konuyla ilgili yazılan açıklayıcı bilgiye ne ad verilirdi?

Haşiye

640 şair biyografisi ile tezkire geleneğinin en hacimli örneklerinden ve edebi­yat tarihimizde en çok istinsah edilen eserlerden biri olan Hasan Çelebi Tezkiresi, daha sonra kim tarafından telhis (kısaltılmış) edilmiştir?

Beyanî tarafından telhis (kısaltılmış) edilmiştir.

Asıl adı Mustafa olup, Carullahzade lakabıyla tanındı. Şük­rullah Hâlîfe’den talik icazeti alarak hattat olmuştur. Hocasının tamamlanan tefsirini temize çekmiş, karşılık olarak da yirmi akçe ile Kestel medresesine mü­derris olarak atanmıştır. Bir süre Gelibolu zaviyelerinden birinde kalan, Şeyh Ekmeleddin Efen­di vefat ettikten sonra onun vasiyeti üzerine Sofular tekkesi şeyhi olmuştur. Yirmi yıl kadar bu tekkede şeyhlik yaptıktan sonra 1597 yılında ölen şair ve yazar kimdir?

Beyanî

İcazeti bu yazı çeşidinde uzmanlaştığını gösteren diploma anlamına gelmekte olan, güzel yazı yazma sanatı olarak tanımlanabilecek olan hat sanatından kullanılan yazı çeşitlerinden biri nedir?

Talik

16.yüzyılın en son tezkiresi olarak 1597-1598 yılında kaleme aldığı. toplam 640 biyografi içeren Kınalızade Hasan Çelebi Tezkiresi’nin özeti mahiyetinde olan bir adı Tezkire-i şuara olarak bilinen eserinin diğer adı nedir?

Beyanî Tezkiresi

Beyanî, Hasan Çelebi Tezkiresi’nde olmayan dört şairi (Hakanî, Hızrî, Muidî ve Meylî) eserine ilave etmiş; ancak bu yeni isimler hakkında kayda değer bilgiler vermemiştir. Buna rağmen, neden söz eden ilk eser olması bakımından önemlidir?

İlave etmiş olduğu şairlerden söz eden ilk eser olması bakımından önemlidir.

Asıl adı Mustafa’dır. Fakat daha çok doğum yeri ve mahlasıyla birlikte anılarak Gelibolulu Mustafa adıyla tanındı. Babasının adı Ahmet’tir. Gelibolu ve İstanbul’da tamamlanan eğitiminden sonra bürokrat olarak görev aldı ve Kütahya’da şehzade olan II. Selim’in maiyetine katıldı. tarihçiliği yanında çağının iyi şairlerinden ve nesir ustalarından biridir. Özel­likle mensur eserlerinde üslup sahibi bir yazar olarak karşımıza çıkan şair ve yazar kimdir?

Âlî

Kitapları dikip kenarlarını düzelterek kap geçiren işçiye ne ad verilirdi?

Mücellit

Şair Âlî’nin Edebî eserlerinden biri olan Gelibolu’nun güzellerini övdüğü manzumesinin adı nedir?

Gelibolu Şehrengizi

Şehzade Selim’le Bayezit arasında cereyan eden Konya Sava­şını ve Selim’in cülusuna kadarki olayları anlatan şair Âlî’nin Tarihî eserlerinin adı nedir?

Nâdirü’l-meharib