Açık Kaynak Kodlu CBS Yazılım Uygulaması Dersi 4. Ünite Özet

Giriş

Bu ünitede QGIS Programında yer alan Select By Expression fonksiyonu ile verilerin öznitelik bilgilerinden mantıksal ifadeler ( =, >,<, <>, and, or gibi) kullanarak basit sorgulamalar gerçekleştirilecek, ayrıca Mekânsal Sorgu fonksiyonu kullanılarak coğrafi verilerin birbirleri arasındaki karmaşık mekânsal ilişkiler sorgulanacaktır.

Sorgu (Query): Bir veri tabanı içinden kaydı ya da kayıtları seçmek üzerine hazırlanan bir istek. Bir sorgu, genellikle bir durum ya da mantık ifadesi şeklinde yazılır.

Sorgu İfadesi (Query Expression): Tipik olarak ifadenin doğru olarak değerlendirdiği bir tablo içinde yer alan ilgili satırları seçmek için kullanılan ve bir Boolean (doğru ya da yanlış) değeri üreten bir ifade tipi. Sorgu ifadeleri, aşağıdaki örneklerde de gösterildiği şekilde genel olarak bir SQL ifadesine ait parçadır: Seç {alanlar}…’Dan {tablo} Nereden {ifade} Seç*…’Dan Sokaklar Nereden “Sokak Ismi = ‘Merkez’ ve ‘Sokak Tipi’ = ‘Asfalt’

Mantık İfadesi (Logical Expression): Mantık ve Boolean işleçlerini birleştiren bir matematiksel ifade olup sonuç doğru ya da yanlış seklinde bir değerdir.

Mantıksal Operatörler (Logical Operator) : Küçük (<), büyük (>), eşit (=), eşit değil (<>) le bunlara ait çeşitli birleşimlerinden birisidir. Mantıksal işleçler, bir mantık ifadesi içinde genellikle Boolean işleçleri ile birlikte kullanılırlar.

Qgis Yazılımında Select By Expression Fonksiyonunun Kullanımı

Yazılım QGIS Desktop 2.6.1.exe dosyası ile başlatılır. *.qgs QGIS programında görüntülenen katmanların semboloji ve etiketlendirme işlemlerinin kaydedildiği QGIS proje dosyasıdır. Proje dosyasını harita ekranında görüntülemek için Menu bar’da yer alan Proje menüsü altında yer alan Aç fonksiyonu ile .qgs uzantılı dosya seçilir ve Open butonuna basılır. Tools bar’da yer alan objeleri belirle aracı ile verilerin veri tabanı bilgilerini inceleyebilirsiniz. Haritada yer alan verileri Zoom In ve Pan özelliklerini kullanarak farklı ölçeklerde görüntüleyebilirsiniz.

Katmaların veri tabanındaki öznitelik bilgilerine göre sorgu işlemlerinin gerçekleştirilmesi için sırasıyla şu işlemler uygulanır:

1. Öncelikle sorgu yapılacak katmanın katmanlar bölümünde aktif hâle getirilmesi gereklidir. Bunun için Katmanlar bölümünde yer alan ilgili katman fare ile işaretlenir.
2. Tool bar’ da yer alan Select by expression fonksiyonu seçilir.
3. Ekrana açılan Select by expression diyalogunda Araştır bölümü altında Alanlar ve Değerler ifadesi fare ile çift tıklanarak ilgili katmanın veri tabanında tanımlı alanlara (field) ulaşılır. Buradan istenilen field fare ile çift tıklanarak expression bölümüne yazılır.
4. İşletmenler bölümünde ‘=’, ‘+’, ‘-‘, ‘/’, ‘*’, ‘||’ vb. ifadeler bulunur. Bunlar arasından istenilen ifade tıklanarak sorguya aktarılır.
5. Field Value bölümünde All Unique butonuna basılarak veri tabanındaki tüm bilgiler listelenir. Bu alanda istenilen değer fare ile çift tıklanır.
6. Böylelikle expression bölümünde sorgu ifadesi tanımlanmış olur. Seç butonuna basılarak yapılan sorgulama işlemi tamamlanır. QGIS penceresinin sol alt kösesinde sorgulama sonrası seçilen obje sayısı görülür

Tool bar’da yer alan Attribute Table butonu ile öznitelik tablosu açılır. Ekrana açılan Attribute Table tool bar’da yer alan Seçimi Üste Çıkar butonuna basılarak seçilen objelerin en üstte görüntülenmesi sağlanır.

Seçili olan objeleri menü bar’da yer alan Katman menüsü altında Farkı Kaydet fonksiyonunu kullanarak yeni bir shapefile vektör veriseti olarak kaydedebilirsiniz. Bunun için Farklı Kaydet’e bastığımızda karşımıza çıkan diyalogda sadece Seçili Objeleri Kaydet seçeneği işaretlenir. OK butonuna basılır. Kaydettiğimiz zaman haritada kaydettiğimiz katman görüntülenir. Tool bar’da yer alan Tümünü Göster butonuna basılıp ardından Tüm Katmanlardaki Seçili Objeleri Bırak butonuna basılarak seçili olan objelerin seçili olma durumu iptal edilebilir.

Seçilmiş objelerin seçim renginin değiştirilmesi için Menü bar’da Ayarlar menüsü altında bulunan Seçenekler ifadesi seçilir. Ekrana açılan Seçenekler diyalogunda Kanava/Lejand sekmesinde bulunan Seçim Rengi bölümünden ayarlanabilir.

Yaptığınız herhangi bir sorguyla ilgili istatistiksel bir bilgiye ulaşmak istiyorsanız sırasıyla şu işlemler gerçekleştirilir:

1. Menü bar’da Vektör menüsü altında Statist > Statist fonksiyonu seçilir.
2. Ekrana açılan Statist diyalogunda Input vector layer bölümüne ilgili katman seçilir.
3. Use only selected features ifadesinin yanındaki çek işaretlenir.
4. Target field olarak istenilen alan seçilir.
5. OK butonuna basılır.

Kullandığınız QGIS programında Statist eklentisi yüklü olmayabilir. Eğer Statist eklents yüklü değil ise menu bar’da Eklentiler menüsü altında Eklentileri Yükle ve Yönet ifadesi seçilir. Ekrana açılan diyalogda Yüklenmeyenler sekmesinde Araştır bölümüne Statist yazılarak bulunan istatistik fonksiyonu Eklenti Yükle butonuna basılarak yüklenir.

Aynı feld’da yer alan birden fazla text bilgisini sorgularken OR (veya) ifadesi kullanılır. Örneğin “ILCEAD” = ‘KIZILCAHAMAM’ AND “ILCEAD” = ‘ÇAMLIDERE’ eşitliğinde hiçbir obje seçilemeyecektir. Çünkü ifade yanlış olmuştur. “ILCEAD” Feld’ında hem “ILCEAD” ‘ı ‘KIZILCAHAMAM’ hem de “ILCEAD”‘ı ‘ÇAMLIDERE’ olan bir değer yoktur. Bu eşitlik “ILCEAD” = ‘KIZILCAHAMAM’ OR “ILCEAD” = ‘ÇAMLIDERE’ olarak ifade edildiğinde doğru olacaktır. Ayrıca farklı Feld’larda farklı bilgileri sorgulamak - istediğinizde AND ve OR ifadelerini kullanabilirsiniz. Ancak faklı sonuçların seçildiğini göreceksiniz.

Qgis Programında Mekânsal Sorgulama Fonksiyonunun Kullanımı

Mekânsal sorgulama özelliğinde hem grafik hem de öznitelik verileri için aynı anda sorgulamalar yapılabilir. Mekânsal sorguların kullanımı için de yapılacak ilk şey üzerinde çalışılacak proje dosyasının program içerisinde açılmasıdır. Sonrasında ilgili katman aktif hale getirilir. Seçim yapmak üzere Select by expression diyaloğunda istenilen sorgu yazılır ve SEÇ butonuna basılarak sorgu çalıştırılır. Sonrasında sırasıyla şu işlemler uygulanır:

1. Menü bar’da yer alan Mekânsal Sorgu fonksiyonu seçilir.
2. Ekrana açılan Mekânsal Sorgu diyalogunda Select Source features from bölümün için genel bir katman seçimi yapılır.
3. Where the feature bölümüne Kesişim ifadesi tanımlanır.
4. Reference features of bölümüne daha önce aktif hale getirdiğimiz katman tanımlanır.
5. Tanımladığımız katmanın hemen altında yaptığımız sorgu sonucunda seçilen obje sayısı görünecektir. Bunun yanındaki çek aynen korunur.
6. And use the result to bölümüne Yeni seçim oluştur ifadesi tanımlanır.
7. Apply butonuna basılır.

Gerçekleştirilen mekânsal sorgu sonucunda ilgili mekânlar seçili hale gelir. Seçili mekânlar sarı renkle görüntülenmiş olur.

Bu yaptığımız sorgu sonucunda Select By Expression sorgusu sonucunda yaptığımız gibi Tool bar’da yer alan Attribute Table butonu ile öznitelik tablosu açılır. Ekrana açılan Attribute Table tool bar’da yer alan Seçimi Üste Çıkar butonuna basılarak seçilmişler üste çıkarılır.

Mekânsal bir sorgulama yaptıktan sonra da Select By Expression sorgusu sonucunda yaptığımız gibi istenilen istatistiksel bir bilgiye ulaşılabilir. Bunun için de yine aynı şekilde istiyorsanız öncelikle Menü bar’da Vektör menüsü altında Statist > Statist fonksiyonu seçilir. Ekrana açılan Statist diyalogunda Input vector layer bölümüne ilgili katman seçilir. Use only selected features ifadesinin yanındaki çek işaretlenir. Target field olarak da istenilen alan seçilir ve OK butonuna basılır.