Yerel Yönetimlerde CBS Uygulamaları Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Yükseklik Analizi nedir?

Topografik yükseklik, sayısal yükseklik modelindeki her bir gridin (pikselin) deniz seviyesine göre yükseklik değerlerini tanımlar. Araziden alınan yükseklik değerlerine sahip noktaların lineer enterpolasyon yöntemi ile sayısal yükseklik modelinin üretilmesi ile oluşturulur. Çalışma sahasına ait sayısal yükseklik modeli dosyası SAM. NCZ Uygulama Menüsü/ Aç seçeneği kullanılarak Netcad ortamına eklenir.

Yükseklik analizi kaç farklı türde hazırlanabilmektedir?

Yükseklik analizi tema veya global olmak üzere iki farklı türde hazırlanabilmektedir. Analiz/Yüzey Analizleri/Yükseklik seçeneği ile açılan diyalogda analiz yöntemi ve diğer değişkenler tanımlanarak analize devam edilir. Sonuç veride yükseklik artış aralığı ve renklendirilmesi için açılan Tema Oluştur diyaloğunda gerekli tanımlamaları yapılır.

Tema Oluştur diyaloğunda aralık biçimi seçiminde "Gradient" ve "Sayısal Aralık" farklılıkları nelerdir?

Tema Oluştur diyaloğunda aralık biçimi Gradient seçilir ise tema tanımında belirtilen değerler arasındaki bölümler için ara renkler oluşarak değerler arası yumuşak bir renk geçişi sağlanacaktır. Sayısal Aralık seçilir ise her aralığın başlangıç ve bitiş değeri arasındaki değerler için tek renk kullanılacaktır. Belirtilen renk tematiğine bağlı olarak oluşan yükseklik haritasının Referanslar sekmesi altına eklendiği görülür. 

Rölyef Haritası nedir?

Rölyef Haritası; Güneşin azimuth (xy) ve altitude (z) açı değerleri ile sayısal yükseklik modeli üzerinde gölgeleri hesaplanan, iki boyutlu planimetrik düzlemde üç boyut algısı yaratan haritalardır. 

Analiz/Yüzey Analizleri/Rölyef seçeneği ile açılan diyalogda analiz yöntemi ve diğer değişkenler tanımlanarak analize devam edilir. Analiz sonrası oluşan rölyef haritasının Referanslar sekmesi altına eklendiği görülür.

Z açısı nedir?

Z açısı; yüzeye vuran güneş ışığının XY düzlemi ile derece cinsinden yaptığı açı olup 0-90 arası değişmektedir. XY açısı; yüzeye vuran güneş ışığının XY düzlemi izdüşümünün y ekseni ile derece cinsinden yaptığı açı olup 0-360 arası değişmektedir.

Sayısal yükseklik modeli dosyasını (SAM. NCZ) kullanarak biçim aralığı sayısal aralık olacak şekilde yükseklik haritası nasıl oluşturulur?

Yükseklik haritasını oluşturmak için Analiz/Topografik Analizler/Yükseklik seçeneği kullanılabilir. Uygulama sonuç verisi olan Yükseklik_Sayısal_Aralık.tiff dosyasını Referanslar/Ekle/Raster seçeneğini kullanarak proje ekranına eklenir.

Eğim nedir?

Eğim, yüksekliğin x ve y yönlerindeki değişiminin derece veya yüzde cinsinden hesaplatılmasıdır. Derece cinsinden eğim, düşey mesafenin yatay mesafeye oranının tanjant açısıyla ifadesidir. Yüzde cinsinde eğim ise yüksekliğin yatay mesafeye oranının yüzde olarak ifadesidir.

Bakı (Yön) Analizi nedir?

Bakı (Yön) Analizi; sayısal yükseklik modeli üzerinde kuzeye göre hesaplanan yön değerlerinin tematik aralıklar ile gösterilmesi için uygulanmaktadır. Analiz sonrası oluşan bakı haritalarında dört ana yön ve bu ana yönler arasındaki ara yönler ile düz alanlar açısal aralık değerlerine göre gözlenirler. Bakı eğimin yönüdür; bir pikseli komşularına göre değerlendirerek en yüksek eğimli değere göre yöneliminin belirlenmesidir.

Yamaç Yönelimi - Sonlu Farklar Analizi (Wilson and Gallant - 2000) nedir? Tanımlayınız.

Yamaç Yönelimi - Sonlu Farklar Analizi (Wilson and Gallant - 2000) Topografik dikliğin azalım doğrultusunun kuzeyden itibaren saat yönünde yapmış olduğu açı Gallant and Wilson (2000) tarafından yamaç yönelimi olarak tanımlanmaktadır. Yine aynı araştırmacılar derece cinsinden yamaç yönelimi değerini sayısal yükseklik modelinin birinci dereceden türevini esas alan sonlu farklar yöntemi ile hesaplayabilmektedir.

Yamaç Eğimi-Sonlu Farklar Analizi nedir?

Yamaç Eğimi-Sonlu Farklar Analizi (Wilson and Gallant-2000); Sayısal yükseklik modelinin birincil türevlerinden yamaç eğimi, topografik dikliğin azalma yönünde yükseklik değerlerindeki değişim miktarının bir ölçüsü olarak ifade edilmektedir.

Yamaç eğiminin hesaplanmasına yönelik olarak literatürde çok sayıda algoritmaya rastlanır. Bu yaklaşımlardan biri, sayısal yükseklik modelinin birinci dereceden türevini esas alan sonlu farklar yöntemi oluşturmaktadır.

Hidrotopografik analizler hangi amaçla kullanılır?

Hidrotopografik analizler, heyelan, çığ vb. duyarlılık değerlendirmelerinde sayısal yükseklik modelinden üretilen türev analizlerin oluşturulmasında girdi olarak kullanılırlar. Hidrotopografik analiz haritalarının oluşturulmasında sahaya ait sayısal yükseklik verisi girdi olarak kullanılır, yükseklik bazlı birçok hidrotopografik analiz gerçekleştirilebilir.

Topografik Nemlilik Endeksi (TWI) hesaplanmasına yönelik formül nasıl önerilmiştir?

Moore vd. (1991) homojen ve izotrop bir ortam ve tek tip zemin koşulu varsayımlarını dikkate alarak Topografik Nemlilik Endeksi (TWI)’nin
hesaplanmasına yönelik aşağıdaki eşitliği önermişlerdir.
Özgül Havza Alanı; As
Yamaç Eğimi; ß olmak üzere; 
TWI = ln (As/tanß )

Topografik Nemlilik Endeksi (TWI) Analizi özellikle hangi çalışmalarda kullanılır?

Topografik nemlilik endeksi (TWI); toprağın suya doygunluk veya su tutma kapasitesinin belirlenmesine yönelik çalışmalarda kullanılan bir parametre olup özellikle heyelana yönelik çalışmalarda sıkça kullanılmaktadır.

Özgül havza alanının hesaplatılması için neler kullanılır?

Özgül havza alanının hesaplatılması için Analiz/Yüzey Analizleri/Özgül Havza Alanı seçeneği kullanılabilir.  Özgül havza alanında, yükseklik modeli üzerindeki her bir hücrenin sahip olduğu yükseklik değerine göre hücredeki akış, yükseklik değeri kendi değerinden düşük olan komşu hücrelerden sadece birine doğru olabilmektedir. Hücreye ilişkin olası su akış yönleri hesaplanarak ortaya konan su akış yönleri modelinden akış toplanma modeli oluşturulur. Drenaj ağı üzerinde, hücrelerin akış yönüne göre, her bir hücreye gelen akış miktarı, birikimli olarak toplanmakta ve akış toplanma alanları elde edilmektedir.

Sayısal yükseklik modeli dosyası (SAM.NCZ) kullanarak Topografik Nemlilik Analizi (TWI) nasıl gerçekleştirilir?

Topografik Nemlilik Endeksi (TWI) haritasını oluşturmak için Analiz/Topografik Nemlilik Endeksi (TWI) seçeneği kullanılabilir. Uygulama sonuç verisi olan Topografik Nemlilik Endeksi (TWI).tiff dosyasını Referanslar/Ekle/Raster seçeneğini kullanarak proje ekranına eklenir.

Nehir Aşındırma Gücü Endeksi (SPI) Analizi nedir?

Nehir Aşındırma Gücü Endeksi (SPI) Analizi, akımın özgül havza alanı ile orantılı olduğu varsayımı dikkate alınarak akış hâlindeki suyun topografyayı erozyona uğratabilme gücü olarak tanımlanmaktadır. Analiz/Yüzey Analizleri/Nehir Aşındırma Gücü Endeksi (SPI) seçeneği ile açılan diyalogda değişkenler tanımlanarak analize devam edilir.

Nehir Aşındırma Gücü Endeksi (SPI) nasıl hesaplanır?

Nehir Aşındırma Gücü Endeksi (SPI) hesaplanmasına yönelik aşağıdaki eşitlik kullanılmaktadır.
Özgül Havza Alanı; As
Yamaç Eğimi; ß
SPI = As x tan ß

Havza Analizi nedir?

Hidrolojide su toplama havzaları, akışını bir akarsu üzerinde bir çıkış noktasına gönderen doğal sınırlarla çevrili coğrafi alanlardır. Havzalar kendilerine has karakteristik özellikler taşırlar, her bir havzaya ilişkin geometrik, topografik ve hidrotopografik özellikler havzanın hidrolojik özelliklerinin, dolayısıyla karakteristiğinin belirleyicisidir. Her bir havzanın aldığı yağışı, havzayı oluşturan akış kolları üzerinde değişime uğratarak çıkış noktasındaki akış hâline dönüştürmesi de havzaların karakteristik özelliklerine bağlıdır.

Uygulama Menüsü/Yeni seçeneği ile açılan proje şablon seçim diyaloğunda Havza sekmesinde yer alan Havza Analizi şablonu seçilerek standart proje yapısının oluşması sağlanır. Sayısal yükseklik modeline ait SAM.NCZ dosyası Uygulama Menüsü/Ekle/Dosya Ekle seçeneği kullanılarak aktif projeye eklenir. Analiz/Nethydro/Havza Bul seçeneği ile açılan diyalogda değişkenler tanımlanarak işleme devam edilir. Havza Bul işlemine ait değişkenler tanımlandığında havza ve alt havza eşik değerleri otomatik hesaplanır; istenilirse bu değerler kullanıcı tarafından değiştirilebilmektedir. Bu değerler analiz sonrası oluşacak en büyük havza ve alt havza büyüklüklerini göstermektedir. 

Alt havza hücre sayısı nedir?

Havza hücre sayısının 1/10 u alt havza hücre sayısıdır. Hücre sayısına göre alan değerleri km2 bazında hesaplanır.

Planlama sahasında değerlendirilmesi gereken çevresel etkenler nelerdir?

Planlama sahasında değerlendirilmesi gereken birçok çevresel etken (hava kirliliği, gürültü, salgın hasatalık analizleri, suç analizleri vb.) bulunabilir. Çevresel etkilere ilişkin veriler sahada yapılan çalışmalar sonucu genellikle noktasal olarak toplanırlar. Sahadan toplanan noktasal ölçüm değerlerinin alansal dağılım analizlerini elde edebilmek için yoğunluk analizleri gerçekleştirilir

Hava Kirlilik Yoğunluğu Analizi nasıl yapılmaktadır?

Hava Kirlilik Yoğunluğu Analizi, Yoğunluk analizi farklı yöntemler (nokta, çizgi, kernel) kullanılarak gerçekleştirilebilir. Sahada yapılan hava kalite ölçüm değerlerinin bulunduğu CEVRESEL_ANALIZ. mdb veritabanı dosyası Referanslar/Ekle/Spatial seçeneği kullanılarak projeye eklenir.

KIRLILIK tablosu DEGER kolonunda, saha ölçümler sonrası elde edilen hava kirlilik değerleri bulunmaktadır. Bu bilgilerden faydalanılarak yoğunluk analizi gerçekleştirilecektir. Araçlar/Mimar/İş Akışı Çalıştır seçeneği ile Yogunluk_Analizi.nwfx iş akışı seçilir. Yoğunluk Analiz diyaloğu değişkenleri tanımlanarak analize devam edilir.

Kentsel Fonksiyonlar İçin Uygun Yer Seçim Modelinin Tasarımı – Sentez Modeli nasıl yapılmaktadır?

Uygun yer seçim analizi için girdi olarak kullanılacak veriler sentez modelinde girdi olarak kullanılmış; her bir analiz kendi içerisinde yerleşime uygunluk açıısndan değerlendirilmiş; değerlendirilen girdiler ağırlıklı çakıştırma yöntemi ile normalize edilerek çalışma sahasındaki yerleşime uygun olan ve olmayan alanlar belirlenmiştir.
Araçlar/Geliştirme/Mimar ile her girdi için bir Raster Veri Kaynağı operatörü ve bağlı olacağı GeoEditör operatörü bu girdi puanlaması için kullanılır. Ardından tüm girdiler ağırlıklı çakıştırma için GeoCalculator operatörüne bağlanarak sonuç çıktı Raster Sakla ile tema verilerek saklanır (Yer_Secimi.nwfx)

Kentsel fonksiyonlar için uygun yer seçim iş akış modelinde girdi olarak neler kullanılır?

Topografik Yükseklik; %15
Eğim; %25
Bakı; %35
Hava Kirlilik Yoğunluğu;   %25