Cumhuriyet Dönemi Türk Nesri Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Mektup sözcüğünün kelime anlamı nedir?

Kelime olarak Arapçada “yazılı nesne, yazılmış şey” anlamına gelmektedir.

Bir iletişim aracı olarak mektubu tanımlayınız.

Mektup; bir haberi, dileği, duyguyu birine iletmek için kullanılan; konu sınırlaması olmadan bütün hayatı içine alabilen; yazanın iç dünyasını, dünyaya ve hayata bakışını yansıtan bir yazı türü ve iletişim aracıdır.

Mektup türünün ilk örnekleri nerede görülmektedir?

Bu türün elde bulunan en eski örnekleri Mısır firavunlarının yazdığı diplomatik mektuplar (MÖ XV.-XIV. yüzyıllar) ile Hitit krallarının Boğazköy arşivinde bulunan mektuplardır.

Mektup türünün konusu nedir/nelerdir?

Konu alanları sınırsızdır. Yaşamın ve yaşanılanların değişik yönleri (gözlemler, duygular, dedikodular, haberler, düşünceler, yorumlar, kaygılar, korkular, özlemler, istekler vb.) mektupların konusu olabilir.

Mektupların temel anlatım özellikleri nelerdir?

Temel özelliklerinin doğallık, yalınlık ve içtenlik oldukları söylenebilir.

Mektup çeşitleri hangileridir?

Özel mektuplar, iş mektupları, felsefi ve edebi mektuplar.

Mektubun tarihsel gelişimi hakkında bilgi veriniz.

Mektubun geçmişinin İlk Çağ’a kadar uzandığı bilinmektedir. Eski Mısır’da kil tabletler ve papirüslere yazılmış mektupların bir bölümü bulunmuştur. Mısır’da bulunan mektuplardan Firavun Amenofis III ve Amenofis IV’ün (MÖ 1408-1354) Filistin, Suriye ve Babil prensleriyle yaptıkları yazışmalar, MÖ IV ve III. bin yıllarda Doğu’nun siyasal koşullarıyla ilgili bilgiler vermesi bakımından önemlidir.

İslamiyetten önce Arap edebiyatında mektup türüne ne ad verilirdi?

İslamiyet’ten önce Arap edebiyatında bir tür olarak mektup vardı. “Mükatebe” ve “Mürasele” denilen bu tür, İslamiyet’in ilk yıllarında da kullanılmıştır.

Rütbe olarak astın üste yazdığı mektuplara ne ad verilir?

“Arıza”, “şukka”.

Sevgi belirten mektuplara ne ad verilir?

“Muhabbetname”, “meveddetnâme”, “uhuvvetnâme.

Divan Edebiyatı Dönemi’nde mektup türüne ne ad verilmiştir?

Divan Edebiyatı Dönemi’nde mektup türü, “inşa” adı verilen düzyazının bir çeşidi olarak değerlendirilmiştir.

Divan Edebiyatı Dönemi’nde mektup yazan kişilere ne ad verilirdi?

Bu dönemde, düzyazı veya mektup yazanlar, “münşi”, devletin ve sarayın resmî yazıcılığını yapanlar da “nişancı” adıyla anılmışlardır.

Divan Edebiyatı dönemindeki mektup türünün önemli bir örneğini belirtiniz.

Fuzuli’nin Şikâyetname adlı eseri bu türde yazılmış önemli eserler arasında yer alır.

Tanzimat Dönemindeki mektup türüne önemli örneklerden birini belirtiniz.

Şinasi’nin Paris’ten annesine yazdığı mektup, türün bu dönemdeki önemli örnekleri arasında yer almaktadır.

Tanzimattan sonra mektupları yayınlanan yazar ve şairlere örnek veriniz.

Namık Kemal (Namık Kemal’in Hususi Mektupları, 3 cilt), Abdülhak Hamit Tarhan (Mektuplar, 2 cilt), Ahmet Mithat-Muallim Naci (Muhaberat ve Muhaverat), Ziya Gökalp (Limni ve Malta Mektupları), Cahit Sıtkı Tarancı (Ziya’ya Mektuplar), Ahmet Hamdi Tanpınar (Mektuplar) bu sanatçılar arasında yer almaktadır.

Söylev nedir?

Bir kişinin topluluk karşısında bir düşünce ve inancı savunmak ve onu topluluğa aşılamak amacıyla yaptığı etkili konuşmaya söylev (nutuk) denir. Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük’te etkili söz söyleme sanatı olarak geçmektedir.

Söylev sanatına ve icraacısına ne ad verilir?

Söylev sanatına “hitabet”, söyleyene de “hatip” denir.

Söylevi sıradan konuşmalardan ayıran özellikler nelerdir?

Söylevler çok çeşitli konularda verilebilir. Ortak özellik, bir topluluk karşısında söylenmek için hazırlanmış ve söylenmiş olmasıdır. Söylevlerde öncelikle konu ve amaç belirlenir; hitap edilecek toplumun kültür, bilgi ve görgü seviyesi göz önüne alınır. Konuya uygun malzemeler, inandırıcı kanıtlar toplandıktan sonra konuyla ilgili incelemeler ve gözlemlere geçilir.

Söylevlerin üslubu ve anlatım özellikleri nasıldır?

Söylevlerde cümleler genellikle kısadır. Devrik cümleler tercih edilir. Sözcükler, cümleler çarpıcı, açık ve anlaşılırdır. Daha çok haber kipi veya mastar hâlindeki fiiller kullanılır. Basmakalıp sözler ve deyimlerden kaçınılır.

Söylev ile roman ve öykü türleri arasında nasıl bir benzerlik kurulabilir?

Adnan Binyazar’a göre söylev öykü ve roman türünün özelliklerini taşır. Söylev, yoktan var olan bir ulusun, kendi öncüsü ağzından anlatılmış bir öyküdür. Tarihle, siyasayla, sanatla çakışan bir öykü. Atatürk, Türk toplumunun tarih karşısında verdiği “var olma-yok olma” sınavının öyküsünü, romanını yazmıştır. Atatürk’ün Söylev’inde özellikle siyasal sorumluluk, yoğun ve etkili söz söyleme, öyküleme geniş yer tutar. Bu yönüyle söylev bir romandır, bir hesaplaşmadır, bir özdeyişler kitabıdır.