Sendikacılık Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Lonca nedir?

İtalyanca ‘da hücre ve oda anlamına gelen ‘loggia’ kelimesinden türeyen ve Sanayi Devrimi’nden önce bir meslek örgütlenmesi olarak aynı bölgede yaşayan ve belirli bir mesleğe mensup çırak, kalfa ve ustaların üye olmak zorunda oldukları meslek organizasyonlarıdır.

Sendika nedir?

İşçi sınıfının ekonomik ve toplumsal alanlardaki hak ve çıkarlarını savunan, yaşam ve çalışma koşullarını geliştirmeyi amaçlayan mesleki örgüttür.

Sendikaların dayanağını oluşturan üç temel hak nedir?

Sendikaların dayanağını oluşturan üç temel hak şunlardır:

• Toplu Pazarlık ve Toplu İş Sözleşmesi Hakkı
• Örgütlenme Hakkı
• Grev Hakkı

Sendikalar ilk ortaya nasıl çıkmıştır?

Sendikalar Sanayi Devrimi’nin ve sanayileşmenin yarattığı sorunlar karşısında oluşan işçi hareketinin en önemli kanadını oluşturmuştur. Sanayi Devrimi’yle birlikte liberal ekonomi anlayışı içinde çalışma hayatı ve çalışma koşulları, özellikle işçi sağlığı ve iş güvenliği ile geçim düzeyi açısından son derece kötü ve sağlıksız bir yapıyı ortaya çıkarmıştır. Bu nedenle bu dönemde iş kazaları ve meslek hastalıkları sayıları hızla artarken; kadın, çocuk ve genç işgücü sayısı da hızla artış göstermiş ve yetişkin erkek işgücü yönünden daha önce rastlanılmayan işsizlik sorunu baş göstermeye başlamıştır. Bunun yanı sıra işçilerin yoksulluğuna rağmen işverenin aşırı sermaye birikimi büyük bir ekonomik dengesizliğe neden olmuştur. Loncalarda üretim süreçlerini denetleyen, malzeme ve emeklerinin karşılığı olarak ürettiklerine sahip olan çalışanlar bağımsız üretici durumundan, tüm hayatları boyunca yalnızca ücret karşılığı çalışan ve ne üretim araçlarına ne de ürettikleri mala sahip olan kişiler durumuna gelmişlerdir Böylece bir taraf­ta sayıları hızla çoğalan ama ekonomik güçleri olmayan bir işçi sınıfı; diğer taraf­ta sayıca az ama ekonomik güçleri olan bir sermaye sınıfı oluşmaya başlamıştır. Sayıları hızla çoğalan ve büyüyen fabrikalarda çalışan ve tek geçim kaynağı ücret olan işçiler arasında, çalışma hayatının bu ağır ve olumsuz koşullarını paylaşmaktan kaynaklanan meslek bilinci kısa sürede güçlenmiş ve sıkı bir dayanışmaya dönüşmüştür.

Ludizm nedir?

Sanayi Devrimi ile birlikte makinelerin hızla işçilerin yerine ikame edilmesi üzerine işçilerin gerçekleştirdiği makineleri kırma eylemidir.

Sendikaların özellikleri nelerdir?

Sendikaların özellikleri şunlardır: 

• Sendikalar mücadele örgütleridir.
• Sendikalar meslek örgütleridir.
• Sendikalar sınıf örgütleridir.
• Sendikalar demokratik örgütlerdir.
• Sendikalar kitle örgütleridir.
• Sendikalar, çalışma hayatında ve ekonomik ilişkilerde barışı ve istikrarı sağlayan örgütlerdir.
• Sendikalar, adil ve hakça bir gelir dağılımını sağlayan örgütlerdir.

Sendikaların İşlevleri nelerdir?

Sendikaların başlıca altı işlevi vardır. Bunlar: Güç, ekonomik düzenleme, iş düzenlemesi, sosyal değişim, üyelik hizmetleri ve kişisel tatmindir. Ancak sendikanın en önemli ve diğer işlevlerinin başarısını da belirleyen işlevi güçtür.

Kollektif sendika özgürlüğü nedir?

Sendikaların varlıklarının, amaçlarının ve faaliyetlerinin devlete, işverenlere, siyasi partilere ve diğer kuruluşlara karşı korunması, bağımsızlıklarının sağlanması, faaliyetlerini serbestçe düzenleyebilme haklarına sahip olmalarıdır.

Sendika hakkı nedir ?

İşçi ve işverenlerin yalnızca bireysel sendika özgürlüklerini kapsamayıp sendikaların varlıklarını ve kendilerine özgü faaliyetlerini güvence altına alan kollektif sendika özgürlüğünü de kapsayan çifte temel haktır.

Sendika Güvenliği nedir?

Genellikle toplu iş sözleşmelerine konulan hükümlerle ve daha çok Anglo-Sakson kökenli ülkelerde sendikanın varlığına işverenlerden, sendikasız işçilerden ve diğer sendikalardan yönelen tehlikelere ve işverenlerin sendikalı işçiler aleyhine ayrımcı eylemlerine karşı getirilen her türlü önlemler ve güvencelerdir.

Zorunlu Sendikacılık şeklindeki sendika güvenliği türleri nelerdir?

Zorunlu Sendikacılık şeklindeki sendika güvenliği türleri şunlardır:

• Kapalı İşyeri Koşulu
• Sendika Üyeliğini Muhafaza Etme Koşulu
• Sendika İşyeri Koşulu  

Kapalı işyeri koşulu nedir?

İşçilere işe girdikten sonra belirli bir sürede toplu iş sözleşmesine taraf olan sendikaya üye olmaları ve çalıştıkları süre boyunca üyeliklerini devam ettirme zorunluluğunu getiren zorunlu sendikacılık şeklindeki sendika güvenliği türüdür.   

Sendika üyeliğini muhafaza etme koşulu ne anlama gelir?

Hiçbir işçi için bir istihdam koşulu olarak sendikaya katılma zorunluluğunu getirmeyen, fakat sendikaya gönüllü olarak katılanlara, işlerini koruyabilmeleri için, toplu iş sözleşmesi süresince üyeliklerini koruma zorunluluğunu getiren zorunlu sendikacılık şeklindeki sendika güvenliği türüdür.

Danışma aidatlı işyeri koşulu nedir?

Toplu iş sözleşmesinin uygulandığı işyerinde çalışan ve sözleşmeye taraf olan sendikaya üye olmayan tüm işçilerin üyelik aidatına eşit bir tutarı (dayanışma aidatı), istihdama devam etme koşulu olarak ödemeleri zorunluluğunu getiren finansal sendika güvenliği türüdür. 

Kaynakta kesme yöntemi nedir?

Sendika üyelik aidatlarının ve bazen de üyeliğe giriş aidatlarının, cezaların ve diğer bazı ödentilerin işçi ücretlerinden işveren tarafından kesilerek sendikaya düzenli olarak ve doğrudan gönderilmesini öngören finansal sendika güvenliği türüdür.

Sendika Güvenliğinin endüstri ilişkileri sistemine olumlu etkileri nelerdir?

• İşçi ve işveren arasındaki güç dengesini sağlamaktadır. Bu önlemlerle işçiler, işveren tarafından dikte edilen kararlara meydan okuyabilecekleri bir organizasyon oluşturarak kendi kollektif sendika özgürlüklerini arttırabilmek için bireysel sendika özgürlüklerinden fedakarlıklarda bulunmaktadır.
• Sendikaların ayrım yapmadan tüm işçilere hizmet etmesini ve bu hizmetlerin maliyetlerinin de tüm işçiler tarafından karşılanmasını sağlamaktadır.
• Sendikaların üye tabanını sağlamlaştırmakta ve finansal yapılarını güçlendirerek güvence altına almaktadır.
• Sendika üyesi olan ve olmayan işçiler arasında uyuşmazlığın çıkmasını önleyerek endüstri ilişkileri sisteminde istikrarı sağlamaktadır.
• Sendika yöneticileri örgütlenmemiş işgücünü örgütlemek ve örgütlü işgücünü de muhafaza etmek için harcadıkları zamanı, daha etkin ve yapıcı bir şekilde kullanabilmektedir.  

Pragmatik sendikacılık nedir?

Yalnızca üyelerinin mesleki ve ekonomik çıkarlarını korumayı amaçlayan sendikacılık anlayışıdır. Bu anlayışı benimseyen sendikalar, geniş kapsamlı toplumsal amaçlar yerine, sadece üyelerinin yaşam ve çalışma koşullarının iyileştirilmesine önem vermektedir. Saf ve basit sendikacılık olarak da adlandırılan bu sendikacılık anlayışında, sendikalar teoriler ve ideolojik tartışmalar içinde yer almak yerine çalışma yaşamına ilişkin güncel sorunları çözmek için mücadele etmektedir.

Reformist Sendikacılık nedir?

Özellikle Batı Avrupa sendikaları arasında benimsenen bu anlayış, kapitalist sistemin korunarak siyasal demokrasi, sosyal refah ve hakça bir gelir dağılımına ulaşılmasını amaçlamaktadır. Bu amaçlarla ekonomik ve siyasal açıdan örgütlenme yolunu seçen sendikalar, ilk önce genel oy hakkı gibi siyasal demokrasiyi gerçekleştirecek taleplerde bulunmuşlar, daha sonra ise sosyal refah ve sosyal eşitlik yolundaki çabalara yönelmişlerdir. Dolayısıyla reformist sendikacılık anlayışı, pragmatik sendikacılıkta olduğu gibi yalnızca kendi üyelerinin değil, tüm çalışanların hak ve menfaatlerini korumayı ve geliştirmeyi amaçlamaktadır. 

Marksist Sendikacılık nedir?

Sendikacılık hareketini etkileyen ilk görüş, Marks’ın bilimsel sosyalizmi olmuştur. Sosyalist doktrine göre kapitalist toplum yapısından, sınıf­ların olmadığı sosyalist toplum yapısına ulaşmada sendikalar siyasi bir öneme sahiptir. Sermayenin sömürüsünün olmadığı sosyalist düzende işçiler, sendikalar yoluyla siyasi ve ekonomik gücü ellerinde tutacaklardır. Bu nedenle kapitalist sistemi dönüştürerek sosyalist sisteme geçişi sağlayacak devrimin gerçekleştirilmesi için sendikalar kilit bir rol oynamaktadır. Marksist sendikacılık anlayışına göre çalışanlar için uzun vadeli çıkarların gerçekleşmesi siyasal eyleme ve örgütlenmeye bağlıysa da; kısa vadeli çıkarların gerçekleşmesi için sendikalar parlamento ve siyasal iktidarlar üzerinde etkide bulunacak örgütler olarak büyük önem taşımaktadır.

Sendika işyeri koşulu nedir?

İşçilere işe girdikten sonra belirli bir sürede toplu iş sözleşmesine taraf olan sendikaya üye olmaları ve çalıştıkları süre boyunca üyeliklerini devam ettirme zorunluluğunu getiren zorunlu sendikacılık şeklindeki sendika güvenliği türüdür.