Çağdaş Türk Edebiyatları 2 Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Çağdaş edebiyat kendi arasında kaç bölüme ayrılır?

Çağdaş edebiyat kendi arasında: 1. Hazırlık Dönemi (19. yüzyıl) 2. Hürriyet Dönemi (1905-1920 arası) 3. Sovyet Dönemi (1920’den sonraki devir) olarak üç bölümden oluşmaktadır.

Hazırlık döneminin en önemli kişileri kimlerdir?

Hazırlık döneminin en önemli kişileri Abay Kunanbayulı, Şokan Velihanov ve İbray
(İbrahim) Altınsarin’dir.

İlk Kazak eğitimcisi kimdir?

İbray Altınsarin ilk Kazak eğitimcisidir.

Hürriyet döneminde çıkan hangi gazeteler millî şuurun canlanmasında önemli rol oynamışlardır?

Kazak Türkçesiyle çıkan Sirke gazetesi, İslamcı Aykap mecmuası, Kazakistan gazetesi, Kazak gazetesi, İşim Dalası ve Alaş gibi gazeteler millî şuurun
canlanmasında önemli rol oynamışlardır

Kazak edebiyatında 19. yüzyılın son yılları ile 20. yüzyılın başında ozan ve yazarların en önemli meselesi ne idi?

19. yüzyılın son yılları ile 20. yüzyılın başında ozan ve yazarların en önemli meselesi
halkı uyandırmak, cehâletten kurtarmak, ilim öğretmek oldu. Yani eğitim meselesi gündeme getirildi.

Ahmet Baytursınulı’nın üzerinde durduğu en önemli meselelerden biri nedir?

Ahmet Baytursınulı’nın üzerinde durduğu en önemli meselelerden biri Kazak alfabesi
ve Kazakçanın gramerini hazırlamak oldu.

20. yüzyıl başında yayınlanan hangi gazeteler Kazak edebiyatının gelişmesine, çeşitli edebî türlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur?

20. yüzyıl başında yayınlanan Aykap ve Kazak gazetesi, Kazak edebiyatının gelişmesine, çeşitli edebî türlerin ortaya çıkmasına sebep oldu.

Beyimbet Maylin hangi konuları işlemiştir?

İhtilâl’e kadarki eserlerinde Kazak köylerindeki eşitsizliği ve eski zamanlardaki gelenek-görenekleri tenkit etti. Toplumda zengin sınıfın yaptığı baskıları anlattı. Muhtar Avezov’a göre onun hikâyelerinin pek çoğu devrinin ilk yıllarından itibaren otuzuncu yılların ortasına kadar Sovyet zamanında Kazak köylerinde yaşanan hayatın tasviridir.

Kazak-Sovyet edebiyatının temel taşını oluşturan “meşhur yazar ve şairler” grubunda
nesir ve dram yazarı olarak kimin yeri ayrıdır?

Kazak-Sovyet edebiyatının temel taşını oluşturan “meşhur yazar ve şairler” grubunda
nesir ve dram yazarı olarak Beyimbet Maylin’in yeri ayrıdır.

"Gabit Musirepov’un söyleyişine göre Kazak medeniyet tarihi boyunca böyle bir roman yazılmamıştır." ifadesi hangi roman için söylenmiştir?

Abay Yolu ise yazarın üç ciltlik baş eseridir. Birinci kitap 1942’de, ikinci kitap 1947’de
yayınlanır. Roman yayınlanır yayınlanmaz Kazak halkının elinden düşmez. Abay yolu,
halkın yoludur. Gabit Musirepov’un söyleyişine göre Kazak medeniyet tarihi boyunca
böyle bir roman yazılmamıştır.

Gabit Musirepov’un hangi konu hakkındaki hikâyeleri, bu devir edebiyatındaki büyük yenilik olarak kabul edilir?

Gabit Musirepov’un “anne” hakkındaki hikâyeleri, bu devir edebiyatındaki büyük yenilik olarak kabul edilir

Kazakistan yazarlarının ikinci toplantısı bu siyasî çalkantıdan sonra 1939’da yapılır.
Toplantıdan sonra edebiyatta yeni kıpırdanmalar başlar. Bu döneme damga vuran sanatçılar kimlerdir?

Saken Seyfullin (1894-1938), Beyimbet Maylin (1894-1938), Muhtar Avezov (1897-
1961), Ciyengali Tilepbergenov (1895-1933), İlyas Bekenov (1892-1938), Gabit Müsiperov (d. 1909), Sabit Mukanov (1900-1973), Smagul Saduvakasov (ö. 1938), C. Aymavıtov
(ö. 1938) ve İlyas Cansugirov (1894-1938) gibi genç yazarlar 1920’li yıllarda Kazak edebiyatına damgalarını vurdular.

Savaş dönemindeki Kazak edebiyatının oluşumuna bütün yazarlar katılır. Bu yazarlara örnek veriniz.

Savaş dönemindeki Kazak edebiyatının oluşumuna bütün yazarlar katılır. S. Mukanov, M.Avezov, G. Müsirepov, G. Mustafin, G. Ormanov, A. Tokmagambetov, E. Tacibayev, Ş. Husayinov, Alcabbar Abişev, M. Hakimcanova bunlardan bazılarıdır.

Abişev, II. Dünya Savaşı döneminde yazdığı “Sarcan” ve “Tölegen Toktarov” gibi
hikâyelerinde hangi konuları ele alır?

Abişev, II. Dünya Savaşı döneminde yazdığı “Sarcan” ve “Tölegen Toktarov” gibi
hikâyelerinde Sovyet insanlarının vatanseverliğini, cephedeki kahramanlıklarını anlatır.

Begalin’in hikâyelerini okuyanlar kimleri yakından tanıma fırsatı bulur?

Begalin’in hikâyelerini okuyanlar, Kazak köyünü ve köylerde hayvan besleyenleri yakından tanıma fırsatı bulurlar.

Dükenbay Doscanov hangi konuları ele almıştır?

Dükenbay Doscanov (d. 1942), Orta Asya’nın İslam ve İslam öncesi dönemlerini
anlatan romanlar yazdı.

Stalin’in 1953’teki ölümünden sonra Kazak edebiyatında ne gibi değişiklikler olur?

Yeni hükümet, Stalin’in 1953’teki ölümünden üç yıl sonra, onun döneminde yapılan hataları ve zulümleri sorgulayarak, demokratik kuralları koyma ve uygulama kararı alır. Bu kararın edebiyat sahasına da tesiri olur. Yazarlar, “Edebiyatın gelişmesi yönündeki her türlü yalan teoriler”i (Kirabayev, 1998: 113) sorgulamaya başlarlar. “Sosyalist realizm” denilen mükemmel toplum düzeninin bir hayal ürünü ve yalandan ibaret olduğu Kazak yazarları tarafından vurgulanır. Yazarların hayat ile alakalarını artırma meselesi görüşülür. Daha önce “Halk düşmanı” olarak ilan edilen yazarlara olan güvensizlik ortadan kalkar. Diğer Sovyet Cumhuriyetlerindeki aydınlar gibi 1937-38 yıllarında suçsuz yere karalananlar aklanır ve hakları iade edilir. Kazakistan’da S. Seyfulin, B. Maylin, İ. Cansügirov, S. Şeripov, M. Davletbayev gibi yazarların isimleri ve eserleri edebiyat tarihinde yeniden yerlerini alırlar. Yazarlar nispeten daha serbest yazmaya başlarlar.

Stalin sonrası edebi hareketlenmenin ilk belirtisi nedir?

Bu devirdeki edebi hareketlenmenin ilk belirtisi eserlerdeki artıştır.

İlk hikâyeleri 1960-75 yılları arasında yayınlanan ve Kazak edebiyatında daha çok
hikâyeleri ile meşhur olan D. İsabekov, kahramanlarını kimlerden seçer?

İlk hikâyeleri 1960-75 yılları arasında yayınlanan ve Kazak edebiyatında daha çok
hikâyeleri ile meşhur olan D. İsabekov, kahramanlarını yetişkin insanlardan seçer.

İlk hikâyeleri 1968’de yayınlanmaya başlayan Kadirbek Segizbayev, eserlerinde daha
çok hangi konuları işler?

İlk hikâyeleri 1968’de yayınlanmaya başlayan Kadirbek Segizbayev, eserlerinde daha
ziyade insanlar arasındaki davranışları, fazileti, cömertliği, kardeşiliği, konukseverliği ön
plana çıkarır.