Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamaları 1 Dersi 8. Ünite Özet

Veri Altyapısına Ait Temel Kavramlar

3D Analiz modülünde, yüzeyler TIN ya da Raster veri formatları (DEM) ile ifade edilir. Nokta (points), çizgi (lines) ve alan (polygons) verileri girdi olarak kullanılır ve TIN veri formatı “Create TIN From Feature” fonksiyonu ile üretilir. TIN veri formatının oluşturulmasındaki girdiler (Feature’lar) Shape File ya da GeoDatabase’de depolanmış olan Feature Class formatlarıdır. Bu girdilerdeki (Shape File ve Feature Class) yükseklik kaynağı (Z Value) iki şekilde temsil edilir.

2D Feature

Yükseklik, yağış, nem, kat yüksekliği, SO2, pH gibi değerler, verinin öznitelik tablosunda (Attribute Table) sayısal bir değer olarak tutul.

3D Feature

3D Analyst içerisinde 3 boyutlu yani bir Z değerine sahip veri, 3D feature ile üretilebilir. 3D feature, shapefile ya da Feature Class formatlarında yer alan nokta, çizgi ve alan objelerinin geometrisinde x, y, z olarak depolanır. Öznitelik tablolarına (Attribute Table) bakıldığında verinin üç boyutlu üretilip üretilmediği anlaşılabilir. Eğer veri 3D feature ise tabloda shape sütununda ZM ifadesi yer alır. Veri nokta ise “point zm”, çizgi ise “polyline zm” ya da polygon ise “polygon zm” olarak görülecektir.

TIN (Triangulated Irregular Network)

TIN boyut ve oranları değişkenlik gösteren üst üste çakışmayan üçgenler kümesinden oluşur. Nokta (points), çizgi (lines) ve alan (polygons) verileri girdi olarak kullanılarak TIN oluşturulur. Tin oluşturulurken girdi noktaları üçgenlerin köşeleri olur. Köşeler üçgenlerin kenarlarını oluşturacak çizgiler ile bağlanır. Sonuçta köşelerden ve kenarlardan oluşan sürekli bir üçgenler yüzeyi elde edilir. Z değeri yani yükseklik bilgisi olmayan veriler, örneğin alanın sınır çizgileri yüzey dış sınırını tanımlamak üzere TIN üretirken kullanılabilir. TIN verisinde yüzeye ait yükseklik, eğim ve bakı bilgileri mevcuttur. Surface Analiz fonksiyonları kullanılarak TIN ve DEM verisinden yükseklik, eğim, bakı, kontur ve S/B Kabartı (Hillshade) veri setleri üretilir.

ArcGlobe

ArcGlobe, küresel düzlemde raster ve vektör veri setlerinizi görüntüleyeceğiniz ve yöneteceğiniz araçlar sağlayan bir arayüzdür. ArcGIS Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımında ek bir modül olan 3D Analiz eklentisi ile çalıştırabilirsiniz. ArcGlobe proje dosyalarınızı *.3dd” uzantısıyla kaydeder.

Üç Boyutlu Veri Görüntüleme Fonksiyonları

Bu bölümde gerçekleştireceğiniz uygulamalar için C:\AU_Egitim_Veri_Seti\Unite_8 dizininde yer alan veri setlerini kullanınız.

Start > Programs > ArcGIS altında yer alan ArcGlobe 10.2 programını mouse ile seçerek ArcGlobe arayüzünü açınız.

Aktif hâle gelen ArcGlobe arayüzündeki küre üzerinde vektör ve raster verileri üç boyutlu görüntüleyebileceğiniz fonksiyonlar yer almakatadır. Ayrıca Selection fonksiyonu ile verilerin veritabanı bilgilerini sorgulayabilir, Geoprosessing fonksiyonu altında yer alan analiz fonksiyonları ile mekânsal analizler gerçekleştirebilirsiniz. Küre üzerinde farklı ölçeklerde veriler görüntüleyerek üç boyutlu uçuş similasyonları gerçekleştirebilirsiniz.

Table of Contents penceresinde yer alan Imagery, Elevation (30m) ve Elevation (90m/1 km) raster ve yükseklik verileri http://services.arcgisonline.com/arcgis/services adresinden web servisi olarak alınmaktadır. Sizler Standart Toolbar’da yer alan Add Data fonksiyonunu ile lokal diskinizdeki veri setlerini küre üzerinde görüntüleyebilirsiniz (Şekil 8. 5).

ArcGlobe arayüzündeki Standard Toolbar’da yer alan Add Data butonuna basınız. Add Data penceresinde, C:\AU_Egitim_Veri_Seti\Unite_8 dizini içerisinde yer alan Turkiye_Nufus.shp vektör veri setini mouse ile seçiniz ve Add butonuna basınız (Şekil 8. 6).

Aktif hâle gelen Add Data Wizard penceresinde Turkiye_Nufus veri setinin Scale değerini Countries 1:2500000 olarak set ediniz ve Finish butonuna basınız.

Table of Contents penceresinde List By Type moduna geçiş yaprak Turkiye_ Nufus verisini mouse’un sol tuşuna basarak Imagery raster veri setinin üstüne taşıyınız. Sembolojisi üzerinde çift klik yaparak Symbol Selector penceresini aktif hâle getiriniz. 3D Billboards’ da yer alan bir semboloji seçerek OK butonuna basınız ve Küre üzerinde Turkiye_Nufus verisini görüntüleyiniz.

Küre üzerinde görüntülenen verilerin öznitelik bilgilerini Tool Bar’da yer alan Identify fonksiyonu ile gerçekleştirebilirsiniz. Mouse ile Identify fonksiyonunu seçiniz. Türkiye üzerinde herhangi bir ili işaretleyiniz. Identity penceresinde objelere ait öznitelik bilgilerini inceleyiniz.

Table of Contents penceresinde yer alan Turkiye_Nufus katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basınız ve Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Layer Properies penceresinde Symbology fonksiyonunu seçiniz. Show bölümünde Quantities altında yer alan Graduated Colors özelliğini seçerek Field Value değerini Nuf_2007 olarak set ediniz. Symbol üzerinde mouse’un sol tuşu ile aktif hâle gelen Properties for All Symbols… fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Symbol Selector penceresinde yer alan Outline Color değerini No Color olarak set ediniz ve OK butonuna basınız. Layer Properties penceresinde Tamam butonuna basarak işlemi sonlandırınız.

5 grupta sınıflandırılan 2007 nüfus dağılımını küre üzerinde Toolsbar’da yer alan Navigate fonksiyonunu kullanarak farklı ölçeklerde görüntüleyiniz.

Table of Contents penceresinde Turkiye_Nufus katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Layer Properties penceresinde Globe Extrusion fonksiyonunu seçiniz. Extrude fatures in Layer çekini atınız. Calculater butonuna basınız. Expression Builder penceresinde aşağıdaki eşitliği yazarak OK butonuna basınız. Layer Properties penceresinde Tamam butonuna basarak işlemi sonlandırınız.

2007 yılına ait il nüfus değerleri küre üzerinde üç boyutlu olarak görüntülenmiştir. Tools Bar’da yer alan Navigate fonksiyonunu kullanarak veriyi Data View’da farklı ölçeklerde görüntüleyiniz.

Menu Bar’da yer alan Selection fonksiyonunu seçiniz. 2012 yılı nüfus değeri 1.000.000’dan fazla illeri sorgulayınız.

Table of Contents penceresinde yer alan Turkiye_Nufus katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basınız ve Open Attribute Table fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Turkiye İl Sınırları katmanının öznitelik bilgilerini Küre üzerinde yer alan tüm verileri farklı ölçeklerde görüntüleyiniz. Tools Bar’da yer alan Identify fonskiyonu ile verilerin veritabanı bilgilerini inceleyiniz. Fly fonksiyonu ile mouse’un sol tuşuna basarak küre üzerinde uçuş yapınız. Esc tuşuna basarak uçuş modundan çıkabilirsiniz. Seçili olan kayıtların 2012 yılı nüfus toplamını görmek için Nuf_2012 field’ı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Statistics fonksiyonunu seçiniz. Aktif pencerede seçili olan il nufus toplamını, minimum ve maksimum nüfus değerlerini inceleyiniz. Selection > Clear Selected Features fonksiyonu ile seçili olan objeleri iptal ediniz.

ArcGlobe arayüzündeki Standard Toolbar’da yer alan Add Data butonuna basınız. Add Data penceresinde, C:\AU_Egitim_Veri_Seti\Unite_8 dizini içerisinde yer alan Turkiye_Gol.shp, Turkiye_il_merkezleri.shp ve Turkiye_Karayolu.shp vektör verilerini Ctr tuşuna basarak seçiniz ve Add butonuna basınız.

Aktif hâle gelen Add Data Wizard penceresinde bu veriler için Scale değerini Countries 1:1.250000 olarak set ediniz ve Finish butonuna basınız.

Table Of Contents penceresinde yer alan Turkiye_Gol katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Layer Properties penceresinde yer alan Symbol’ü Water Body olarak set ediniz ve OK butonuna basınız. Layer Properties penceresinde Tamam butonuna basarak işlemi sonlandırınız ve küre üzerinde Turkiye_Gol verisini inceleyiniz. Table Of Contents penceresinde yer alan Turkiye_Karayolu katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Layer Properties penceresinde yer alan Show: Categories > Unique Values fonksiyonunu seçiniz. Value Field değerini TIPI olarak set ediniz ve Add All Values butonuna basınız. Listelenen 2 değerinin Label bölümüne Oto Yollar, 4 değerinin Label bölümüne Devlet Yolları açıklamalarını yazınız. 2 nolu çizgi sembolü üzerinde çift klik yaparak aktif hâle gelen Symbol Selector penceresinde Highway sembolojisini seçerek OK butonuna basınız. Aynı işlemi 4 değeri için de uygulayınız. Tamam butonuna basarak işlemi sonlandırınız ve küre üzerinde Karayolu verisini farklı ölçeklerde görüntüleyiniz. Menu Bar’da yer alan Windows > Add Viewer fonksiyonunu seçerek farklı pencerelerde farklı görünümler ile veriyi inceleyebilirsiniz.

Table Of Contents penceresinde yer alan Turkiye_il_Merkezleri katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Layer Properties penceresinde yer alan Show: Quantities > Graduated symbols > Values fonksiyonunu seçiniz. Value Field değerini Nufus_2013 olarak set ediniz. Template butonuna basınız ve aktif hâle gelen Symbol Selector penceresinde Shpere sembolojisini seçiniz ve OK butonuna basınız. Symbol Size From değerini 6 to değerini 24 olarak set ediniz ve Tamam butonuna basarak işlemi sonlandırınız.

Küre üzerinde yer alan tüm verileri farklı ölçeklerde görüntüleyiniz. Tools Bar’da yer alan Identify fonskiyonu ile verilerin veritabanı bilgilerini inceleyiniz. Fly fonksiyonu ile mouse’un sol tuşuna basarak küre üzerinde uçuş yapınız. Esc tuşuna basarak uçuş modundan çıkabilirsiniz.

File > Save fonksiyonu ile yaptığınız çalışmaları Unite_8.3dd dosya adında kaydediniz. Yeni bir uygulama için File > New fonksiyonunu seçerek boş bir ArcGlobe arayüzü açınız.

ArcGlobe arayüzündeki Standard Toolbar’da yer alan Add Data butonuna basınız. Add Data penceresinde, C:\AU_Egitim_Veri_Seti\Unite_8 dizini içerisinde yer alan Bina.shp vektör veri setini mouse ile seçiniz ve Add butonuna basınız.

Aktif hâle gelen Add Data Wizard penceresinde Bina.shp veri seti için Scale değerini Building 1:3050 olarak set ediniz ve Finish butonuna basınız.

Table of Contents penceresinde List By Type moduna geçiş yapınız. Bina verisini mouse’un sol tuşuna basarak Imagery raster veri setinin üstüne taşıyınız. Semboloji üzerinde çift klik yaparak Symbol Selector penceresini aktif hâle getiriniz. 3D Billboard’da da yer alan bir semboloji seçerek OK butonuna basınız. Table of Contents penceresinde yer alan Bina katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Zoom to Layer fonksiyonunu seçiniz ve küre üzerinde Bina veri setini farklı ölçeklerde görüntüleyiniz.

Menu Bar’da yer alan Add Data > Add Basemap… fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Add Basemap penceresinde yer alan Imagery harita servisini seçiniz ve Add butonuna basarak işlemi sonlandırınız.

Table of Contents penceresinde List By Type moduna geçiş yapınız. Bina verisini mouse’un sol tuşuna basarak Imagery raster veri setinin üstüne taşıyınız. Semboloji üzerinde çift klik yaparak Symbol Selector penceresini aktif hâle getiriniz. 3D Billboard’da da yer alan bir semboloji seçerek OK butonuna basınız. Table of Contents penceresinde yer alan Bina katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Zoom to Layer fonksiyonunu seçiniz ve küre üzerinde Bina veri setini farklı ölçeklerde görüntüleyiniz.

Menu Bar’da yer alan Add Data > Add Basemap… fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Add Basemap penceresinde yer alan Imagery harita servisini seçiniz ve Add butonuna basarak işlemi sonlandırınız.

Table of Contents penceresinde List By Type moduna geçiş yapınız. Bina verisini mouse’un sol tuşuna basarak Wold_Imagery raster veri setinin üstüne taşıyınız. Tools Bar’da yer alan Navigate fonksiyonu ile Data View’da veriyi farklı ölçek ve açılarda görüntüleyiniz.

Table of Contents penceresinde Bina katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Layer Properties penceresinde Globe Extrusion fonksiyonunu seçiniz. Extrude features in layer çekini atınız. Calculater butonuna basınız. Expression Builder penceresinde [Kat_Yuksek] * 2 eşitliği yazarak OK butonuna basınız. Layer Properties penceresinde Uygula butonuna basarak işlemi sonladırınız.

Bina katmanının veritabanında yer alan kat yüksekliklerine göre üç boyutlu düzlemde binaları üç boyutlu görüntülemiş oldunuz. Tools Bar’da yer alan Navigate fonksiyonu ile Data View’da veriyi farklı ölçek ve açılarda görüntüleyiniz. Tools Bar’da yer alan Fly fonksiyonu ile bölge üzerinde uçuş gerçekleştiriniz. Fly fonksiyonunda ESC tuşuna basarak çıkınız.

Table of Contents penceresinde yer alan Bina katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basınız ve Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Layer Properies penceresinde Symbology fonksiyonunu seçiniz. Show bölümünde Quantities altında yer alan Graduated Colors özelliğini seçerek Field Value değerini Kat_Yukseklik olarak set ediniz. Symbol üzerinde mouse’un sol tuşu ile aktif hâle gelen Properties for All Symbols fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Symbol Selector penceresinde yer alan Outline Color değerini No Color olarak set ediniz ve OK butonuna basınız. Layer Properties penceresinde Tamam butonuna basarak işlemi sonlandırınız.

Binalara ait 4 grupta sınıflandırılan kat yüksekliklerine göre dağılım haritasını küre üzerinde Tools Bar’da yer alan Navigate fonksiyonunu kullanarak farklı ölçeklerde görüntüleyiniz.