Çalışma Ekonomisi 1 Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Ortodoks iktisat teorisine göre eğitim ve sağlık hizmetlerinin ortak özelliklerinden en önemlileri nelerdir?

Ortodoks iktisat teorisine göre eğitim ve sağlık hizmetlerinin ortak özelliklerinden en önemlisi, her ikisinin de dışsallıklar yaratması ve yarı kamu malı olmalarıdır.

Dışsallık: Bir piyasa başarısızlığı olarak, bir firma ya da bireyin faaliyetinin, karşılıksız olarak bir başka firma ya da kişiye sağladığı yarar ya da zarara verilen addır.

Kamu malı: tüketiminde rekabetin olmadığı ve tüketiminden başka insanların mahrum edilemediği- bedel ödenmemesine rağmen- mallar olarak tanımlanır, örneğin ulusal güvenlik, şifresiz TV yayını vb.

Schultz eğitimin faydaları üzerine üçlü bir yaklaşım sergiler: Şu anki tüketim bileşeni, örneğin sadece bilgi elde etmenin hazzı; ikinci olarak geleceğe dair bir tüketim bileşeni yani eğitim sayesinde diğer malları tüketebilme olanağının artması-sağlık harcamalarının artması vb. gibi- ve son olarak yatırım bileşeni yani beşeri sermaye yatırımı.

Beşeri sermaye modeli, arz yönlü Neoklasik bir teori olarak, beşeri sermaye yatırımı yapan bireylerin işgücü piyasasında, işyeri eğitimine nasıl yatırım yaptıklarını, bireylerin yaş-kazanç profillerini ve kadın-erkek ücret farklılıklarını analiz eder.

Bireyin, zorunlu (temel eğitim) eğitim, zorunlu olmayan eğitim (lise, üniversite, lisansüstü, sertifika, kurs vb. eğitim programları), için yaptığı harcamalar ‘resmi beşeri sermaye yatırımı’ olarak tanımlanır. Çünkü bu tür eğitim harcamaları yapıldıkları dönemde bireylere maliyet yüklemekle birlikte sonraki yıllarda onların verimliliklerini ve gelirlerini arttırırlar. Bu özelliği itibariyle eğitim yatırımı fiziksel sermaye yatırımı gibidir.

Beşeri sermaye yatırımının iki temel boyutu olduğu kabul edilir: zorunlu eğitim ve işyerinde eğitim.

Beşeri sermaye modeli, bireyin yatırım kararını şöyle açıklar: Birey, eğitime yatırım yaparken, eğitimin maliyetlerinin ve getirisinin net bugünkü değerlerini karşılaştırarak karar verir, yani maliyet- fayda analizi yapar. Bireyin, başlangıç döneminde eğitime yatırım yaptığı ve takip eden dönem(ler) de bu yatırımın getirisini elde ettiği varsayılır. Örneğin, üniversiteye gitmenin toplam maliyetiyle, lise mezunu olarak bir işe girmenin toplam maliyetini karşılaştırırken; üniversite mezunu olarak muhtemel daha yüksek ücretli işin getirisiyle, lise mezunu olarak muhtemel daha düşük ücretli ama daha uzun süre çalışacağı işin getirisini hesaplar. Bu maliyet ve getiriler geleceğe ait beklenen/tahmini değerler olduğundan, birey hesaplamalarıyla bu toplam değerleri bugünkü değerlerine indirger. İndirgemede cari faiz oranını (beşeri sermaye yatırım harcamasının alternatif kullanımının göstergesi olarak) baz alır.

Neoklasik modele göre, genelde tüm bireyler benzer eğitim talebine sahip olmalıdır. Bireylerin eğitim talebini farklılaştırmasına, bu durumda, iki faktör etki eder: bireysel yetenek, bilişim kapasitesi ve ailenin refah düzeyi.

Beşeri Sermaye modeline göre, beşeri sermaye yatırımlarında kadın-erkek açısından gözlenen farklılıkların nedeni nedir?

Beşeri Sermaye modeline göre, beşeri sermaye yatırımlarında kadın-erkek açısından gözlenen farklılıkların nedeni, kadınların çalışma hayatlarının kesintiye uğramasıdır. Bu kesintinin nedeni de kadının ailedeki geleneksel rolleri, ev işi, çocuk bakımı gibi sorumluluklar olarak ifade edilir, ancak bu sorumluluklar doğal kabul edilir ve sorgulanmaz.

İşyerinde eğitim konusuna göre kaça ayrılır?

İşyerinde eğitim, genel amaçlı eğitim ve firmaya özgü eğitim olarak ikiye ayrılır. Genel amaçlı eğitimin tüm firmalar açısından bireylerin verimliliğini homojen olarak artırdığı kabul edilir; firmaya özgü eğitimde ise sadece bu tip eğitimi veren firma özelinde bireyin verimliliği artacağı varsayılır.

Genel amaçlı eğitim, tanımı gereği, eğitimi sağlayan firmadan bir başka firmaya kolaylıkla transfer edilebilir; rekabetçi bir piyasada işverenin bu tip bir yatırımın getirisini elde etmesine olanak yoktur; bu nedenle eğitimi alan işçiye diğer firmalarda ödenen ücret ödenecektir.

Firmaya özgü eğitime ilişkin analizin önemli uzantıları vardır: özel eğitimden geçen işçilerle firma arasında daha uzun süreli iş sözleşmeleri yapılacaktır, bu işçilerin işten atılma/işten ayrılma durumlarıyla daha az karşı karşıya kalacağı kabul edilir. İkinci olarak, firma bu tip eğitimin maliyetinin bir kısmını üstlendiği için, eğitilmiş işçilerin beklenen çalışma sürelerinin daha uzun olmasını garanti etmek isteyecektir.

Eğitim ile kalkınma arasında olumlu bir ilişki olduğunu düşünen yazarların görüşleri üzerinden eğitimin kalkınmaya katkıları ne şekilde özetlenebilir?

1. Ekonomik, toplumsal, kültürel, politik yapı ve ilişkilerde değişmeye uyum sağlayacak bireysel ve örgütsel davranışların kazandırılması, toplumun kalkınmanın gerektirdiği değişime hazırlanması,

2. Ekonomik yapıda öngörülen değişme ve gelişmenin gerektirdiği insan gücünün, istenilen yer, zaman ve nitelikte hazırlanması,

3. Üretim ve istihdam artışını sağlayacak, ekonomik büyümeye yön verecek sermaye sınıfının girişimci, lider ve elit niteliklerinin geliştirilmesi,

4. Gelir dağılımında denge, gelişmişlik farklarının, cinsiyetler arasındaki eşitsizliklerin azaltılması, sınıflar arasındaki çatışmanın önlenmesi gibi politik hedefleri gözeten bir anlayışın, sınıfsal hareketlilik, sosyal adalet ve fırsat eşitliği söylem ve pratiğiyle bireylere benimsetilmesi.

Tabakalaşmış işgücü piyasaları ne anlama gelmektedir?

Tabakalaşmış işgücü piyasaları yaklaşımı (SLM), işgücü piyasasının ikili yapısına vurgu yaparak, birincil ve ikincil piyasalar olarak nasıl yapılandığını araştırmışlardır. Birincil piyasanın, formel iş bağlantısına sahip, güvenceli, sendikalı, tam zamanlı istihdam biçiminin hakim olduğu, “iyi” işlerle temsil edildiğini, ikincil piyasanın ise esnek çalışma saatlerinin, sendikasız, güvencesiz çalışmanın geçerli olduğu “kötü/güvencesiz” işlerin başat olduğu yapılar şeklinde analiz yapmaktadırlar.

Feminist teori, toplumsal cinsiyet, patriyarka ya da erkek egemen ideoloji/sistem, yeniden üretim, hiyerarşik ikilikler (özel alan/kamusal alan gibi) ve cinsiyete dayalı iş bölümü gibi kavramlarla topluma ve hayata bakarlar.

Marksist teori, kapitalist sistemi sınıf, sömürü, sermaye birikim süreci, artı değer ve toplumsal yeniden üretim gibi kavramlarla analiz eder.

Marksist teori, kapitalist sistemi sınıf, sömürü, sermaye birikim süreci, artı değer ve toplumsal yeniden üretim gibi kavramlarla analiz eder. Meta, bu anlamda kapitalist toplumun temel yapı taşıdır, piyasada alınıp satılan her şey metadır.