VIII-XIII. Yüzyıllar Türk Edebiyatı Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Bozkır Uygur Devleti ne zaman kurulmuştur?

745 yılında kurulmuştur.

Bozkır Uygur Devleti’nin diğer adları nelerdir?

Uygur Bozkır Devleti, Orhun Uygur Kağanlığı ya da Ötüken Uygur Devleti adlarıyla anılmaktadır.

Uygur Devletinin merkezi neresidir?

Orhun nehri yakınlarında inşa edilen Karabalgasun’dur.

Uygur Devleti'nin inanışı nedir?

Maniheizm'dir.

Uygur Bozkır Devleti nasıl yıkılmıştır?

839-840 yılları Uygurların iç karışıklık ve kıtlıkla mücadele ettiği yıllardır. Uygur Türklerinin bu durumundan yararlanan Kırgızlar, 840 yılında Uygur Bozkır Devleti’ne son vermişlerdir.

Bin Buda mağaralarının Uygur Türkçesi açısından önemi nedir?

Bin Buda mağaralarından çıkarılan metinlerin Uygur Türkçesinin tarihî gelişimini tespit etmede özel bir yeri vardır. Tun-huang ve civarında yazılmış Uygur metinleri, 1028 yılındaki Tangutların saldırısından korumak maksadıyla, bölgedeki Bin Buda mağaralarına saklanarak, mağaraların önü duvarla örülmüştür. Bu olaydan hareketle, Bin Buda Mağaralarında bulunmuş olan Uygur Kağanlığına ait metinlerin, en geç 11. yüzyıla ait oldukları tahmin edilmektedir.

Hoço (Turfan) Uygur Devleti hakkında bilgi veriniz.

Bugünkü Turfan bölgesine yerleşen Uygurlar, Hoço (Kao-ch’ang) Uygur Devleti veya Turfan Uygur Devleti olarak adlandırılan bir devlet kurarak, Uygur kültürünün en yoğun yaşandığı bir merkez hâlini almıştır (850-1250). Hoço merkezli bölgeye 9. yüzyıl ortalarında yerleşen Uygur Türkleri, Uygur kültürünün en üst seviyede yaşandığı bölge olmuştur. Hoço Uygur Devleti ilk önce 1206 yılında Kara Hıtay devletinin, 1209 yılında da Cengiz Hanın hâkimiyetine girmiştir.

Uygur edebiyatı, hangi dönemi kapsamaktadır?

Uygurlar 8-14. yüzyıllar arasında farklı kültür çevrelerinde, birçoğu tercüme olan ve dinî bir karakter taşıyan zengin bir edebiyat meydana getirmişlerdir.

Uygur edebiyatındaki eserler hangi konuları kapsamaktadır?

Uygur Türklerine ait metinler, Maniheizm, Budizm ve Hıristiyanlığın öğretileri ile din dışı konulara aittir. Bu dinî çevrelerde yazılmış eserlerin dışında Uygurlardan kalan runik harflerle, taşlara yazılmış yazıtlar da vardır; ancak Uygur yazıtları, kullanılan malzeme ve içerik bakımından Kök Türk yazıtlarının devamı olduğu için Maniheist ve Budist eserlerle birlikte Uygur edebiyatı içinde değerlendirilmemektedir.

Uygur edebiyatı ait olunan dinî çevre ve içeriklerine göre kaç gruba ayrılabilir?

1. Maniheist Uygur edebiyatı
2. Budist Uygur edebiyatı
3. Hıristiyanlığın Nesturî Koluna Ait Uygur edebiyatı
4. Din Dışı Uygur Edebiyatı

Maniheist metinler hangi alfabeyle yazılmıştır?

Maniheist metinlerin yazımında hem Mani hem de Uygur alfabesi kullanılmıştır. Öte yandan Uygur alfabesinin kullanımı daha sonraki yüzyıllarda yaygınlaşmış, bununla birlikte Mani alfabesi de unutulmamış, Pothi gibi geç Maniheist metinlerin yazımında dahi kullanılmaya devam etmiştir.

Maniheist metinlerden en geniş ve hacimli olanı hangisidir?

Çeşitli kütüphane ve koleksiyonlarda yirmiden fazla nüshası muhafaza edilen Huastuanift adlı tövbe kitabıdır.

Huastuanif'in konusu nedir?

Eserde, Maniheizmin kuralları ve bu kurallara uyulmadığında ortaya çıkan günahlar üzerinde durulmuştur.

Budist Uygur edebiyatında şu ana dek tespit edilen kaç eser bulunmaktadır?

81.

Budist Uygur edebiyatının en ünlü çevirmeni kimdir?

Ketebe kayıtlarına göre Budist Uygur edebiyatının en meşhur mütercimlerinden biri X. yüzyılda yaşamış olan Beşbalıklı Şingko Şeli Tutung’dur

Budist Uygur edebiyatı hangi külliyatlardan oluşur?

Budist Uygur edebiyatı; Vinayalar, Sutralar ve Abhidharmalar olmak üzere Tripit aka “Üç sepet” adı verilen külliyattan meydana gelir.

Vinaya-pitakalar ne hakkındadır?

Vinaya-pitakalar, Budist rahiplerin günlük yaşamlarında uymaları gereken kuralları düzenler. Budist Uygur edebiyatında fazla olmayan vinaya türündeki metinlerden Karmavacana, rahiplerin giysilerinin nasıl olması gerektiğini; Pravarana Sutra, rahibin inzivadan çıktıktan sonra oluşan olaylar karşısında ne yapması gerektiğini; Vinayavibhanga ise manastır kurallarını içermektedir.

Din dışı Uygur edebiyatındaki konulara örnek veriniz.

tıp, sağlık, kişisel mektuplar, gök bilim, takvim ve yıldız fallarıyla ilgili metinler.

Eski Türk şiirinde “nazım, manzume, manzum parça ve şiir” kavramları için hangi sözcük kullanılmıştır?

"Koşug".

Uygur edebiyatından şairlere örnek veriniz.

Aprınçur Tigin, Anzang (?-1293), Kki Kki (1295-1345), Prajñasri (?-1332).