Halk Hikayeleri Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Dede Korkut hikâyelerinin iki önemli yazması nerededir?

Eserin iki önemli yazması bulunmakta olup bunlar Almanya’nın Dresden şehrinde ve Vatikan’dadır.

Bir giriş ve on iki hikâyeden oluşan Dede Korkut hikâyelerinin konuları nelerdir?

Bir giriş ve on iki hikâyeden oluşan Dede Korkut hikâyelerinin konusu da çeşitlilik göstermektedir. Bunlardan birinci (Dirse Han Oğlu Boğaç Han) ve on ikinci (İç Oğuzun Dış Oğuza Asi Olup Beyrek’in Öldürülmesi) hikâyelerde Oğuzların
kendi aralarındaki mücadeleler anlatılmaktadır. Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Hikâye ile Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Hikâyesi’nde ise Oğuzların olağanüstü güçlerle olan mücadelesi ele alınmıştır. Kalan sekiz hikâyede (Salur Kazan’ın Evinin
Yağmalanması, Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek, Kazan Bey’in Oğlu Uruz Bey’in Esir
Düşmesi, Kanlı Koca Oğlu Kan Turalı, Kazılık Koca Oğlu Yigenek, Begil Oğlu Emren, Uşun Koca Oğlu Segrek, Salur Kazan’ın Tutsak Olup Oğlu Uruz’un Kurtarması)
ise Oğuzların komşuları ile olan mücadelelerini görmekteyiz.

Rivayete göre Dede Korkut’un ölümü nasıldır?

Bir rivayete göre 295 yıl yaşamıştır. Öleceğini hissedince dört bir yana gitmiş, ama her gittiği yerde kendi mezarını kazanlarla karşılaşmıştır. Bunun üzerine ölümden kaçamayacağını anlamış ve Sırderya Irmağı’nın üzerine seccadesini sermiş ve ibadet etmeye başlamıştır. Bu sırada bir yılan onu sokmuş ve ırmağın dalgaları Dede Korkut’u bugünkü mezarının olduğu yere bırakmıştır.

Dede Korkut’a ait olduğu ileri sürülen mezar nerededir?

Türkiye’de Bayburt ili de Dede Korkut’a ev sahipliği yapmak istemektedir. Bayburt sadece Dede Korkut’a değil aynı zamanda Bamsı Beyrek ve Tepegöz’e de sahip
çıkmaktadır. Bu ilin sınırları içerisinde Bamsı Beyrek’in mezarının dışında Salhana Kayaları da bulunmaktadır. Dede Korkut’a ait olduğu ileri sürülen mezar da
yine bu ilimizin sınırları içerisindedir.

Dede Korkut hikâyeleriyle ilgili olarak kimler bilimsel çalışma yapmışlardır?

Dede Korkut hikâyeleriyle ilgili olarak Kilisli Muallim Rıfat, Orhan Şaik Gökyay, Muharrem Ergin, Saim Sakaoğlu, Osman Fikri Sertkaya, Semih Tezcan, Dursun Yıldırım, Keriman Üstünova, Güllü Yoloğlu, Ali Duymaz, İlhan Genç, İsmail Hakkı Aksoyak, Atabey Kılıç, Saadettin Özçelik, Selahattin Bekki, Ramiz Asker, Naile Asker, vb. bilimsel çalışma yapanlardan bazılarıdır.

“Kampürenin Oğlu Bamsı Beyrek” hikâyesi, coğrafyamızda nasıl  anlatılmaya devam etmektedir?

“Kampürenin Oğlu Bamsı Beyrek” hikâyesi, coğrafyamızda “Bey Barı”, “Ak Kavak Kızı”, “Bey Böyrek”, “Babörek”, “Bolbörek”, “Bayram Bey”gibi onlarca ad altında masal veya halk hikâyesi
şeklinde anlatılmaya devam etmektedir.

Bamsı Beyrek hikâyesiyle benzerlik gösteren halk hikâyesi nedir?

Bamsı Beyrek hikâyesiyle benzerlik gösteren halk hikâyesi ise Âşık Garip hikâyesidir.

Destan devrinin sona ermesi ve yeni bir tür olan halk hikâyesine geçişle ilgili olarak Muharrem Ergin’in görüşü nedir?

Bu görüşlerden ilki Muharrem Ergin’e aittir:
“Dede Korkut Hikâyeleri aslında Oğuzların Yakın Doğu’ya gelmeden önceki hayatlarına ait hatıralara dayanmaktadır. Çok eski devirlerden beri mevcut olan bu
hatıraların, bazı olaylar etrafında toplanması ise IX ve XI. yüzyıllarda Oğuzların
Sırderya kuzeyindeki yurtlarında geçen hayatlarıyla ilgili görünmektedir. Bu devirde bilhassa kuzey komşuları olan Peçenek ve Kıpçaklarla sürekli mücadelelerde bulundukları bilinmektedir.”

Destan devrinin sona ermesi ve yeni bir tür olan halk hikâyesine geçişle ilgili olarak Pertev Naili Boratav'ın görüşü nedir? 

Pertev Naili Boratav da; “zira bizim halk hikâyelerimiz nasıl destandan romana geçen bir edebî nev’in ilk merhalesini teşkil ediyorsa, Dede Korkut Kitabı da bu
merhalenin ilk basamağını teşkil eden eser olarak karşımıza çıkmaktadır.” (Boratav
1946: 62) diyerek konuyu değerlendirmektedir.

Boy nedir?

Boy: Dede Korkut hikâyelerinde hikâye karşılığı olarak kullanılmıştır.

Dede Korkut hikâyelerinde gördüğümüz nazım bölümleri ile halk hikâyelerindeki manzum parçalar arasındaki şekil farklılıkları nelerdir? 

Dede Korkut hikâyelerinde gördüğümüz nazım bölümleri ile halk hikâyelerindeki manzum parçalar şekil itibariyle daha farklıdır. Halk hikâyelerinde hece
vezninin 8, 11, 14, 15’li ölçüleri kullanılırken Dede Korkut hikâyelerinde belki de
serbest veznin ilk örnekleriyle karşılaşmaktayız.

Araya kılıç koyarak yatma şeklindeki ant hangi hikayelerde vardır?

Araya kılıç koyarak yatma şeklindeki ant, destanların yanı sıra masal ve halk
hikâyelerinde de görülmektedir. Türk halkı arasında çok sevilen Şah İsmail, Kirmanşah, Yaralı Mahut gibi hikâyelerde de yolculuk sırasında uykuları geldiğinde
aralarına kılıç koyarak yatarlar.

Hikâye anlatma ve dinleme Türklerin hangi üç önemli töreninde anlatılmış olabilir?

Türklerin tarih sahnesine yayıldıkları coğrafyanın Asya olduğunu düşünürsek hikâye anlatma ve dinleme Türklerin üç önemli töreninde anlatılmış olabilir.
Şölen / şeylan, sığır ve yug merasimleri sadece hikâye anlatma bakımından değil,
Türk şiirinin, Türk örf ve âdetlerinin, Türk folklorunun kökenini araştırmak isteyenlerin üzerinde durmaları gereken kavramlardır.

Meddah ve Halk hikâyesini kullanılan aksesuar ve kadro açısından karşılaştırınız.

Meddah Hikâyesi:  Hikâyelerin geniş bir kahraman kadrosu vardır.Meddahın aksesuarı mendili ve sopasıdır.

Halk Hikâyesi: Hikâyeler genelde iki kahraman etrafında gelişir. Halk hikâyecisinin aksesuarı sazıdır.

Evliya Çelebi’den öğrendiğimize göre XVII. yüzyılda nerelerde meddah ve meddah
hikâyeleri anlatılmakta ve geniş bir dinleyici kesimi bulabilmektedir?

Meddah ve meddah hikâyeleri büyük şehirlerde daha çok cami yakınlarındaki kahvelerde oluşmuştur. Evliya Çelebi’den öğrendiğimize göre XVII. yüzyılda
İstanbul, Bursa, Erzurum, Malatya gibi şehir merkezlerinde meddah ve meddah
hikâyeleri anlatılmakta ve geniş bir dinleyici kesimi bulabilmektedir.

İlk meddah kimdir?

İlk meddah I. Bayezid’in sarayında bulunan Kör Hasan’dır.

Son meddah kimdir?

Son meddah ise 1973 yılında vefat eden İsmail Dümbüllü’dür.

Fütüvvetnâme nedir?

Fütüvvetnâme: Fütüvvet teşkilatını, yapısını, usul, adap, erkân ve ilkelerini kapsayan, bir bakıma fütüvvet teşkilatı mensupları için düstur ve nizamname niteliğinde olan manzum eser.

XXI. yüzyılda teknolojinin ilerlemesiyle birlikte meddahlık kendisine yeni alanlar bulmakta ve televizyonlar aracılığıyla çok geniş kitlelere ulaşabilmektedir. Günümüzde bu işi yapanlar arasında kimler sayılabilir?

XXI. yüzyılda teknolojinin ilerlemesiyle birlikte meddahlık kendisine yeni
alanlar bulmakta ve televizyonlar aracılığıyla çok geniş kitlelere ulaşabilmektedir.
Günümüzde bu işi yapanlar arasında; Cem Yılmaz, Şahan Gökbakar, Beyazıt Öztürk, Ata Demirer, Yılmaz Erdoğan, Ferhan Şensoy, vb. sayılabilir.

İstanbul hikâyeleri nedir?

İstanbul hikâyeleri: Tayyarzade, Cevri Çelebi, Sansar Mustafa, Hançerli Hanım, Tıflî ile İki Biraderlerin Hikâyesi adlarıyla bilinen hikâyelerin genel adı.