Uluslararası İlişkilerde Araştırma Yöntemleri Dersi 6. Ünite Özet

Giriş

Nicel veri elbette sadece anket çalışmalarıyla toplanmaz. Uluslararası ilişkilerde çatışmalar hakkında ayrıntılı nicel veri toplama çalışmaları süregelmektedir.

Kamuoyu yoklamaları ya da kısaca anket çalışmaları diyebileceğimiz çalışmalara Türkiye’de gösterilen ilgi son yıllarda hızla artmaktadır.

Temel olarak kamuoyu araştırması ya da anket çalışmalarından anlaşılan kişilere sorulan sorular temelinde sistematik bilgi toplanmasına karşılık gelir.

Kamuoyunun değişik konularda politika tercihleri, beklentileri ve değerlendirmeleri tipik olarak değişik ortamlarda yürütülen anket çalışmalarıyla tespit edilmektedir. Uluslararası ilişkilerde politika tercihleri de git gide artan bir sıklıkta geniş halk kitlelerinin tercihleriyle de ilişkilendirilmektedir.

Kamuoyu ve Akademik Çevrelerin Türkiye’de Anket Çalışmalarına Bakışı

Türkiye’de, yapılan araştırmaların büyük bir bölümü yüz yüze yapılan görüşmelerle yürütülmektedir. Ancak, günümüzde yaşanan teknolojik gelişmeler ve daha düşük maliyetlerden dolayı telefon ve internet üzerinden yapılan çalışmalarda da hızlı bir artış gözlemlenmektedir.

Örneklem tekniklerinin yanlış ve eksik kullanımı, örneklem pratiğinde kamuoyunun yanlış anlamalarına sebep olabilmektedir. Türkiye’de hangi tür soruların nasıl dile getireceği bilinmemesinden dolayı anket çalışmalarına eleştiriler söz konusudur.

Bilimsel Araştırma Alanı olarak Kamuoyu/Anket Çalışmaları

Kamuoyu araştırmaları ve Anket çalışmaları;

• Kamuoyu/Anket Araştırmalarının Amaçları,
• Soru Sorma Tekniklerindeki Gelişmeler,
• Örneklem Teknolojisindeki Gelişmeler ve
• Veri Toplama Tekniklerindeki Gelişmeler

şeklinde tasnif edilmektedir.

Kamuoyu/Anket Araştırmalarının Amaçları

Nüfus sayımları, sosyal sorunlarının doğasını anlamak, “sokaktaki insanlarının” görüşünü anlamak, ürün pazarlaması, tüketici tutum ve tercihleri, siyasi tercihler ve siyasi partileri belirlemek, sosyal dinamikleri belirlemek ve hipotezleri test etmek amacıyla kamuoyu ve anket çalışmaları yapılmaktadır. Ayrıca Türkiye İstatistik Kurumu iktisadi hayat bağlamında çeşitli araştırmalar gerçekleştirmektedir.

Soru Sorma Tekniklerindeki Gelişmeler

Bireyler tarafından içselleştirilen ve doğrudan gözleme imkân vermeyen öznel durumların ölçümüne duyulan ilgi, soru sorma tekniklerini besleyen en önemli etmendir. Bununla birlikte ortaya çıkan bulgular soruların ifade ediliş biçimlerinde ufak değişikliklerin elde edilen sonuçlarda önemli farklılıklar yarattığını gösterince soruları ifade etme üzerine daha dikkatli eğilmeye başladılar.

Örneklem Teknolojisindeki Gelişmeler

20. yüzyılda tarımsal ürün mahsulüyle ilgili yapılan çalışmalarda alan olasılığı örneklem tekniği geliştirilmiştir. Bu teknik örnekleme dâhil edilmek istenilen hedef kitleye dâhil olan tüm kişilerin bir listesinin oluşturulması gereği olmadan da çalışabilecek şekle indirgenebilmiştir. Bu temelde rastsal bir tekniğe dayanmaktadır.

Veri Toplama Tekniklerindeki Gelişmeler

Anket çalışmalarının başlangıcında bilgi toplama tekniklerinin temelinde olabildiğince çok kişiyle görüşme yatmaktaydı. Ancak bu durum gerek maddi gerekse zamansal bir takım sorunlar yaratmaktaydı.

Ayrıca geçmişte posta sistemindeki aksaklıklar, güvenilir veri toplamayı engellemekteydi. Daha sora gerek telefon servis hizmetlerinin genişlemesi gerekse de cep telefonu hizmetlerindeki artış veri toplamayı kolaylaştırdı. Ancak bu seferde bireyleri rahatsız etmekle ilgili yasal kısıtlar meydana geldi.

Son yıllarda internetin yaygınlaşması ve kişisel bilgisayardaki artış veri toplama tekniklerindeki en önemli gelişmelerdendir.

Veri Çözümlemesi ve Deneysel Çalışmalar

Anket çalışmalarının çözümlenmesinde tabüler çözümleme teknikleri olarak başlamış ve daha sonra kompüter teknolojisiyle birlikte “en yüksek olasılık kestirmesi” geniş kitlelere yayılmıştır.

Ayrıca istatistiği tekniklerde yaşanan gelişmeler eksik cevap verme nedeniyle yaşanan sorunların tamir edilmesini sağlamıştır.

Hipotezlerin sınanmasında ve pazar araştırmalarında veri çözümlemesinden sıklıkla yararlanılmaktadır.

Anket Çalışmalarının Kurgulanması

Tüm veri toplama süreci kavramsallaştırma ve ölçüm alanında verilen karar ile başlar. Bu kavramların hangi düzeyde ölçüleceğine ilişkin dair vereceğimiz kararlar daha sonra bu tür verilerle ne tür çözümlemeler yapabileceğimizi de belirleyeceğinden son derece önemlidir. Bu bağlamda veri toplama sürecine başlamadan önce araştırmanın kuramsal temellerini ve nedenselliklerini ortaya çıkarmak son derece önemlidir.

Portföy yönetimi ise işletmelerin belli stratejik hedeflerine ulaşmasını sağlamak üzere yürütülen programlar, projeler ve diğer faaliyetlerin yönetimi anlamını taşımaktadır.

Açık ve Kapalı Uçlu Sorular

Nicel araştırmalarının çoğu kapalı uçlu sorulardan oluşmaktadır. Kapalı uçlu sorularda görüşülen kişilerin cevapları araştırmacı tarafından verilmiş birkaç seçenek ile sınırlandırılmıştır.

Açık uçlu sorularda cevaplar görüşülen kişinin dile getirdiği şekilde alınır ve sorunun anlaşılıp cevapların dile getirilmesinde kişiden kişiye olabilecek farklılaşmalar olduğu gibi cevaba yansıtılır.

Kapalı Uçlu Sorularda Bazı Sorunlu Alanlar

Bu tarz cevaplarda kimi zaman verilen seçenekler arasında seçim yapamayan denekler herhangi bir cevabı kafadan atarak ya da rastsal bir şekilde seçebilmektedir. Bu durum araştırmacı tarafından yanlış yorumlar yapmaya neden olacaktır.

Ayrıca kapalı uçlu soruların bilgisayara girişi sırasında da bir takım hatalar yapılabilmektedir.

Kapalı uçlu sorularda dikkat edilmesi gereken hususlar şöyle sıralanabilir:

• Soru cetvelinin iyi kurgulanması gerekmektedir.
• Seçeneklerin birbirleriyle örtüşmüyor olması gerekmektedir.
• Daha önce kullanılmış soru formatlarının kullanılmasında fayda vardır.
• Her bir seçeneğe ayrı bir mantıklı numerik değer verilmesi gerekir.
• Cevap kategorilerinin sıralamasına dikkat etmek gerekir.
• Bazı sorularda birden çok cevap ve hatta bu cevapların da bir sıralaması alınmaya çalışılır.

Soruların Dillendirilmesinde Dikkat İzlenecek Ana Prensipler

Prensipler kısaca şöyle özetlenebilir:

• Soruları dile getirirken deneklerin ne düzeyde bir lisan hâkimiyeti ve konumuna dair bilgisi vardır.
• Sorular kısa, basit ve anlaşılır olmalıdır.
• Teknik kelime ve bilgilerden kaçınılmalıdır.

Soru Cetvelinin Ön Testleri (Pre-Test) ve Bilişsel (Cognitive) Görüşmeler

Araştırmacının sorularını hedef kitledeki farklı grupları ufak gruplar halinde de olsa yansıtan bir küçük örneklem ile görüşerek küçük ölçekli bir deneme yapmasıdır.

Bu küçük ölçekli sınamalarda öncelikle soruların anlaşılırlığına bakılır.

Böyle bir ön sınama çalışması genelde 40-80 arası görüşme ile yürütülür.

Bilişsel görüşmeler (cognitive interviews) ile kastedilen ön sınama ile yapılan çalışmanın temel fikri üzerine daha geniş bir sorgulamaya gidilmesidir.

Açık Olmayan ve Çok Anlamlı Sorular

Özellikle burada sorularla ilgili belirsizliklerin giderilmesi gerekmektedir. Soruların net olmadığı zamanlarda katılımcılar soruları cevaplamaktan kaçınacaklardır.

Bunun yanında, sorunun ne atlatmak istediğini anlamayacaklardır. Böyle durumlarda bazen parantez içinde kelimeyi ve/ya cümleyi açıklamak yerinde olacaktır.

Yönlendirici Sorular

Sorunun soruluş biçimi veya dillendiriliş şekli alınan cevapların dağılımının değişebilmesi soruları ifade ederken dikkat edilmesi gereken bir başka husustur.

Özellikle soruların anlaşılması için yapılan açıklamalar soruları verilen cevapları bir yöne doğru yönlendirilmesine neden olabilmektedir.

Saha Görüşmeler Yoluyla Veri Toplanması

Değişik şekillerde hazırlanıp kullanılan soru cetvellerinin çalışma süresince çeşitli veri toplanma süreçlerine sokulmaktadır. Bu süreçler kapsamında yapılan çalışmalar genel olarak şu başlıklar altında toplanabilir:

• Kişilerin Kendi Kendilerine Verdikleri Cevaplar
• Telefonla Yürütülen Çalışmalar
• Yüz Yüze Görüşmelerle Yürütülen Çalışmalar

Kamuoyu/Anket Çalışmalarının Sınırları ve Güçlü Yönleri

Kamuoyu/anket çalışmaları değerlendirilirken örneklem teknolojisindeki gelişmelerin sağlamış olduğu avantajlarla başlamak yerinde olur.

Pratik olarak hakkında bilgi elde etmenin çok güç olduğu pek çok hedef kitle hakkında pratik bir şekilde bilgi elde etmek kamuoyu/anket çalışmalarıyla mümkün olmaktadır.

Pek çok kamu siyasası açısından önemli değerlendirmenin yapılması anket çalışmaları sayesinde olmaktadır. Ancak bu tür anketler bireylerin tutumları üzerinden değerlendirme yaptıkları için değişken ve sorunlu olduğu da unutulmamalıdır.