Banka Ve Sigorta Muhasebesi Dersi 7. Ünite Özet

Giriş

Sigorta işletmelerinde mali nitelik taşıyan her tür işlem sigorta ve reasürans işlemleri muhasebesinin konusunu oluşturur.

Sigorta İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

Prim Gelirlerinin Tahakkuk ve Tahsili

Sigorta işletmeleri açısından prim tahakkuk ve tahsili ya şirket merkezince bizzat sigorta şirketinin kendisi tarafından ya da aracı kurumlarca yapılır. Muhasebeleştirme işlemi, bu işlemin nerede ve nasıl yapıldığına göre farklılık gösterir.

Prim Üretiminin Şirket Merkezince Yapılması – Doğrudan Prim Üretimi

Prim üretimi doğrudan sigorta şirketi merkezince yapıldığında, ilgili branşa ait teknik kısım gelir tablosu hesabı alacaklandırılır, peşin ya da taksitli olma durumuna göre ilgili aktif hesap borçlandırılır. Sigorta primi ile ilgili yasal olarak hesaplanan vergiler ise “Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı”nın alacak tarafına kaydedilir. Bu vergiler ödendiğinde “Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı” borçlu, ödeme araçları hesapları ise alacaklandırılır.

Bu duruma ilişkin şablon kayıtlar kitabın 198-199 sayfalarında yer almaktadır.

İşlemin Aracı Kurumlar (Acenteler) Aracılığıyla Yapılması-Dolaylı Prim Üretimi

Prim üretimi doğrudan sigorta şirketi merkezince değil de, bir aracı kurum tarafından (daha çok bir acente tarafından) yapıldığında da doğrudan prim üretiminde yapılan kayıtlara benzer kayıtlar yapılır. Ancak ilave olarak sigorta şirketi ile acente arasında ortaya çıkan borç-alacak ilişkisi ve komisyon ödemesi de kayıtlarda dikkate alınır.

Bu konuyla ilgili s.200 de örnek yer almaktadır.

Poliçenin İptali

Poliçe iptaline neden olan faktörler arasında riskin ağırlaşması, sigortalının değişmesi gibi durumlar sayılabilir, ancak, aslında poliçenin iptaline yol açan en önemli neden sigortalının prim borcunu ödememesidir.

Poliçe İptalinin Şirket Merkezince Yapılması Doğrudan Üretilen Poliçenin İptali

Poliçe iptali doğrudan sigorta şirketi merkezince yapıldığında, daha önceki başlıklarda anlatılan prim üretimi kayıtlarında yapılan muhasebe kayıtlarının tersi kayıtların yapılması gerekir.

Şirket merkezince yapılan poliçe iptaline ilişkin şablon kayıtlar s.202 de yer almaktadır.

Poliçe İptalinin Aracı Kuruma Yapılması - Dolaylı Üretilen Poliçenin İptali

Poliçe iptali aracı kurum tarafından yapıldığında, yapılması gereken kayıtlar şirket merkezince yapılması gereken kayıtların benzeridir. Farklılık iptal edilecek alacaklı hesabın “sigortalı hesabı” yerine “bir acente hesabı” olmasıdır.

Aracı kurum tarafından yapılan poliçe iptaline ilişkin şablon kayıt s.203 de yer almaktadır.

Tazminat Ödemeleri

Sigorta poliçesine konu olan olayın meydana gelmesi, sigorta işletmesinin tazminat ödeme yükümlülüğünü doğurur. Riskin gerçekleştiği ihbarını alan sigorta işletmesinin hasar servisi öncelikle böyle bir riskin sigorta edilip edilmediğini ve sigortanın yürürlükte olup, olmadığını ve bütün bunlardan sonra da riskin, poliçede yazılı süre içinde meydana gelip gelmediğini araştırır. İşlemleri tamamlanan ve teminat altında olan hasarlara ait tazminatlar sigorta işletmesinin direktifi doğrultusunda sigortalıya veya sigorta ettirene ödenir. Tazminat ödemesi kaydında ilgili branşın teknik kısım gelir tablosu hesabına borç, ilgili aktif hesaba alacak kaydı yapılır.

Tazminat ödenmesine ilişkin şablon kayıt s.204 de yer almaktadır.

İlgili tazminat tutarının belirlenmesinde eksper görüşünden faydalanılmaktadır. Eksper için ödenen ücretler ilgili branş teknik kısım gelir tablosu hesabında gider olarak dikkate alınmaktadır. Ekspertiz için yapılan ödemeler % 22 oranında gelir vergisi stopajına tabidir. Dolayısıyla ayrılan bu stopaj nedeniyle doğan vergi de “Ödenecek vergi ve Fonlar Hesabı” aracılığıyla ödenmektedir.

Ekspertiz ücreti ve ödenecek stopaj vergisi için yapılacak kayda ilişkin şablon kayıt s. 205 de yer almaktadır.

Poliçeye konu olan ve sigorta işletmesi tarafından tazmin edilen varlıklar, tazminin gerçekleşmesi ile birlikte sigorta işletmesine ait olur.

Reasürans İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

Sigorta işletmelerinin konservasyon (teknik ve mali koşullara göre saptanan saklama payı) hadleri dışında kalan riskleri, çeşitli anlaşmalarla reasürans şirketlerine devredilebilmektedir. Reasürans, sigortacının sigortalanmasıdır. Sigortacının herhangi bir sigorta işleminde kendi konservasyon olanağını kullandıktan sonra arta kalan sigorta tutarını diğer bir sigortacıya aktarmasını (sigortalamasını) ifade etmektedir. Aktarmayı yapan ilk sigortacıya “sedan işletme” ya da “sedan”, aktarmayı kabul eden ikinci sigortacıya da “reasürans işletmesi” ya da “reasürör” denilmektedir. Riskin aktarılan kısmına “sesyon” reasürans yoluyla devir alınan (reasure edilen) bu kısmın bir başka sigorta işletmesine kısmen ya da tamamen aktarılmasına “retrosesyon” denir.

Sigorta işletmeleri almış oldukları risklerin kendi konservasyonlarını aşan kısmını temelde iki yolla reasürans işletmelerine dağıtmaktadır. Bunlar;

İhtiyari Reasürans

Sedanın belirli bir risk için ayrı bir teklif ve kabulünü gerektirir. Sedanın teklif etme ve reasürörün kabul etme hususunda bir zorunlulukları yoktur.

Zorunlu Reasürans

Sedanla reasürer arasındaki anlaşma kapsamına giren sigorta işlemlerinden, sedanın teknik ve mali koşullara göre belirlediği saklama payını aşan kısmı, önceden kararlaştırılmış miktara kadar reasürere devretmek, reasürerin de otomatik olarak kabul etmek zorunda olduğu bir reasürans şeklidir. Zorunluluk her iki taraf için de geçerlidir.

Poliçe Devri

Poliçe devri söz konusu olduğunda alınan ve verilen reasürans işlemlerinin muhasebeleştirilmesine ilişkin şablon muhasebe kayıtları s.208 de bulunmaktadır.

Aktif Reasürans (Alınan Reasürans)

Reasürör işletme, alınan prim kadar sigorta işletmesinden alacaklı olacağından, “Reasürans Faaliyetlerinden Alacaklar” hesabına borç, ilgili branş gelir tablosu hesabına alacak kaydı yapılır.

Pasif Reasürans (Verilen Reasürans )

Si gorta işletmesi (sedan) açısından ise, reasürans priminin devrine ilişkin muhasebe kaydı, devredilen prim ilgili branş teknik kısım gelir tablosu hesabına borç, ilgili reasürörler için de reasürans faaliyetinden borçlar hesabına alacak kaydedilir (s.208).

Komisyon Bedeli

Alınan ve verilen reasürans işlemlerinde gündeme gelen komisyon bedellerinin muhasebeleştirilmesine ilişkin şablon muhasebe kayıtları s.209 da yer almaktadır.

Aktif Reasürans (Alınan Reasürans): Aktif reasüransta verilen komisyon bedeline ilişkin olarak, ilgili branş teknik kısım gelir tablosu hesaplarında komisyon giderleri hesabına borç, reasürans faaliyetlerinden borç hesabında ilgili şirket hesabına alacak kaydı yapılır (s.209).

Pasif Reasürans (Verilen Reasürans): Reasürans işlemi sonucunda ortaya çıkan komisyon bedeli, ilgili reasürör işletmenin cari hesabına borç, ilgili branş teknik kısım gelir tablosu hesabına alacak kaydedilir (s.209).

Tazminat Ödemeleri

Alınan ve verilen reasürans işlemlerinde gündeme gelen tazminat ödemelerinin muhasebeleştirilmesine ilişkin şablon muhasebe kayıtlarına s.209 da yer verilmiştir.

Aktif Reasürans (Alınan Reasürans): Reasürör işletme ise, payına düşen kısım kadar, ilgili branş teknik kısım gelir tablosu hesaplarına borç , reasürans faaliyetlerinden borçlar hesabına da alacak kaydı yapar.

Pasif Reasürans (Verilen Reasürans): Sigorta işletmesi (sedan işletme) tarafından ödenen tazminata ilişkin poliçede reasürans işlemi bulunursa, anlaşma oranında reasürans işletmesi de bu tazminata ortak olmaktadır. Sigorta işletmesinin yapacağı muhasebe kayıtlarında ilgili branş teknik kısım gelir tablosu hesabına borç, ödeme araçlarına ilişkin hesaba da alacak kaydı yapılır (s.209).

Koasürans İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

Birkaç sigorta işletmesi bir araya gelerek büyük çaptaki risklerin sigortalanması için birliktelik oluşturabilir. Bu şekildeki birliktelik sayesinde sigortaya konu olan risk gerçekleştiğinde, tazmin edilmesi gereken tutar sigorta şirketleri tarafından paylaşılır. Sigorta şirketlerinin bu şekildeki uygulamalarına “koasürans” diğer bir ifadeyle “birlikte sigorta” adı verilir.

Prim Gelirlerinin Tahakkuk ve Tahsili

Koasürans işlemlerinin muhasebeleştirilmesi de büyük oranda reasürans işlemlerinin muhasebeleştirilmesine benzer. Ancak işlemin birlikte sigorta şeklinde ortaklaşa yapılması nedeniyle bazı ilave hesapların da muhasebeleştirme kayıtlarında gündeme gelmesi söz konusu olur. Prim gelirlerinin tahakkuku sırasında jeran işletme, ilgili branş teknik kısım gelir tablosu hesabına kendi payına düşen kısmı yazarken, prim üzerinden koasürör işletmeye ait olan kısmı, sigortacılık hesap planında “Koasürörler Cari Hesabı” adı altında bir hesap bulunmadığından “Sigortacılık Faaliyetlerinden Borçlar” hesabında izlenir.

Jeran işletme ve koasürör işletme açısından yapılması gereken şablon kayıtlar s.213 de yer almaktadır.

Jeran işletmenin yukarıdaki kayıtlarına karşılık, koasürör işletme tarafından ise prim üretimi sırasında, kendi payına düşen prim tutarı kadar ilgili branş teknik kısım gelir tablosu hesabına alacak, “120 Sigortacılık Faaliyetlerinden Alacaklar Hesabı”na borç kaydı yapılır.

Koasürör işletme tarafından prim üretildiğinde yapılması gereken kayıt s.214 de yer almaktadır.

Tazminat Ödemeleri

Tazminat ödemesi söz konusu olduğunda jeran işletme tarafından tutarın tamamı ödenirken, kendi payına düşen kısmı ilgili branş teknik kısım gelir tablosu hesabına ve koasürör işletmeye ait kısmı da “120 Sigortacılık Faaliyetlerinden Alacaklar Hesabı”na borç, ilgili ödeme araçları hesabına da alacak kaydedilir.

Koasürör işletmeden payına düşen tazminat ödemesi tutarı tahsil edildiğinde ise “120 Sigortacılık Faaliyetlerinden Alacaklar Hesabı” kapatılmalıdır.

Koasürör işletme de kendi payına düşen kısmı jeran işletmeye ödediğinde, “320 Sigortacılık Faaliyetlerinden Borçlar Hesabı”na alacak, ilgili branş teknik kısım gelir tablosu hesabına borç kaydı yapar (s.215).

Koasürans işlemlerine ilişkin şablon kayıtlara ilişkin olarak rakamlı bir örnek s.216 da gösterilmiştir.