Yeni Türk Edebiyatına Giriş 1 Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

"Şiir insanlığın evrensel ortak malıdır, her yerde ve her zaman binlercesi, yüzlerce insan tarafından ortaya koyulur" diyen ünlü şair ve edebiyatçı kimdir?

Goethe “Şiir insanlığın evrensel ortak malıdır, her yerde ve her zaman binlercesi, yüzlerce insan tarafından ortaya koyulur” demiştir. 

Şair elde etmek istediği şiirsel etkiyi uyandıracak sözcükleri seçer ve onları uygun bir söz dizimiyle bir araya getirir. Dizeler oluşturur; bunları kıta şeklinde düzene koyar. Şiire ritim ve melodik bir yapı kazandırmak için vezin ve kafiye kullanabilir. 

Bir şair daha rafine bir müzikal etki üzerinde de çalışabilir. Bu etkiyi arttırmak için sözcüklerin içinde var olan seslerin şiirin bütününde tek tek nasıl tınlayacağını da hesaba katabilir; bu da o şairin sözcük seçimini doğrudan belirler. Bu şekilde yazılan şiirler için “dudak musikisi” yakıştırması yapılmıştır.

Şiirdeki anlamın iletişim dilinden farkı nedir?

Şiirdeki anlam iletişim dilinden farklı olarak deneyime dayanır ve okurda belirli bir duygusal etki uyandırır.

Şiir yazımında öne çıkan ana motivasyon, dilin, anlaşmak amacıyla değil, okur üzerinde belli bir duygusal etki yaratma amacıyla kullanılmasıdır.

Temel anlatı kiplerine göre şiirin türleri nelerdir?

Eliot’a göre bir şiirin türünü belirlemek için şiirde kimin konuştuğu ve bu konuşan kişinin kime hitap ettiği hayati bir önem taşır. Onun bu yorumundan yola çıkarak şunu söyleyebiliriz: Eğer bir şair kendi kendine veya hayalî bir varlıkla konuşuyorsa lirik, bir dinleyici grubuna bir hikâye anlatıyorsa epik, kendisi yerine karakterler yaratıp onları konuşturuyorsa dramatik anlatı modelini kullanıyor demektir.

Lirik sıfatı, duygusal coşkunun yoğun olduğu, müzikal bir yapısı olan, konusunu genellikle aşk, yalnızlık, ölüm ve metafizik hassasiyetten alan şiirleri tanımlamak için kullanılır.

Epik ve dramatikte var olmayan ama lirik şiire özgü olan özellik;  "bir anlatıcı sesi"dir.

Manzume, vezinli, kafiyeli eser demektir. Oysa şiir estetik niteliğini sadece vezin gibi bir biçim özelliğinden almaz. Bir metnin şiir olarak görülebilmesi için o metnin okuru bildik anlam dünyasından çıkarıp yeni bir bakış açısıyla tanıştırması gerekir.

Dinî ayin ve pratiklere ritüel denir.

Epik; uzun, anlatısal şiirlere denir. 

Sözlü kültüre özgü bir performans sanatıdır. Ozan bir şiiri hafızasından aktardığı için her seferinde esere farklı unsurları dâhil edebilir. Ancak anlatının ana çerçevesi sabit kalır.

Bir şiirde şair yerine onun yarattığı karakterler konuşuyor ve bu karakterler arasında bir diyalog gelişiyorsa o şiirin dramatik bir şiir olduğu söylenebilir. Nasıl lirikte dinleyici, epikte karakterler gizlenmişse dramatikte de şair gizlenmiştir.

Dramatik şiirde anlatının ana yapısınını oluşturan nedir?

Dramatik şiirde anlatının ana yapısını, karakterlerin karşılıklı konuşmaları oluşturur. Bu nedenle anlatı formu, “anlatma” (diegesis) değil, “gösterme” (mimesis) üzerine kuruludur.

Uygunluk ilkesi, bir şiirde konuşan kişilerin inandırıcı görünmesini sağlar. Eğer bir karakter yüksek sınıftan biriyse alt sınıftan biri gibi konuşmaz veya davranmaz. Bunun tam tersi de geçerlidir. Bir kral, bir köle, bir şövalye, bir din adamı, bir erkek, bir ev kadını, kendilerine has davranış kalıplarına, dil, üslup ve jeste sahip olmalıdır; eğer bu karakterlerin vasıfları ayrışmazsa dramatik şiirin karakter kurma özelliği zarar görür.

Bu tekniğin kusurlu yanı, karakter özelliklerinin fazlaca klişelere yaslanma tehlikesidir.

Metonimi dış dünyanın gerçekliğine tam anlamıyla yabancılaşmadan yapılan bir mecaz türüdür. Bir nesne veya olguya adıyla atıf yapmak yerine onunla doğrudan ilişkili olan bir şeyle atıf yaptığımızda metonimi yapmış oluruz. Bir gazetede “Ankara, sınırdaki durumdan rahatsız” cümlesini okuduğumuzda, Ankara’nın, Türkiye Cumhuriyeti hükûmetini temsil ettiğini anlarız.

Yeni Eleştiri” (New Criticism) 20. yüzyılın ilk yarısında ortaya çıkan ve etkisini günümüze dek sürdüren biçimci bir edebiyat eleştiri ekolüdür.