Gelişimsel Tanı Ve Değerlendirme Yöntemleri Dersi 4. Ünite Özet

Giriş

Okul öncesi dönemde standart/ özgün, formal/informal, biçimlendirici/ düzey belirleyici, bireysel/ grup, ölçüte dayalı/ norma dayalı gibi birçok değerlendirme türünden bahsetmek mümkündür. Bu değerlendirme türlerinin kendilerine özgü bazı avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır.

Standart Testler

Standart testler, uzmanlar tarafından dikkatli bir şekilde, kabul edilebilir hedef ve amaçlar doğrultusunda hazırlanmış, kullanımı ve puanlaması için prosedürleri olan, verilerin yorumlanması için testin kim tarafından ya da nerede yapıldığı sorununu ortadan kaldırmak amacıyla detaylı bilgileri olan testlerdir.

Tanımdan da anlaşılacağı üzere standart testleri, diğer değerlendirme türlerinden ayıran bazı temel özellikler bulunmaktadır. Bu temel özellikler şunlardır (Gronlund, 1971).

• Tanımı açıkça yapılmış olan davranışları ölçmek için hazırlanmış olmaları,
• Uygulama yapabilmek ve sonrasında planlayabilmek için kendine özel yönergesinin olması,
• Testin üzerinde geliştirilmiş olduğu bireyleri örnekleyici niteliği olan öğrenci gruplarına dayalı normlarının olması,
• Geçerlik ve güvenirliklerin uygulamalarla belirlenmiş olması,
• Teste ait eş değer formların aynı kişiye hem aynı anda hem de ayrı zamanlarda uygulamaya müsait olması,
• Testin uygulama el kitabı olması,
• Aynı davranış ölçütlerinin farklı yaş gruplarına uygulanabileceği uygun formun olması.

Standart testler, bireylerin aldıkları puanları, ait olduğu nüfusun puanlarıyla karşılaştırılmasını içeren bir puanlama sistemine sahiptir. Standart testlerden elde edilen sonuçlar norm referanslı ya da ölçüt referanslı olmak üzere 2 şekilde analiz edilip raporlaştırılabilmektedir.

Standart Testlerin Sınırlılıkları

Standart testlerin sınırlılıkları ve yetersizlikleri şunlardır:

• Teknik ve Eğitimsel Yetersizlikler
• Fazla ve Yanlış Kullanımı
• Uygulanacak Nüfus Grubuna Uygunsuzluk
• Eğitime Olumsuz Etkileri

Teknik ve Eğitimsel Yetersizlikler: American Educational Research Association, American Psychological Association ve National Council on Measurment in Education, eğitim ve psikolojide geliştirilen testler için “Eğitim ve Psikoloji Testlerine Yönelik Standartlar” adı altında belli başlı standartlar belirlemiştir. Erken çocukluk dönemindeki çocuklar için hazırlanan birçok test, “Eğitim ve Psikoloji Testlerine Yönelik Standartlar” da belirtilen teknik standartları karşılamamaktadır.

Fazla ve Yanlış Kullanımı: Çocukları değerlendirirken bu testlerin yanı sıra gözlem, anekdot kayıtları gibi farklı değerlendirme tekniklerine başvurulmalıdır.

Uygulanacak Nüfus Grubuna Uygunsuzluk: Dünya çapında kullanılan testlerin birçoğu Amerika’da geliştirilmekte ve daha sonra farklı ülkelerin araştırmacıları tarafından kendi ülkelerine uyarlanmaktadır. Kendi ülkelerinin kültürü ve özelliklerine göre geliştirilen bu testlerin uyarlanması bazı ülkelerde istenilen sonuçları verememektedir.

Eğitime Olumsuz Etkileri: Öğretmenlerin birçoğu diğer değerlendirme yöntemlerini göz ardı ederek test sonuçlarına göre çocukları değerlendirmekte ve öğretim programlarını buna göre oluşturmaktadır.

Standart Test Türleri

Standart testler, performans testleri, beceri testleri ve tarama ve tanı testleri olarak 3 grup altında toplanmaktadır.

Standart Performans Testleri: Standart performans testleri, standart yetenek testleri ve standart başarı testleri olarak iki alt grupta ele alınmaktadır.

Standart Başarı Testleri: Standart başarı testleri genellikle norm referanslıdır ve çocukların bir grup içindeki başarısını karşılaştırmak amacıyla kullanılmaktadır. Standart başarı testlerinin;

• Konuyla ilgili alandaki kişiler tarafından hazırlanmış olması,
• Yönergelerin açık, net ve anlaşılır olması,
• Normlarının bulunması,
• Eş değer formlarının bulunması en temel özellikleridir.

En çok kullanılan standart başarı testleri; California Başarı Testi, Lowa Temel Beceriler Testi, Stanford Başarı Testi, Erken Öğrenme Becerileri Değerlendirme Aracı ve Bilişsel Değerlendirme Sistemi’dir.

• California Başarı Testi (California Achievement Test-CAT): İlk kez 1970 yılında yayımlanan California Başarı Testi anaokulundan 12. sınıfa kadar geniş bir aralığı kapsayıp, 21 seviyeden oluşmaktadır. İlk versiyonları çocukların okuma becerileri, dil becerileri ve matematik becerilerini ölçerken, günümüzde kullanılmakta olan 5. versiyonunda okuma, dil, heceleme, matematik, çalışma becerileri, bilişsel ve sosyal beceriler olmak üzere yedi alt boyut bulunmaktadır.
• Iowa Temel Beceriler Testi (Iowa Test of Basic Skills-ITBS): 1935’ ten beri kullanılmakta olan Iwoa Temel Beceriler Testi, anaokulundan 9. sınıfa kadar olan grubu kapsayan 5’ten 14’e kadar toplam 10 seviyeden oluşmaktadır. Testin birincil amacı çocukların öğrenmelerini geliştirmek amacıyla öğretmenlere bilgi sağlamaktır.
• Stanford Başarı Testi (Stanford Achievement Test): İlk kez 1926 yılında yayımlanan Stanford Başarı Testinin günümüzde onuncu versiyonu kullanılmaktadır. Anaokulundan liseye kadar olan çocuklar için geliştirilmiş olan test, birinci dönemin ve ikinci dönemin başında olmak üzere yılda 2 kez uygulanmaktadır.
• Erken Öğrenme Becerileri Değerlendirme Aracı (Test of Early Learning Skills): Çocuğun öğrenme becerilerine ilişkin bireysel yeteneklerini ve eğitim gereksinimlerini belirlemek, öğretmenlerin çocukların öğrenme becerilerinin geliştirilmesine yönelik eğitim gereksinimlerine uygun bir eğitim programı hazırlamasına ya da hazırlanan eğitim programlarının değerlendirmesine yardımcı olmayı amaçlayan test 48-66 aylık çocuklar için hazırlanmıştır. Erken öğrenme becerileri değerlendirme ölçeği Düşünme Becerileri, Dil Becerileri, Sayı Becerileri alt bölümlerinden oluşmaktadır.
• Bilişsel Değerlendirme Sistemi (Cognitive Assessment System (CAS)): Naglieri ve Das tarafından geliştirilen CAS, 5 yaşındaki çocukların bilişsel gelişimini değerlendirmek üzere tasarlanmıştır. CAS’ta yer alan planlama alt testleri, çocuğun yaptığı planın geçerli olup olmadığına karar vermesini ve gerektiğinde planını değiştirip değiştiremeyeceğini belirlemesi için geliştirilmiştir.
• Gates-McKillop Okuma Testi (Gates-McKillop Reading Diagnostic Test): Gates ve McKillop tarafından 1962 yılında geliştirilen test 2. Sınıftan 6. Sınıfa kadar olan çocuklar için geliştirilmiştir. Çocukların okumadaki güçlüklerini belirlemeyi amaçlayan test, farklı zamanlarda tamamlanabilir.
• Eğitimsel Gelişim Ardışık Testleri (Sequential Tests of Educational Progress-STEP): STEP, 4 seviye ve her seviye için 2 formdan oluşmaktadır. Birinci seviyesi 4-6. Sınıflar, 2. Seviyesi 7-9. Sınıflar, üçüncü seviyesi 10-12. Sınıflar ve 4. Seviyesi 13- 14. Sınıflar için olan test bataryasının her seviyesinde 7 test bulunmaktadır.

Standart Yetenek Testleri: Genellikle bir programa yerleştirme, kariyer planlaması, zekâ veya IQ testleri gibi genel zekâ düzeyini belirlemek için kullanılan yetenek testleri, 20. yüzyılın başlarında Fransa’da bilişsel gelişimi akranlarından daha geride olan çocukların belirlenip, onlar için “özel” sınıf açılması için Alfred Binet ve asistanı tarafından geliştirilmiştir (Kubiszyn, Borich, 2010; Ekinci, 2012). Yetenek testleri ve başarı testleri zaman zaman birbiriyle karıştırılabilmektedir. Başarı testleriyle yetenek testleri arasındaki en temel fark; başarı testlerinin çocuğun ne öğrendiğini ölçmesi, yetenek testlerinin ise çocuğun yeni bilgi ve becerileri öğrenme kabiliyetini ölçmesidir.

En sık kullanılan yetenek testleri Metroploitan Okul Olgunluğu Testi, WISC-R, Stanford Binet Zekâ Ölçeği, TEMA-3, Peabody Kelime Testi2’dir.

• Metropolitan Okul Olgunluğu Testi (Metropolitan Readiness Test): Verilen talimatı anlama ve başarma üzerine kurulu bir testtir. 1995 yılında Nurss ve McGauvran tarafından altıncı versiyonu geliştirilen test, Kırca (2007) tarafından dilimize uyarlanmıştır. Toplamda 70 soru olan Metropolitan 6, Okuma Yazmaya Hazırlık Becerisi, Hikâye Anlama ve Matematik Becerileri olmak üzere 3 alt boyutu olup bireysel olarak uygulanmaktadır. 4 oturum şeklinde bireysel olarak uygulanan testin ortalama süresi 50 dakikadır.
• Weschler Çocuklar İçin Zekâ Ölçeği (Weschler Inteligence Scale for Children-Revised, WISC-R): Weschler tarafından 1949 yılında 5-15 yaş aralığındaki çocukların zekâ düzeylerini ölçmek için geliştirilmiştir. Ülkemizde Savaşır ve arkadaşları tarafından 6-16 yaş arasındaki 1639 çocukla uyarlaması yapılmıştır. WISC-R Sözel ve Performans olmak üzere 2 alt boyuttan oluşmaktadır. Alt boyutlar birer yedekle birlik-te 6’şar alt testten oluşmaktadır. Sözel boyut; genel bilgi, benzerlikler, aritmetik, yargılama, sözcük dağarcığı, sayı dizisi alt testlerinden, Performans boyutu; resim tamamlama, resim düzenleme, küplerle desen, parça birleştirme, şifre ve lâbirentler alt testlerinden meydana gelmektedir.
• Stanford Binet Zekâ Ölçeği (Stanford Binet Intelligence Test): Bireylerin zihinsel performanslarını belirlemek amacıyla kullanılan ve bireysel olarak uygulanan zekâ testi 2 yaştan itibaren yetişkin yaşlara kadar uygulanabilmektedir. Maddeler yaşa göre değil, beceri alanına göre düzenlenen testte birkaç puan vardır. Sözel mantık dışında kalan yetenekler öne çıkarılan testte sözel muhakeme, soyut/görsel muhakeme, sayısal muhakeme ve kısa süreli bellek olmak üzere 4 alanı ölçümleyen 15 alt boyut bulunmaktadır.
• Erken Matematik Yeteneği Testi-3 (Test of Early Mathematics Ability, TEMA-3): İlk kez 1983 yılında Gnisburg ve Baroody tarafından 3 yaş ile 8 yaş 11 ay arasındaki çocukların matematik yeteneklerini değerlendirmek amacıyla geliştirilmiştir. Ülkemizde TEMA-2 Güven tarafından, TEMA-3 ise Erdoğan tarafından uyarlanmıştır. Toplam 72 sorudan oluşan test; azçok, sayma, informal hesaplama gibi informal matematik alanları ile sayılar, sayılar arası ilişkiler, hesaplama ve onluk kavramlar gibi formal matematik alanlarını ölçmektedir. Uygulamaya kronolojik yaş hesaplanarak o yaşa karşılık gelen sorudan başlanmaktadır.
• Bracken Temel kavram Testi (Bracken Basic Concept Scale): Bracken tarafından geliştirilen ve renk, harf, sayı-sayma, boyut, karşılaştırma, şekil, yön-pozisyon, bireysel-sosyal farkındalık, yapı-materyal, miktar ve zaman-sıralama olmak üzere on bir alt boyutu bulunmaktadır. Ölçeğin ilk altı boyutu okul olgunluğu testi olarak geçmekte ve genel olarak altı alt başlık olarak değerlendirilmektedir.
• Peabody Resim Kelime Testi (Peabody Picture Vocabulary Test): Lloyd Dunn tarafından geliştirilmiş olan ve 1974 yılında Fullbright görevlisi Jack Katz ve Ankara Rehberlik ve Araştırma Merkezi görevlileri tarafından Türkçeye uyarlanmıştır. Peabody Resim Kelime Testinin materyalleri; her biri 4 resimden oluşan 100 kart ve çocukların verdiği cevapların uygulayıcı tarafından kaydedildiği bir kayıt formudur. Test ortalama olarak 10 ile 15 dakika arasında sürmekte ve arka arkaya 8 sorudan 6 yanlış cevap verinceye kadar devam edilmektedir (Tulu, 2009).
• Bruininks-Oseretsky Motor Yeterlik Testi (Bruininks-Oseretsky Test Of Motor Proficiency): Bu test, 4,5-14,5 yaş arasındaki çocuklarla uygulanmaktadır. Çocuklara bireysel uygulanan testin kısa formu yaklaşık 15-20 dakika, uzun formu 45-60 dakika sürmektedir. Sekiz alt test ve toplam 46 maddeden oluşan test materyalleri kapsamlı bir motor yeterlik göstergesi olduğu gibi hem büyük hem de küçük motor becerileri ölçmektedir.
• Woodcock-Johnson Bilişsel Yetenek Testleri-III Sözcük Dağarcığı Testi: 24 aydan 90 yaşa kadar uygulanabilen Woodcock-Johnson Bilişsel Yetenek Testleri-R Sözcük Dağarcığı Testi, Woodcock ve Johnson tarafından son hali 1977’ de verilen ve çok sık kullanılan yetenek testlerinden biridir. Ölçek standart ve tamamlayıcı bataryada bulunan testlere ait 2 soru kitapçığı, teknik el kitabı, uygulayıcı el kitabı, kayıt formu, yanıt formu, norm formu, kaset ve teyp, saniyeli saat ve ya kronometre, bilgisayar puanlama programından oluşmaktadır.
• Türkçe Erken Dil Gelişim Testi (Test of Early Language Development-Third Edition): 24-95 aylık çocukların alıcı ve ifade edici sözel dil becerilerini belirlemek amacıyla geliştirilmiştir. Ölçeğin A ve B olmak üzere iki paralel formu bulunmaktadır.
• Türkçe İfade Edici ve Alıcı Dil Testi (TİFALDİ): 2-12 yaş aralığındaki çocukların dil becerilerini ölçmeyi amaçlayan test 2013 yılında Berument ve Güven tarafından geliştirilmiştir. Alıcı ve ifade edici dil testi olmak üzere iki alt boyutu bulunan test toplamda 184 maddeden oluşmaktadır.

Standart Beceri Testleri: Standart beceri testleri, bireylerin kişilik özellikleri ve uyum düzeyleri hakkında bilgi toplamak amacıyla kullanılmaktadır. Başarı ve yetenek testlerine göre daha az kullanılan beceri testleri;

• Çocukların duyguları ve değerleri hakkında bilgi vermesi,
• Çocukların ilgileri hakkında fikir vermesi,
• Gözlemlerden daha objektif bilgi sağlaması açısından önemli bir yere sahiptirler.

En sık kullanılan standart beceri testleri; sosyal uyum ve beceri ölçeği, sosyal beceri değerlendirme sistemi, 5-6 Yaş İçin Sosyal Beceri Formu, Vineland Sosyal Duygusal Erken Çocukluk Ölçeğidir.

• Sosyal Uyum ve Beceri Ölçeği: 7-11 yaş arası çocuklar için geliştirilen ölçek anne-baba ya da öğretmenlerle görüşülerek doldurulmaktadır. Sosyal uyum, sosyal uyumsuzluk ve sınırlı sayıda sosyal uyum olmak üzere 3 alt boyutu bulunan ölçek 32 maddeden oluşmaktadır.
• Sosyal Beceri Değerlendirme Sistemi (Social Skill Rating System-SSRS): Genel olarak çocukların sosyal beceri, sosyal problemler ve akademik yeterliğini ölçen testin ebeveyn, öğretmen ve öğrenci olmak üzere 3 formu bulunmaktadır. Ölçeğin ebeveyn ve öğretmen formları okul öncesi, temel eğitim ve ortaöğretim olmak üzere üç gelişimsel seviyeye ayrılmıştır.
• Anasınıfı ve Anaokulu Çocuk Davranış Ölçeği (Preschool and Kindergarten Behavior ScalesPKBS-2): Bu testin birbirinden bağımsız 2 boyutu bulunmaktadır. Sosyal Beceri boyutu, Problem Davranış boyutu, ölçekteki toplam madde sayısı 76’dır. Ölçeğin Sosyal Beceri boyutu; sosyal iş birliği, sosyal etkileşim ve sosyal bağımsızlık olmak üzere 3 alt boyuttan, Problem Davranış boyutu ise dışa yönelim, içe yönelim, antisosyal ve benmerkezci olmak üzere 4 alt boyuttan oluşmaktadır.
• 5-6 Yaş Çocukları İçin Sosyal Beceri Formu: 1997 yılında oluşturulan Prososyal ve Problem Davranışlar Sınıflandırmasındaki prososyal becerilerden faydalanılarak oluşturulmuştur. Sınıflandırmada yer alan prososyal davranışlar; akranlarla ilişkili beceriler, kendini kontrol etme becerileri, akademik beceriler, uyma becerileri ve atılganlık becerileri olarak 5 alt boyutta ele alınmıştır.
• Vineland Sosyal Duygusal Erken Çocukluk Ölçeği (Vineland Social-Emotional Early Childhood Scales (SEEC)): 1984 yılında Sparrow, Balla ve Cicchetti tarafından geliştirilen ölçeğin 0-47 ay arası çocuklar için uyarlaması Alpas ve Akçakın tarafından 2003 yılında yapılmıştır.
• Eyberg Çocuk Davranış Envanteri (Eyberg Child Behavior Inventory): 36 maddeden oluşan envanter, maddelerde yer alan davranışların çocuklar tarafından ne sıklıkla gerçekleştirildiğini belirten 7’li likert ve ebeveynin bu davranışı bir problem olarak görüp görmediğini belirten 2’li likert tarzı 2 kısımdan oluşmaktadır.
• Çocuk Davranışını Değerlendirme Ölçeği (Child Behavior Rating Scale): Dikkat ve Başlatma olmak üzere iki alt boyutu olan ölçeğin toplamda 7 maddesi bulunmaktadır. Dikkat alt boyutunda yer alan maddeler; dikkat, devamlılık, katılım ve iş birliği, başlatma alt boyutunda yer alan maddeler başlatma, ortak dikkat ve duygusal durumdur.

Standart Tarama ve Tanı Testleri: Standart tarama testleri ya da gelişimsel tarama testleri, çocuklarda öğrenme ya da bir engel durumunun olup olmadığının tespitine yönelik risk faktörlerinin olup olmadığını belirlemek için kullanılan testlerdir. Bu tür testler özel eğitimde uzmanlaşmayı gerektirmediği için öğretmenler ve yardımcı öğretmenler tarafından kullanılmaktadır (Ekinci, 2012). En sık kullanılan standart tarama ve tanı testleri, Denver II Gelişimsel Tarama Testi, McCarthy Tarama Testi, Bayley III ve AGTE’dir.

• Denver II Gelişimsel Tarama Testi (Denver Developmental Screening Test II (DDST II)): 0-6 yaş arası çocuklara uygulanan ve gelişimsel sorunları yakalamaya yardımcı olmaktadır. Denver II, sağlıklı gözüken çocukları olası sorunlar yönünden taraması, gelişimsel gerilik olduğundan kuşkulanılan işlevleri nesnel şekilde saptama olanağı vermesi ve riskli bebekleri izlemede kullanılabilmesi açısından çok önemli bir yere sahiptir (Öz Göçer, 2006).
• McCarthy Tarama Testi (The McCarthy Scales of Children’s Abilities): McCarthy: 2.5 yaştan 8.5 yaşa kadar kullanılan ölçek yaş arasındaki çocuklara uygulanmaktadır.
• Otizm Davranış Kontrol Listesi (ABC): Eğitimsel Planlama için Otizm Tarama Aracı’nın 5 alt ölçeğinden biridir. ABC duyusal, ilişki kurma, beden ve nesne kullanımı, dil becerileri ile sosyal ve öz bakım becerileri olmak üzere 5 alt boyuttan oluşmaktadır.
• Çocukluk Otizmi Derecelendirme Ölçeği (ÇODÖ/ CARS): 15 alt boyutlu 15 maddelik bir ölçektir. Ölçeğin alt boyutları insanlarla ilişki, taklit, duygusal tepkiler, bedenin kullanımı, değişikliğe uyum, görsel tepki, dinleme tepkisi, tatma, koklama, dokunma tepkisi, korku ya da sinirlilik, sözel iletişim, etkinlik düzeyi, zihinsel tepkilerin düzeyi ve tutarlılığı ile genel izlenimdir.
• Gilliam Otistik Bozukluk Derecelendirme Ölçeği (GARS): 2013 yıllında çıkan ölçeğin, son versiyonu 56 madde ve 6 alt boyuttan oluşmaktadır.
• Bayley III Bebek ve Küçük Çocuklar için Gelişim Ölçeği: 1 aylık–42 aylık çocukların gelişimsel işlevlerini değerlendirme amacıyla geliştirilen BAYLEY-III, bireysel olarak uygulanmaktadır.
• Ankara Gelişim Tarama Envanteri (AGTE): Envanterin temel amacı 0-6 yaş aralığındaki çocukların genel gelişimlerinin taranmasıdır.
• Öğrenmenin Değerlendirilmesi için Gelişimsel Göstergeler-DIAL 3 (Developmental Indicators for Assessment of Learning): 3 yaş-6 yaş 11 ay aralığındaki çocuklar için kullanılmaktadır. Okulda başarısızlık tehlikesi olan çocukları belirlemek için kullanılan tarama testinin motor beceriler, kavram becerileri, dil yetisi, psikososyal beceri ve öz bakım becerileri olmak üzere 5 alt boyutu vardır.
• Psikoeğitimsel Profil Ölçeği: 6 ay-7 yaş arası otistik çocuklar ve benzer iletişim problemleri olan çocuklar için kullanılabilmektedir.
• Gazi Erken Çocukluk Değerlendirme Aracı (GEÇDA): 0-72 ay arası çocukların gelişimlerini değerlendirmek için geliştirilen bir araç olup çocuğun oyun ortamında gözlemlemeye dayanması, uygulamanın kolay olması ve değerlendirmenin kolaylığı aracın önemini artıran özelliklerdir.

Aileler İçin Hazırlanmış Testler: Aileler için hazırlanmış testler arasında aile değerlendirme ölçeği, anne-baba tutum ölçeği, ebeveyn tutum ölçeği bulunmaktadır.

• Aile Değerlendirme Ölçeği (Family Assessment Device-FAD): Ailenin işlevlerini hangi konularda yerine getirebildiğine ilişkin algıyı ölçmektedir.
• Anne Baba Tutum Ölçeği (Parental Attitude Research Instrument-P.A.R.I.): Çocuk yetiştirmede anne baba tutumlarını ölçmeyi amaçlamaktadır. Testin 5 alt boyutu bulunmaktadır.
• Ebeveyn Tutum Ölçeği: Karabulut Demir ve Şendil tarafından 2-6 yaş aralığındaki çocuğu olan ebeveynler için geliştirilmiş bir formdur.
• Ebeveynlik Ölçeği: Ebeveynlik ölçeğinin işlevsiz 3 ebeveynlik stilinden oluşan 3 alt boyutu vardır: Aşır tepkisel, ihmalkâr, gereksiz.
• Ebeveyn Stres İndeksi Kısa Formu: Abidin tarafından 1983 yılında geliştirilen ölçeğin kültürümüze uyarlaması Mert, Hallıoğlu ve Ankaralı Çamdeviren tarafından 2007 yılında yapılmıştır.
• Ebeveyn Davranışını Değerlendirme Ölçeği (Maternal Behavior Rating Scale): Duyarlı Yanıtlayıcı Olma, Duygusal İfade Edici Olma ve Başarı Odaklı-Yönlendirici Olma olmak üzere üç alt boyutu olan ölçeğin toplam 12 maddesi bulunmaktadır.