Banka Ve Sigorta Muhasebesi Dersi 8. Ünite Özet

Sigorta İşletmelerinde Dönem Sonu İşlemleri

İşletmelerde envanter işlemlerinin temel amacı, işletmelerin finansal yapısını gösteren bilanço ile gelir ve giderlerini buna bağlı olarak da dönem kâr veya zararıyla ilgili faaliyet sonuçlarını gösteren gelir tablosunun düzenlenmesidir. Muhasebede dönem sonu envanter işlemleri, muhasebe dışı envanter işlemleri ve muhasebe içi envanter işlemleri olarak ikiye ayrılmaktadır. Muhasebe uygulamalarında envanter işlemleri genel olarak aşağıdaki sıraya göre yapılır:

• Dönem sonunda muhasebe kayıtlarına göre genel geçici mizan düzenlenir.
• Muhasebe dışı envanter işlemleri yapılarak iktisadi kıymetlerin gerçek durumu tespit edilir.
• Muhasebe dışı envanter sonuçları ile genel geçici mizan karşılaştırılır, varsa farklar bulunur.
• Bulunan farkların sebeplerine göre gerekli düzenleyici muhasebe kayıtları yapılarak muhasebe içi envanter işlemleri yapılır.
• Muhasebe kayıtları ile envanter sonuçlarının uyumu sağlanarak genel kesin mizan düzenlenir.
• Daha sonra finansal tablolar düzenlenir.

Bu genel işlemler dışında, dönem sonlarında sigorta işletmelerinde, sigorta teknik karşılıkları ayrılmakta ve ilgili branşlara ait prim üretimleri ve tazminat ödemelerine ilişkin olarak kâr zararın belirlenmesi amacı ile dönem sonu işlemleri, diğer bir ifadeyle ilgili kâr-zarar hesaplarına aktarma kayıtları yapılmaktadır.

Sigorta işletmelerinde dönem sonunda 7 nolu hayat dışı branşları teknik kısım gelir tablosu hesaplarından 6 nolu gelir tablosu hesaplarına aktarma kayıtları yapılır. Daha önce dönem içinde üretilen primlerle ilgili olarak, prim üretildiğinde 7 nolu hayat dışı branşları teknik kısım gelir tablosu hesaplarının alacağına yazılan rakam bu defa bu hesapların borcuna, 6 nolu gelir tablosu hesaplarının alacağına yazılır ve prim üretimi ile ilgili tutar gelir tablosu hesaplarına aktarılır.

Komisyon giderleri ve tazminat ödemeleri de dönem sonunda prim üretiminde olduğu gibi 7 nolu hesaplardan 6 nolu gelir tablosu hesaplarına aktarılırlar. Dönem içinde borçlu olarak kayda alınan 7 nolu hesaplar alacaklı, 6 nolu gelir tablosu hesapları da borçlu olarak kayda alınır.

Reasürans işlemlerine ilişkin dönem sonunda yapılacak muhasebe kayıtları da komisyon giderleri ve tazminat ödemeleri gibi dönem içinde kullanılan 7 nolu hesapların, 6 nolu hesaplara aktarılması ile gerçekleştirilir.

Sigorta işletmeleri dönem sonlarında sigorta branşlarına ilişkin kâr-zarar durumunu hesaplarken, gerçekleştirdikleri faaliyetlerine ilişkin olarak yaptıkları giderleri ve sigorta branşlarına ilişkin gerçekleştirdikleri prim gelirlerini yatırdıkları yatırımlardan elde ettikleri gelirleri, sigorta branşlarına dağıtmak durumundadırlar.

Teknik Karşılıklar

Sigorta teknik karşılıkları, sigorta şirketi bilançolarının diğer işletme bilançolarından başlıca farkını oluşturur. Sigorta teknik karşılıkları, sigorta işletmelerinin düzenlemiş oldukları sözleşmelerinden dolayı üstlenmiş oldukları risklere ilişkin yükümlülükler için ayrılan bilanço kalemleridir.

Teknik karşılıkların en önemli işlevi, sigortalanmış olan olayın meydana gelmesinden dolayı ortaya çıkacak olan tazminat taleplerinin karşılanabilmesi için bir güvence sağlamasıdır. Bu karşılıklar, Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı tarafından, 7 Ağustos 2007 tarih ve 26606 Sayılı Resmi Gazete' de yayımlanan ve 28/07/2010 tarih ve 27655 sayı ile değiştirilmiş "Sigorta ve Reasürans ile Emeklilik Şirketlerinin Teknik Karşılıklarına ve Bu Karşılıkların Yatırılacağı Varlıklara İlişkin Yönetmelik" te yer almaktadır. İlgili düzenlemede yer alan karşılıklar şu şekildedir:

• Kazanılmamış Primler Karşılığı
• Devam Eden Riskler Karşılığı
• Muallak Hasar ve Tazminat Karşılığı
• Matematik Karşılıklar
• Dengeleme Karşılığı
• İkramiye ve İndirimler Karşılığı

Kazanılmamış primler karşılığı , "Cari Riskler Karşılığı" olarak da adlandırılmaktadır. Bu karşılık, bir yıldan uzun süreli hayat sigortaları ve deprem teminatları dışındaki taahhütler için ayrılmaktadır. Muhasebe ilkeleri bakımından, kazanılmamış primler karşılığı tutarı bütün sigorta poliçeleri için ayrı ayrı sarkan bölümlere düşen primlerin hesaplanması ile bulunur. Kazanılmamış primler karşılığı tutarı, Günle orantılı yöntem ve Götürü hesaplama yöntemi olmak üzere iki yöntemden biri kullanılarak hesaplanır. Kazanılmamış primler karşılığı tutarı hesaplandığında, hesaplanan tutar, 7 numaralı hesap sınıfında yer alan ilgili branşların teknik kısım gelir tablosu hesaplarına borç, bilanço grubunda yer alan Kazanılmamış Primler Karşılığı Hesabına da alacak kaydedilir. Dönem sonunda ise ilgili karşılık tutarı 7 numaralı hesap sınıfından 6 numaralı gelir tablosu hesaplarına aktarılır.

Devam Eden Riskler Karşılığı, gün esası üzerinden prim reeskontu olarak hesaplanan kazanılmamış prim karşılığı, gelirin dönemsel olarak ayrılmasını sağlamaktadır. Bu karşılık, riskin devam etmesi, artması veya azalması gibi durumlar için kullanılmaktadır. Hesaplanan devam eden riskler karşılıkları, kazanılmamış primler karşılığında olduğu gibi muhasebeleştirilir.

Muallak Hasar ve Tazminat Karşılığı, askıda kalmış hasar karşılığı olarak da ifade edilmektedir. Hayat branşı hariç yangın, kaza, nakliyat gibi diğer branşlarda uygulanmaktadır. Cari yıl içinde tahakkuk etmiş, ancak bazı nedenlerle henüz ödenmemiş, izleyen yıllarda ödenmesi olası hasarlara muallak hasarlar denilmektedir. Muallak hasar ve tazminat karşılığı tutarının belirlenmesinde, Tek tek tahmin yöntemi ve Ortalama değer yöntemi olmak üzere iki temel yöntem kullanılmaktadır. Hesaplanan muallak hasar ve tazminat karşılıkları, kazanılmamış primler karşılığında olduğu gibi muhasebeleştirilir.

Matematik karşılıklar, Sigorta ve Reasürans ile Emeklilik Şirketlerinin Teknik Karşılıklarına ve Bu Karşılıkların Yatırılacağı Varlıklara İlişkin Yönetmeliğin 8. maddesinde ele alınmıştır. Hesaplanan matematik karşılıkları, kazanılmamış primler karşılığında olduğu gibi muhasebeleştirilir.

Dengeleme karşılığı, Sigorta ve Reasürans ile Emeklilik Şirketlerinin Teknik Karşılıklarına ve Bu Karşılıkların Yatırılacağı Varlıklara İlişkin Yönetmeliğin 9.maddesinde ele alınmıştır. Hesaplanan dengeleme karşılıkları, kazanılmamış primler karşılığında olduğu gibi muhasebeleştirilir.

İkramiye ve indirimler karşılığı, Sigorta ve Reasürans ile Emeklilik Şirketlerinin Teknik Karşılıklarına ve Bu Karşılıkların Yatırılacağı Varlıklara İlişkin Yönetmeliğin 10. Maddesinde ele alınmıştır. Hesaplanan ikramiye ve indirimler karşılıkları, kazanılmamış primler karşılığında olduğu gibi muhasebeleştirilir.

Sigorta İşletmelerinin Finansal Tabloları

Finansal tabloların en önemlileri bilanço ve gelir tablosudur. Diğer finansal tablolar ise satışların maliyeti tablosu, fon akım tablosu, nakit akım tablosu, kâr dağıtım tablosu, özkaynaklar değişim tablosu şeklinde sıralanabilir. Finansal tablolar, işletmenin finansal durumunun ve finansal performansının biçimlendirilmiş sunumudur. Finansal tablolar bu amaca ulaşmak için işletmeyle ilgili aşağıdaki bilgileri sunarlar:

• Varlıklar,
• Yabancı kaynaklar (veya borçlar),
• Özkaynaklar,
• Gelir ve giderler, kârlar ve zararlar,
• Özkaynaklardaki diğer değişmeler
• Nakit akışları

Finansal tabloların nitelikleri, anlaşılabilirlik, ihtiyaca uygunluk, güvenilirlik ve karşılaştırılabilirlik olarak ifade edilir. Anlaşılabilirlik, finansal tablolarda sunulan bilgilerin kullanıcılar tarafından kolayca anlaşılabilmesini ifade eder. İhtiyaca uygunluk, finansal tablolarda sunulan bilgilerin faydalı olabilmesi için, bu bilgilerin kullanıcıların ekonomik karar alma ihtiyaçlarına uygun olmasını ifade eder.

Güvenilirlik, bilginin faydalı olabilmesi için, güvenilir olması gerektiğini ifade eder. Karşılaştırılabilirlik, finansal durum ve performans eğilimlerinin tespitine imkân verecek şekilde, bir şirketin finansal tablolarının önceki dönemlerle karşılaştırılabilir nitelikte olmasını ifade eder.

Bahsedildiği üzere finansal tabloların en önemlileri bilanço ve gelir tablosudur .

Bilanço, bir işletmenin belirli bir andaki varlıkları ile bu varlığın kaynağını ve ek olarak faaliyet sonuçlarını muhasebe ilkelerine, kurallarına ve ilgili yasaların hükümlerine göre karşılıklı tutarlar olarak gösteren çift yanlı bir çizelgedir. Bu çizelgenin aktif adı verilen tarafında varlıklar, pasif adı verilen tarafında ise kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar ile öz kaynaklar yer alır. Bu tanımdan hareketle bilançonun özellikleri şu şekildedir:

• Bilanço, işletme için düzenlenir.
• Bilanço, belirli bir tarih (belirli bir an) için düzenlenir.
• Bilanço, varlıkları ve bu varlıkların kaynağını gösterir.
• Bilanço, işletmenin bir hesap dönemindeki sonucunu (kâr veya zararını) gösterir.
• Bilanço muhasebe ilkelerine ve kurallarına uygun olarak düzenlenir.

Ayrıca bilançoda, muhasebede kullanılan hesaplar ana bölümler olarak yansıtılmalı, her ana bölümde o bölüme ilişkin hesaplar yer almalı, kurumun varlık ve yükümlülükleri hakkında verdiği yeterli ve açık bilgilerin dayandığı temel ilkeler yeterince açıklanmalıdır.

Bir işletmenin belli bir tarihteki durumunu gösteren bilanço, aktif ve pasif olmak üzere iki kısımdan oluşur. Bilançoda varlıkların kaydedildiği tarafa aktif, borçların ve öz kaynakların kaydedildiği tarafa ise pasif adı verilir. Bir bilançoda aktif ve pasif birbirine eşit olur. Ayrıca ayrıntılı bilanço dipnotlarında aşağıdaki bilgilerin yer alması gerekir:

• İşletmenin fiili faaliyet konusu
• Sermayenin % 10 ve daha fazlasına sahip ortaklara ait bilgilendirme tablosu
• Sermayeyi temsil eden hisse senetlerine taranan imtiyazlar
• Kayıtlı sermayeli ortaklıklarda kayıtlı sermaye tutarı
• Yıl içinde yapılan sermaye artırımları ve kaynakları
• Yıl içinde ihraç edilen hisse senedi dışındaki menkul kıymetler
• Yıl içinde itfa edilen borçlanmayı temsil eden menkul kıymetler
• Cari dönemde duran varlık hareketleri
• Cari ve gelecek dönemlerde yararlanılacak yatırım indiriminin toplam tutarı
• İşletmenin ortaklar, iştirakler ve bağlı ortaklıklarla olan alacak-borç ilişkisi
• Bilanço tarihinden sonra ortaya çıkan ve açıklamayı gerektiren hususlara ilişkin bilgi
• Aktif değerler üzerinde mevcut bulunan toplam ipotek veya teminat tutarları
• Aktif değerlerin toplam sigorta tutarı
• Alacaklar için alınmış olan ipotek ve diğer teminatların toplam tutarı
• Pasifte yer almayan taahhütlerin toplam tutarı

Gelir tablosu, kâr ve zarar hesabını temel alarak bir kurumun bir hesap dönemindeki işletme kâr-zararı oluşumu ile kurum kâr zararı oluşumunu ve dağıtım şeklini sistemli bir düzen içinde gösteren çizelgedir. Gelir tablosu, kurum ve işletmenin net sonucunu oluşturan olgulara ilişkin verileri, karar vermede kullanılabilecek biçimde sınıflandırarak sunmaktadır. Gelir tablosu, bir işletmenin belli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve giderler ile sonucunda işletmenin elde ettiği net kârı veya zararı gösteren bir tablodur.