Çağdaş Türk Edebiyatları 1 Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Tarihte ilk defa 11. yüzyılda kaleme alınmış olan Divânü Lûgâti’t-Türk’te geçen Türkmen adı,nasıl ortaya çıkmıştır?

Tarihte ilk defa 11. yüzyılda kaleme alınmış olan Divânü Lûgâti’t-Türk’te geçen Türkmen adı, Kâşgarlı’ya göre, Büyük İskender’in Türk coğrafyasında, Balasagun’da ikâmet eden yirmi dört kişiye Farsça “Türkmânend” (Türk’e benzer) demesiyle ortaya çıkmış ve daha sonra bu Türk boyu bu isimden mülhem Türkmen adıyla anılır olmuştur (Kafesoğlu 1958: 121).

Türkmenistan'ın komşuları nelerdir?

Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra bağımsızlığına kavuşan Türkmenistan, batıda Hazar Denizi, güneybatıda İran, güneydoğuda Afganistan, kuzeybatıda Kazakistan ve kuzeydoğuda Özbekistan ile çevrelenmiştir.

Türkmen adının etimolojisi hakkında bugüne kadar çeşitli görüşler
ileri sürülmüştür (Kafesoğlu 1958: 122-4). Bunlardan en fazla kabul gören görüş, Jean Deny tarafından ifade edilmiş olan görüş nasıldır?

Türkmen adının etimolojisi hakkında bugüne kadar çeşitli görüşler
ileri sürülmüştür (Kafesoğlu 1958: 122-4). Bunlardan en fazla kabul gören görüş, Jean Deny tarafından ifade edilmiş olan Türkmen kelimesinin Türk ismi ile eklendiği sözcüğe “büyüklük ve mübalağa” anlamları katan –man/-men ekinden meydana geldiği şeklindeki görüştür.

İlk defa Fuad Köprülü tarafından ifade edilen görüşe göre Türkmen adı, 11. yüzyılda kimler için kullanılmıştır ?

İlk defa Fuad Köprülü tarafından ifade edilen görüşe göre Türkmen adı, 11. yüzyılda İslamiyet’i kabul etmiş olan Oğuzlar için kullanılmıştır. Buna göre 11. yüzyıla kadar aynı adla anılan; ancak bu yüzyılda İslamiyet’i kabul etmiş olan Oğuzların bir kısmı Türkmen adını almıştır.

Türkmen Türkçesi,dil özelliği bakımından hangi ulus ya da grupların  dil özelliklerini gösterir?

Türkmen Türkçesi, bir taraftan Oğuz Türkçesinin özelliklerini barındırırken, diğer taraftan diğer Oğuz boylarının diyalektlerinde görülmeyen, Doğu Türkçesini karakterize eden özellikleri de bünyesinde taşımaktadır. Bu bağlamda Türkmen Türkçesi, diğer Oğuz diyalektlerinden farklı özellikler göstermekte; buna karşılık
Oğuz grubu Türk lehçeleri arasında değerlendirilmektedir. 

20. yüzyılın başlarından itibaren ise çağdaş edebî türlerde eserler  vermeye başladıklarını söyleyebiliriz. Bu bağlamda Türk-men edebiyatını kaç ana başlık altında ele alabiliriz?

1. Türkmen Halk Edebiyatı,

2. Klâsik Türkmen Edebiyatı,

3. Çağdaş Türkmen Edebiyatı.

Erkeklere mahsus aydımlar hangileridir?

a. Halk aydımları

b. Ölengler

c. Toy aydımları [düğün aydımları]

Monçukatdı nedir?

 Türkmen gelin kızlarının Nevruz’da oyun sırasında söyledikleri aydımın adıdır. Kızlar kendilerine uğur getireceğini sanarak monçukatdı yaparlar.

Yağmur yağmadığı zaman merasimle söylenen şiire ne denir?

Süt Kazan

Türkmen diyalektiğinin eserlere yansımaya baş-ladığı 18. yüzyılı Türkmen edebiyatının başlangıcı kabul edebiliriz. Daha önceki yüzyıllar-da Türkmen yazar ve şairlerinin yazdıkları eserler, genellikle hangi yazı dili geleneğine bağlıdır?

Çağatay yazı dili geleneğine bağlıdır.

18.Yüzyılın en önemli şairleri kimlerdir?

Nurmuhammet Andalıp (1660-1740), Dövletmemmet Azadî (1700-1760), Şeydayı, Şabende (1720-1800), Magtımgulı (1733-1783), Magrubî (1735-1810)

Çovdurhan Üçiin “Çovdurhan İçin”, Öngi Ardı Bilinmez “Önü Arkası Bilinmez”, Neyleeyin “Neyle-yeyim” gibi şiirlerde vatan sevgisi ve kahramanlık konularını işleyen , Gö-roğlı Destanı’nın tesiri de görülen 18.yy.Türkmen şairi kimdir?

Magtımgulı

19. yüzyılın önemli Türkmen şairleri kimlerdir?

19. yüzyılın önemli Türkmen şairleri, Seyitnazar Seydî (1768-1830), Memmetveli Kemine (1770-1840), Gurbandurdı Zelilî (1800-1852), Mollanepes (1810-1862), Ta l i b î (1766-1848), Dosmämmet (18151865) Mätäci (1824-1884), Zıncarı (1791-1880), Bayii Şahır (1810-1890), Misğinğılıç (1845-1905), Aşikî, Abdısetdar Kazî, Ketibîve Muhammetrahim’dir.

Lebap, Hoş İndi, Dönmenem, Begler, Baralı, Begler, Bedevsuvar İndi, Goçaklar gibi şiirlerinde hem kardeşlik / dostluk konusu hem de vatan sevgisi konusu işlenen 19.yy.şairi kimdir?

Seyitnazar Seydî.

Daha önceki yüzyıllarda seyrek olarak görülen uzun şiir örneklerinin bu yıllar-da belirgin olarak artması, dönemin karakteristiklerindendir.Bu dönem hangisidir?

20.yy. Türkmen edebiyatı.

1925-1926 yıllarında Bayram Edeliñ “Bayram Ede-lim” ve Meniñ Pikirim “Benim Fikrim” gibi şiirlerle edebiyat hayatına başlayan, Tatar şairlerinden Abdullah Tukay ve Azerbaycan şairlerinden Sabir’i saygıyla andığı Gövnüm “Gönlüm” adlı şiirini, 1928 yılında Türkmenistan gazetesinde yayımlayan Türkmen Edebiyatı şairi kimdir?

Amandurdi Alamışov.

Türkmen edebiyatında bir duraklama görülen yıllar hangileridir?

1941-1945 yıllarında Türkmen edebiyatında bir duraklama görülür.

1906 yılında Büzmeyin’de doğmuş , 1927 yılında konuları genellikle köy, parti, dev-rim vb. olan şiirler yazmıştır. 1943 yılında İkinci Dünya Savaşında ölen şairin şiirleri Maksat (1941) ve Şığırlar “Şiirler” (1952) adlarıyla yayımlanmıştır.Bu şair kimdir?

Ata Niyazov

1945 yılından hemen sonraki yıllarda temayüz eden başlıca Türkmen şairleri hangileridir?

Beki Seytekov, Çarı Aşırov, Aman Kekilov, Gara Seyitliyev, Haldurdı Durdıyev, Gurbandurdı Gurbansähedov ve Tovşan Esenova’dır.

1970’li yılların Türkmen romanının özellikleri nelerdir?

1970’li yılların Türkmen romanı, ele alınan konular bakımından biraz daha çeşitlen-miştir. Bu yıllara ait Türkmen romanında, bir taraftan İkinci Dünya Savaşının Türkmen toplumunda yarattığı sıkıntılar ve acılar dile getirilirken; diğer taraftan Türkmenlerin taihi, gerçek olay ve kahramanlar vasıtasıyla roman örgüsü içinde yazılmıştır. Öte taraftan 1970’li yılların sosyal ve iktisadî durumunun ele alındığı romanlar da yazılmıştır.

Başlıca şiir kitapları arasında; Oğlan ve Deñiz “Çocuk ve Deniz” (1969), Inam “Güven” (1971), Yer Gööğüñ Aarasında “Yer Gök Arasında” (1973) ve Güyz “Güz” (1978) olan 1940-1975 tarihleri arasında yaşamış Türkmen şairi kimdir?

Gurbannazar Ezizov'dur.