XIV-XV. Yüzyıllar Türk Edebiyatı Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Xıv.-Xv. Yüzyıl Edebiyatı-I: Anadolu Ve Azeri Sahası Türk Edebiyatı

1. Soru

XIV. yüzyılda geniş bir coğrafyada görülen Türk edebiyatı, hangi sahalarda Doğu Türkçesiyle yazılarak gelişmiştir?

Cevap

Harezm, Altınordu ve Mısır sahalarında Doğu Türkçesiyle yazılarak gelişmiştir. 


2. Soru

XIV. yüzyılda geniş bir coğrafyada görülen Türk edebiyatı, Harezm, Altınordu ve Mısır sahalarında Doğu Türkçesiyle (Harezm, Kıpçak, Çağatay, Kuman-Kıpçak Türkçesi), hangi sahada Batı Türkçesi ile gelişmeye devam etmiştir?

Cevap

XIV. yüzyılda geniş bir coğrafyada görülen Türk edebiyatı, Harezm, Altınordu ve Mısır sahalarında Doğu Türkçesiyle (Harezm, Kıpçak, Çağatay, Kuman-Kıpçak Türkçesi), Anadolu ve Azerbaycan’da ise Batı Türkçesi gelişmeye devam etmiştir.


3. Soru

XIII. yüzyılda Azerî sahasında Farsçanın üstünlüğü sona erdiren olay nedir?

Cevap

XIII. yüzyıldaki Moğol istilası Azerî sahasında Farsçanın üstünlüğü sona erdirmiştir.


4. Soru

Türkçe Divan’ı ile Arapça yazdığı İksîrü’s-sa’âdât fî-Esrâri’l-ibâdât ile Tercîhü’ttavzîh adlı mensur iki eseri olan ve buna göre Türk idarecileri, beyleri içinde ilk divan sahibi olan şair ve yazar kimdir?

Cevap

Türkçe Divan’ı ile Arapça yazdığı İksîrü’s-sa’âdât fî-Esrâri’l-ibâdât ile Tercîhü’ttavzîh adlı mensur iki eseri olan ve buna göre Türk idarecileri, beyleri içinde ilk divan sahibi olan şair ve yazar Kadı Burhaneddîn’dir. Arapça ve Farsça şiirlerin yanında Arapça dinî eserler de yazan Kadı Burhaneddîn, büyük Türkçe Divanı ile Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir


5. Soru

Coşkun bir propaganda şairi olarak, pervasız bir şekilde, çekinmeden inandıklarını söylemesi fitneye yol açmış ve kendisinin zındıklıkla ithamına sebep olan ve sonunda derisi yüzülerek öldürülen şair kimdir?

Cevap

Nesîmî’nin coşkun bir propaganda şairi olarak, pervasız bir şekilde, çekinmeden inandıklarını söylemesi fitneye yol açmış ve kendisinin zındıklıkla ithamına sebep olmuştur. Sonunda derisi yüzülerek öldürülen Nesîmî’nin acıklı durumu onun etrafında menkıbelerin ortaya çıkmasına yol açtığı gibi, edebiyat âleminde de geniş şekilde yer tutmuştur.


6. Soru

Hurûfîlik nedir?

Cevap

Fazlullah-ı Hurûfî’nin (öl.1394) kurup geliştirdiği, harflerin sırlarına dayanan bâtinî bir akım. Bu inanca sahip olanlar, varlığı ve yaratılışı harflerle izah etmeye çalışırlar. Arapçadaki yirmi sekiz ve Farsçadaki otuz iki harf ile bütün varlıklar, hatta Kur’an tefsir edilir.


7. Soru

XIV. Yüzyıl Azeri sahası Türk Edebiyatının önde gelen şair ve yazarları kimdir? 

Cevap

 Hasanoğlu, Kadı Burhaneddîn, Nesimi, Sultan Ahmed b. Veys 


8. Soru

XIII. yüzyılda Anadolu’da yerleşen tasavvuf, XIV. yüzyılda hangi inançların etkisiyle gelişerek devam etmiştir?

Cevap

XIII. yüzyılda Anadolu’da yerleşen tasavvuf, XIV. yüzyılda Mevlevîlik, Âhilik, Babaîlik, Hurûfîlik gibi inanç ve tarikatların mensupları arasında gelişerek devam etmiştir.


9. Soru

XIV. Yüzyıl Batı Türk Edebiyatının önemli şair ve yazarları kimlerdir?

Cevap

Yûnus Emre (d. 1240-41), Gülşehrî (d. 1240) ve Âşık Paşa (d. 1272)


10. Soru

XIV. yüzyılda Germiyanoğulları beyliğinde yazıldığı bilinen Türkçe eserler nelerdir?

Cevap

Germiyanoğulları Beyliği: Mehmed Bey oğlu Süleyman Şah’ın emriyle Kâbus-nâme ve Marzubân-nâme Türkçeye çevrilmiştir. 


11. Soru

XIV. yüzyılda Candaroğulları (İsfendiyaroğulları) beyliğinde yazıldığı bilinen Türkçe eserler nelerdir?

Cevap

Candaroğulları (İsfendiyaroğulları) Beyliği: Cevâhirü’l-esdâf isimli Kur’an tefsiri, İsfendiyar Bey’in emriyle oğlu İbrahim Bey’in okuması için yazılmıştır. Celâlüddîn Bâyezîd adına 1362’de Maktel-i Hüseyin tercüme edilmiştir. 


12. Soru

XIII. yüzyılda doğan ve yetişen şairler içinde ilk türkçe eser veren şair kimdir?

Cevap

XIII. yüzyılda doğan ve yetişen şairler içinde ilk türkçe eser veren şair Yunus Emre'dir.


13. Soru

XIV. yüzyılda Anadolu’da, Karahanlı dönemi edebiyatı ile Arap ve Fars edebiyatlarına bağlı ve bu edebiyatlardan faydalanılarak eserler yazan en önemli iki şair kimdir?

Cevap

Karahanlı dönemi eserlerini örnek alanların başında Âşık Paşa ile Yûnus Emre gelir.


14. Soru

Risâletü’nnushiyye dışındaki şiirlerinde de peygamberlere, tanınmış mutasavvıflara, Attâr ve Mevlânâ’nın eserlerindeki hikâyelere yer yer telmihlere başvurur. Bu yönü ile edebiyatımızda telmihle anlatımda ön sırada yer alan ilk şairimiz kimdir?

Cevap

Edebiyatımızda telmihle anlatımda ön sırada yer alan ilk şair Yûnus Emre’dir. Onunla aynı zamanda yaşayan şairlerden Gülşehrî ve Âşık Paşa da bu yönden Yûnus’u takip ederler. 


15. Soru

Yûnus Emre'nin bütün iyilikleri ve kötülükleri saydığı, insanı yücelten ve alçaltan ne varsa anlattığı ve insan olmanın yolunu gösterdiği eserinin adı nedir?

Cevap

Yûnus Emre, bir öğüt kitabı olan Risâletü’nnushiyye’sinde, bütün iyilikleri ve kötülükleri saymış, insanı yücelten ve alçaltan ne varsa anlatmış ve insan olmanın yolunu göstermiştir. Bunu yaparken peygamberlerin hayatlarından örnekler vermiş, cimrilik, haset, kibir, öfke, gaflet, dünya sevgisi, kin, gıybet ve dedikodunun insanı felakete sürüklediğini belirterek, bunların aşağılık ve insanı küçük düşüren şeyler olduğunu vurgulamıştır


16. Soru

Türk edebiyatında mahlas kullanan ilk şair kimdir?

Cevap

Türk edebiyatında mahlas kullanan ilk şair Gülşehri'dir.


17. Soru

Gülşehri'nin başlıca eserleri nelerdir?

Cevap

Gülşehrî’nin Felek-nâme, Mantıku’t-tayr, Arûz-ı Gülşehrî, Kudûrî Tercümesi ve Kerâmât-ı Âhi Evren isimli eserleri başlıca eserleridir.


18. Soru

Gülşehrî’nin 1317’de fâilâtün fâilâtün fâilün vezniyle kaleme aldığı en büyük ve önemli eseri nedir?

Cevap

Mantıku’t-tayr adıyla anılan Gülşen-nâme, Gülşehrî’nin en büyük ve önemli eseri


19. Soru

Âşık Paşa’nın en önemli ve büyük eseri nedir?

Cevap

Âşık Paşa’nın en önemli ve büyük eseri Garîb-nâme’dir


20. Soru

Âşık Paşa’nın eserleri nelerdir?

Cevap

Garib-nâme, Fakr-nâme, Vasf-ı Hâl, Hikâye, Kimyâ Risâlesi, Dâsitân-ı Mâzî ve Müstakbel ü Hâl, Dâsitân-ı Su’âl-i Acîb ü Garîb, Dâsitân-ı Hammâl ve Dâsitân-ı Seyyid ve Şeyh ü Müftî ve Risâle-i Âşık Paşa


Bahar Dönemi Dönem Sonu Sınavı
25 Mayıs 2024 Cumartesi