Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kuhn’a bilimsel ilerleme nasıl gerçekleşir?

Pozitivist görüşü benimseyen Kuhn, paradigma değişimi kavramını ortaya atmıştır. Comte’un bilimsel bilginin doğrusal ve birikimli bir ilerleme gösterdiği anlayışına karşı çıkar. Popper’ın eleştirel yaklaşımını da sadece bunalım anlarında geçerli bulduğu için bilimsel ilerlemenin normal zamanlarda bu yaklaşımın bir kenara bırakılmasıyla oluşacağını savunur. Kuhn, bilimsel ilerlemeyi çeşitli dönemlere ayırarak sınıflandırmıştır. Bilim öncesi dönem başlangıç noktası ve düzensiz fikir, kuram, tartışma ve açıklamaları kapsar. Normal bilim dönemi önceki bilimsel araştırmalar sonucu varılan uzlaşı dönemidir. Eğer bu uzlaşı, sorunları anlatmaya ve çözmeye yardımcı oluyorsa paradigma adını alır ve uzlaşılan belirli bir anlayışı, değerleri, tutumları, kapsamı, yöntemi ve kuralları vardır. Paradigma altında yapılan çalışmalar eksik parçaların tamamlanmasına ve paradigmanın güçlenmesine yardım eder. Fakat bazen paradigmada öngörülemeyen ve uzlaşılmış anlayışla tam açıklanamayan eksiklikler ortaya çıkar ve bunlara anomali denir. Bu anomaliler sebebiyle ilgili paradigmayla olgular açıklanamadığında bilimde gerilim oluşur ve bu dönem bunalım-devrim dönemi olarak adlandırılır. Bu dönemde bazı bireyler yeni bir yaklaşım geliştirirler. Bu yeni yaklaşım, var olan paradigmayı destekliyorsa kuramdır; kökten bir alternatif sunuyorsa paradigmadır. Oluşturulan yeni paradigmanın olguyu daha iyi açıklayarak çoğunluk tarafından kabul edildiğinde ise yeni normal bilim dönemi başlar. Kuhn, bilimin köklü dönüşüm, patlama veya sıçramalarla, başka bir değişle paradigma değişimi/ kayması ile gerçekleşeceğini savunur. Güçlü bir seçenek sunarak yerleşik hale gelen yeni paradigma da bazı gelişmelere cevap veremez hale gelir, yani yeni normal bilim döneminde de anomaliler oluşur. Bu durumun yoğunluk kazanmasıyla yeni bunalım-devrim dönemi başlar ve değişim döngüsü bu şekilde sürüp gider.

Gerçek deneysel modeller kaça ayrılır ve nasıl uygulanırlar?

• Öntest ve sontest kontrol gruplu model: Yansız örneklemeyle belirlenmiş iki grubun deney öncesi ve deney sonrası değerleri ölçülerek karşılaştırılır. • Sontest kontrol gruplu model: Deney ve kontrol grubuna yalnızca sontest uygulanır ve sonuçlar karşılaştırılır. • Solomon dört gruplu model: İki deney ve iki kontrol olmak üzere dört gruptan oluşur ve öntestin etkileri yalnızca bir deney ve bir kontrol grubuna öntest yapılması yöntemiyle ölçülür.

Fenomenolojinin pozitivist yaklaşımlardan farkı nedir?

Pozitivist yaklaşımlarda olgular doğrudan kabul edilir ve sorgulanmaz. Fenomenolojide ise olguları anlamada olguların doğrudan kabul edilmesi ve sorgulanmaması yerine bunların daha kapsamlı ve eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirilmesi ve özüne inilmesi gerekir.

Yöntemsel açıdan nicel ve nitel paradigma arasındaki farklılıklar nelerdir?

Yöntemsel açıdan nicel araştırmanın tümdengelimci bir yaklaşımı vardır ve alanyazın taraması ile kuramsal temelin kurulması önemlidir. Veri toplama ve çözümleme süreçleri çoğu zaman sayısaldır. Nitel araştırmada ise tümevarımcı bir yaklaşım vardır ve daha çok kuram geliştirmeye yönelik araştırmalar yapıldığı için bir konu hakkında derinlemesine bilgi edinmek amaçlanır. Veri toplama ve çözümleme sürecinde ise bireysel özellikler, yorumlar, algılar, izlenimler ve bağlamlar üzerinde durulur.

Etnografik modelde neler inceleme konusu olabilir?

Etnografik modelde, bireyin davranışları ait olduğu toplumsal ortamda gözlemlenir ve kültür çözümlemesi yapılırken bireysel algılar, değerler, tutumlar ve davranışlar kadar belirli bir grup, topluluk ya da kurum içindeki toplumsal yapı, değerler, işleyiş ve davranışlar da inceleme konusu olabilir.

Tarihsel araştırma hangi durumlarda kullanılan bir yöntemdir?

Tarihsel araştırma, bir olayın önceki dönemlerle ilişkisinin araştırılmasında ya da önceki dönemlerde olan bir olayın şimdiki olaylara etkisinin incelenmesinde kullanılır.

Nicel araştırmaların temel özellikleri nelerdir?

1. Temeli pozitivist düşüncedir. 2. Gerçek tek ve kesindir. 3. Gerçeklik bireyin dışında ve bireyden bağımsızdır. 4. Nesneldir. 5. Görgüldür. 6. Tümdengelimci bir yaklaşımı benimsemektedir. 7. İndirgemecidir. 8. Olguya ilişkin “ne kadar, ne ölçüde, ne sıklıkta” gibi sorulara yanıt aramaktadır. 9. Amacı genellemeler yapmaktır. 10. Baştan belirlenen yönteme bağlı kalınmaktadır. 11. Kapsamlı bir alanyazın taraması gerektirir. 12. Araştırma sorunu net olarak tanımlanmalıdır. 13. Birçok değişken tam olarak kontrol edilemediğinden varsayımlar yapılmaktadır. 14. Örneklem sayısının büyük olması, örneklemin evreni temsil etmesi ve yansız örnekleme yapılması tercih edilmektedir. 15. Sayısal veriler toplanmaktadır. 16. Veri çözümlemesinde uygun istatistiksel yöntemler kullanılır. 17. Tersi kanıtlanıncaya kadar kesin olduğu varsayılan sonuçlara ulaşılır. 18. Formal/dışsal bir dil kullanılır. 19. Gözlenebilen davranışlar ön plandadır. 20. İnsan davranışları düzenli, tutarlı ve yordanabilir olarak görülmektedir.

Kuhn'un öne sürdüğü bilimsel ilerleme dönemleri nelerdir?

Kuhn, bilimsel ilerlemeyi çeşitli dönemlere ayırmıştır. Bu dönemler; bilim öncesi, normal bilim, bunalım-devrim, yeni normal bilim ve yeni bunalım-devrim olarak sınıflandırılabilir.

Nicel araştırmalarda sıkça kullanılan modeller nelerdir?

Tarama ve deneme modelleri nicel araştırmalarda sıkça kullanılan modellerdir.

Epistemolojik açıdan nicel ve nitel araştırmanın farklılıkları nelerdir?

Epistemolojik açıdan nicel araştırma bilginin bireyin dışında yer aldığını, tek ve kesin olduğunu öne sürmektedir. Eğer tek gerçek var ise nesnellik kaçınılmazdır. Dolayısıyla, araştırmacı kim olursa olsun aynı sonuca ulaşabilmelidir. Nicel araştırmada önemli olan dış gerçeğin net olarak ifade edilmesidir. Bu nedenle, nicel araştırmacılar, felsefi olarak realizmi benimsemiştir ve gerçeğe kişisel algılarını karıştırmamak için araştırmanın dışında kalmaya özen gösterirler. Böylece bilimin temeli olan nesnellik korunmuş olur.

Buna karşılık, epistemolojik açıdan nitel araştırma paradigması idealizm görüşüne yakındır. Bu görüş, gerçeği ancak bireyin oluşturabileceğini savunmaktadır. Bireyler arasındaki deneyim, birikim, eğitim ve yönelim gibi farklılıklardan dolayı herkesin gerçeğinin farklı olacağı ileri sürülmektedir. Böylece tek ve mutlak gerçeklik değil, birden çok ve değişebilen gerçeklikler olduğu kabul edilmektedir. Araştırmacı kendi değerleri ve görüşleri doğrultusunda bağlamı da dikkate alarak sonuca ulaştığı için öznellik ön plandadır.

Bilimin görgül, nesnel ve sistematik olması ne anlama gelmektedir?

Bilim, bilgiye somut kanıtlarla ulaşıldığı için görgül, yanlılıktan uzak olmasından dolayı nesnel, bilginin belirli kurallara göre elde edilmesi, düzenlenmesi ve birikimli olarak geliştirilmesinden dolayı ise sistematiktir.

Popper’a göre bilimsel ilerleme nasıl gerçekleşmektedir?

Popper, ortaya attığı yanlışlanabilirlik ilkesi ile bilimsel ilerlemenin bilimsel doğruların biriktirilmesiyle değil yanlış bilgilerin ayıklanmasıyla gerçekleşebileceğini ileri sürmüştür. Popper’a göre bilimin temel ölçütü sınanma ve yanlışlanabilme olmalıdır.

Epistemoloji nedir?

Epistemoloji, bilginin elde edilme yolu, doğası, biçimleri, kaynağı, doğruluğu ve sınırlarını inceleyen bilim dalıdır.

Nitel araştırmalarda doğruluk, geçerlik ve güvenirlik nasıl değerlendirilir?

Nitel araştırmada güvenirlik için önemli olan verilerin doğru bir şekilde toplanmasıdır. Veri toplama sürecinde kullanılan tüm belgelerin ve kayıtların saklanması ve gerekirse katılımcılara kontrol ettirilmesi ve sürecin ayrıntılı bir biçimde açıklanması doğruluk ve güvenirliği sağlar. Geçerlik için ise bağımsız ve iyi eğitimli gözlemcilerden yararlanılıp gözlemciler arasındaki uzlaşma miktarına bakılır.

Yarı deneme modellerinin çeşitleri nelerdir?

Yarı deneme modelleri zaman serisi modeli, eşit zaman örneklemli model, eşitlenmemiş kontrol gruplu model, öntest-sontest ayrı grup model ve rotasyon modeli olmak üzere 5 çeşitten oluşur.

Nitel araştırmaların temel özellikleri nelerdir?

1. Temelini post-pozitivist düşünce oluşturmaktadır. 2. Gerçek görelidir ve birden çok doğru olabilir. 3. Gerçeklik bireyin katılımıyla oluşturulur. 4. Özneldir. 5. Doğal ortamda gerçekleştirilir. 6. Tümevarımcı bir yaklaşımı benimsemektedir. 7. Bütün parçaların toplamı değildir. 8. “Niçin ve nasıl” sorularına yanıt aramaktadır. 9. Amacı bir olgunun ya da az bilinen bir sorunun derinlemesine incelenmesi ve anlaşılmasının sağlanmasıdır. 10. Değişkenlerin kontrolü için açıklamalar yapılmalıdır. 11. Amaçlı örnekleme yapılır. 12. Verilerin toplanmasında daha çok belgeler, sözel açıklamalar, görüntüler vb. kullanılır. 13. Belge inceleme, içerik çözümlemesi, örnekolay çalışması ve söylem çözümlemesi gibi yöntemler ağırlıklıdır. 14. Doğruluğun, geçerliğin ve güvenirliğin değerlendirilmesi farklıdır. 15. İnformal/kişisel bir dil kullanılır. 16. Anlamlar ön plandadır. 17. İnsan davranışlarının içinde bulunan bağlama ve kültüre göre farklılık gösterdiği varsayılır.

Örnek olay tarama modellerinde hangi desen türleri hangi amaçlarla kullanılabilir?

Tek durum deseni ile sadece bir durum analiz edilebilirken, tabakalı tek durum deseni ile duruma ilişkin tüm katman ve tabakaların ayrıntılı olarak değerlendirmesi yapılır. Araştırmada birden çok durum inceleniyorsa çoklu durum deseni daha uygun olur.

Post-pozitivizm hangi görüşler temelinde ortaya çıkmıştır?

Post-pozitivizm, pozitivist paradigmanın statükocu olduğu ve her şeyin görgül yolla anlaşılamayacağı görüşlerinin gelişimiyle ortaya çıkmıştır. İlk kez 19. yüzyıl sonlarında ifade edilmeye başlanmıştır. Aslında sosyal bilimlerdeki olguların doğa bilimleri anlayışıyla sorgulanmasının bir eleştirisidir. Egemen bilim anlayışı olan pozitivizmin var olan sorunlara tam çözüm getirmediğini hatta sorunun kaynağını oluşturduğu ileri sürmektedir.

Deneme modelleri araştırmadaki faktör sayısına göre nasıl sınıflandırılır?

Deneme modelleri, araştırmadaki faktör sayısına göre ikiye ayrılır. Yalnızca bir bağımlı değişkenin bağımsız değişkene olan etkisinin araştırıldığı desenler tek faktörlü desen, birden çok bağımsız değişkenin bir bağımlı değişkene olan etkisinin incelendiği desen türü ise çok faktörlü desen olarak adlandırılır.

Nesnellik ilişkilerini sorgulamayı amaçlayan deneme öncesi modeller nasıl gerçekleştirilir?

Bu modeller üç şekilde gerçekleştirilebilir. • Tek grup-son test deseni: Sadece bir gruba uygulama yapılıp etkisi ölçülür. • Tek grup-ön test-son test deseni: Uygulama öncesi ve sonrasında ölçüm alınır. • Karşılaştırmalı eşitlenmemiş grup-son test deseni: Deney ve kontrol grupları oluşturulur. Uygulamanın sonuçları her iki grupta ölçülür ama deney öncesi durum ölçülerek bir karşılaştırma yapılmaz.

Nicel araştırmanın görgül olması ne anlama gelir?

Nicel araştırmanın görgül olması, araştırma değişkenlerinin beş duyu yoluyla ölçülebilmesi anlamına gelir.

Genel tarama modelleri neyi hedefler?

Genel tarama, örnekleme yoluyla evren hakkında kestirimlerde bulunma ve genellemeler yapmayı hedefler.

Tek denekli modeller hangi durumlarda kullanılır?

Deneğin veya grubun çok özel ve benzersiz durumu nedeniyle benzer denekleri arayıp bir örneklem oluşturmanın mümkün olmadığı, başka bir deyişle, grup çok kısıtlı olduğunda, tek kişi ya da tek gruptan oluştuğunda kullanılır.

Tarama modelleri hangi sınıflar altında değerlendirilmektedir?

Tarama modelleri kendi içinde “genel tarama modelleri” ve “örnekolay tarama modelleri” olarak ayrışmaktadır.

Fenomenolojide olguya ulaşmak için hangi yöntemler kullanılır?

Fenomenolojide olguya ulaşmak için iki yöntem kullanılır: • Olgusal düzeltme: Varlığın özüne ulaşmak için bunun dışındaki olguları ayırmak veya paranteze almak gerekir ve düzeltme yardımıyla bilinç ve öz tanımlanabilir. • Olgusal yansıtma: Ulaşılan öz incelenerek açıklanır ve fenomenolojik betimlemeler yapılır.

Nitel araştırmada gerçeklik neden bireyin katılımıyla oluşturulur?

Gerçek bireyin önceki yaşantılarından, deneyimlerinden, değerlerinden geçerek oluşturulur ve bu yüzden gerçeğin oluşumunda bireyin etkin bir rolü vardır. Bunun sonucu olarak da her birey kendi değerlendirmeleri doğrultusunda farklı gerçekliğe ulaşabilir.

Gerçek deneysel modellerde kullanılan tam faktöryel ve yansızlaştırılmış blok desen arasındaki farklılık nedir?

İkisi arasındaki temel farklılık bağımsız değişkenin manipüle edilip edilmemesidir. Tam faktöryel desende, tüm değişkenler araştırmacı tarafından özgürce seçilir, tanımlanır, geliştirilir ve uygulanır. Yansızlaştırılmış blok desende ise değişkenlerden en az biri araştırmacı tarafından manipüle edilemez ve manipüle edilemeyen değişken blok değişkeni olarak adlandırılır.

Sosyal bilimlerde paradigmaların gelişimi nasıl bir süreç izlemiştir?

Kuhn’un paradigma değişimine ilişkin açıklamaları ışığında bakıldığında, pozitivist bilim paradigması 19. yüzyıl başlarında metafiziğe karşı geliştirilmiştir. Nicel bilimsel araştırmaların temelini oluşturan bu paradigma, bilgiye ancak nesnel ve görgül yolla ulaşılabileceği görüşünü benimsemiştir. Uzun süre egemen olan pozitivist yaklaşımın zamanla bazı eksikleri ortaya çıkmıştır. Özellikle sosyal bilimlerdeki her olayın doğa kuralları gibi açıklanamayacağı ve tüm değişkenlerin öngörülemeyeceğine ilişkin bulgular yüksek sesle ifade edilmeye başlanmıştır. Bunun sonucunda post-pozitivist bilim paradigması doğmuştur. Post-pozitivizmin özünde her olgunun salt istatistikle yüzeysel olarak incelenmesi yerine bireyin algısına, görüşlerine ve deneyimlerine önem verilerek bunların araştırma sürecine katılması yatmaktadır. Son dönemlerde gelişen eleştirel paradigma da, pozitivizmin ve onun ortaya çıkardığı ideolojinin eleştirisini yapmaktadır. Bu anlayışta ‘ahlaki ve normatif inanç kümesi’ anlamındaki egemen pozitivist ideoloji, hegemonik dünyayı meşrulaştırmakta ve buna karşı insanların bilim yoluyla özgürleşmesi, aydınlanması ve gizil zorlamaların farkına varması savunulmaktadır.

Nicel araştırmada kullanılan istatistiksel yöntemlere hangi örnekler verilebilir?

Betimsel istatistik (frekans dağılımı, ortalama, standart sapma vb.) ve yordamsal istatistik (korelasyon, çoklu regresyon, t-testi, varyans analizi, yapısal eşitlik modeli vb.) gibi örnekler verilebilir.

Deneme modelleri hangi amaçla kullanılmaktadır?

Deneme modelindeki araştırmalarda bağımlı değişken üzerinde bağımsız değişkenin etkileri araştırılır.

Deneme modellerinde çoğu zaman bağımsız değişken manipule edilerek neden-sonuç ilişkisi araştırılır. Deneme modelleri genellikle değişkenler arasındaki nedensellik ilişiklerinin belirlenmesinde kullanılır. Deneme modelleri, laboratuvar koşullarında ya da kontrollü ortamlarda gerçekleştirilir. Deney ve kontrol gruplarının bulunması ya da birden çok deneysel grubun karşılaştırılması öngörülür. Deney grubunda kontrollü olarak gerçekleştirilen herhangi bir değişimin belirli bir sonuca yol açıp açmadığı kontrol grubuyla karşılaştırılarak sınanır. Birden çok deneysel grubun kullanıldığı araştırmalarda ise gruplar arasında anlamlı bir fark olup olmadığına bakılır.

Bilimsel yöntem hangi paradigmaların kullanımı açısından ayrışmaktadır?

Günümüzde bilimsel yöntem, nicel ve nitel paradigmaların kullanılması ile ayrışmaktadır. Son yıllarda bu iki paradigmaya bir üçüncüsü olan ve ilk ikisinin karışımından oluşan karma paradigma da eklenmiştir.

Tarama modellerinin temel dayanağı nedir ve kaç çeşit tarama modeli vardır?

Tarama modeli, nesneye, olguya, olaya, bireye vb. ilişkin günümüzdeki veya geçmişteki tüm verilerin gözden geçirilip toparlanması, sınıflandırılması, düzenlenmesi ve çözümlenmesine dayanır. Bu modeldeki araştırmalar incelenen durumu olduğu haliyle betimlemeye çalışır. Tarama modelleri kendi içinde genel tarama ve örnekolay tarama olmak üzere ikiye ayrılır.

Eylem araştırmalarının boyutlarını açıklayınız.

• Durumsallık, sorunun belirli bir bağlamda çözümüyle ilişkilidir. • İşbirliğine dayalı olma, sorunun etkileşimli olarak araştırmacı ve katılımcılar tarafından birlikte çözümünü işaret eder. • Katılımcılık sorunla ilgili olan katılımcıların sorunun çözümünde etkin rol almalarını vurgular. • Kendini değerlendirme ise araştırmanın esnek olması ve sürekli bir değerlendirme süreciyle olumlu/olumsuz yanlarının belirlenerek gerekli düzenlemelerin yapılmasını içerir.

Araştırma modelleri genellikle araştırmanın hangi bölümünde yer alır?

Araştırmaların yöntem bölümünde genellikle birinci başlık olarak araştırma modeli yer alır. Araştırma modeline ilişkin açıklamaları okuyan bir kişi araştırmacının bilim felsefesinden tutun da araştırma sürecini nasıl yapılandırdığına kadar birçok şeyi kendiliğinden öğrenebilir. Genel olarak araştırma modeli başlığı altında araştırmada temel alınan paradigma, model ve desene ilişkin açıklamalar sunulur.

Yöntemsel açıdan nicel ve nitel araştırmanın farklılıkları nelerdir?

Yöntemsel açıdan nicel araştırma tümdengelimci bir yaklaşımı benimsemektedir. Bu yüzden kuramsal temelin kurulması ya da alanyazın taraması yapılması önem arz etmektedir. Araştırmalar birbirini tamamlayan ve geliştiren şekilde yapılanmaktadır; bir ağacın dalları gibi şekillenmekte ve gelişmektedir. Her araştırmanın sonucundaki öneriler yeni araştırmalara kapı açmaktadır. Veri toplama ve çözümleme süreçleri de çoğu zaman sayısal süreçlerdir.

Nitel araştırmada ise yöntem tümevarımcı bir yaklaşıma dayanmaktadır. Nitel paradigmada daha çok kuram geliştirmeye yönelik araştırmalar yapıldığı için bir konu hakkında derinlemesine bilgi edinmek amacı güdülmektedir. Bunun sonucu da çoğu zaman benzersiz olayların araştırma konusu olarak belirlenmesidir. Veri toplama ve çözümleme sürecinde de bireysel özellikler, yorumlar, algılar, izlenimler ve bağlamlar üzerinde yoğunlaşılmaktadır.

Eylem araştırması neye dayanmaktadır?

Eylem araştırması, uygulamada yaşanan sorunlara etkin çözümler üretmek amacıyla uygulayıcıların kendi başlarına ya da araştırmacıların yardımıyla uygulama sürecini incelemelerine dayanır. Bu, bir anlamda işlevsel bir araştırma-uygulama bileşimidir. Model, özünde katılımcıların kendi eylemlerini ve uygulamalarını değerlendirdikleri süreçlere dayandığı için süreç odaklı bir yaklaşım egemendir. Sorun, katılımcı bir şekilde ve uzun süre incelenebilmektedir.

Nitel araştırma modellerinin nicel araştırma modellerinden temel farklılığı nedir?

Nitel araştırma modelleri genelde sözel açıklamalara ve özel nitelikli görüntülere dayanırken, nicel araştırma modelleri sayısal kanıtlara dayanır ve evrene ilişkin genellemeler yapar.

Model nedir?

Model; belli bir gerçekliği temsil eden yapıdır.

Doğrusöze göre olabilecek üç model şekli nedir? Açıklayınız.

• Simgesel model, bilimsel anlamda kullanılan bir modeldir ve simge ve sembollerle anlatımı benimser. • Uyuşum modeli, gerçek bir sistemin küçültülmüş halidir. Örnek: mimari maketler. • Benzeşim modeli, anlaşılması zor bir olgunun başka bir olguyla karşılaştırılıp anlaşılmasının kolaylaştırılmasıdır.

Nedensel karşılaştırmalı araştırma modelinin adındaki “nedensel” ve “karşılaştırma” sözcükleri neyi ifade eder?

Nedensel karşılaştırmalı araştırmalarda önceden oluşmuş bir değişkene göre, önemsenen ve ölçülen özellikler bakımından gruplar arasında karşılaştırmalar yapılır. İsmindeki “nedensel” sözcüğü araştırma öncesinde ve araştırmacının kontrolü dışında oluşan özelliği (farklılığı); “karşılaştırma” sözcüğü ise sonuçta gözlenen farkı ifade eder.

Comte'un bilimsel gelişime bakış açısı nasıldır?

Comte, bilimsel gelişime evrimci bir bakış açıyla bakmakta olup, bilim tarihini de söz konusu ilerleme mantığıyla değerlendirmektedir. Comte’ un üç hal yasası olarak bilinen sınıflamasına göre tanrıbilimsel çağ ya da hayali hal, metafizik çağ ya da soyut hal, pozitivist çağ ya da bilimsel hal olmak üzere üç çağ/hal vardır. Bu çağlar ya da haller insanların bilimsel bilgiye ulaşma süreçlerini anlatmaktadır. Comte’un üç hal yasasına göre; tanrıbilimsel çağda insanlar karşılaştıkları sorunlara yönelik tanrısal açıklamaları benimsemiştir. Metafizik çağda insanlar tanrıların yerine daha soyut güçleri koyarak doğa ötesi açıklamalarla sorunların nedenlerini betimlemeye çalışmıştır. Bilimsel çağda ise olgucu ve görgül açıklamalar tanrısal ya da metafiziksel açıklamaların yerini almıştır. Bu yönüyle bilimsel çağ, olayların betimlenmesi ve aralarındaki ilişkilerin olgulara dayalı biçimde ortaya konulmasını öngörmektedir.

Bir araştırmada hangi paradigmanın temel alınacağı nelere bağlıdır?

Bir araştırmada hangi paradigmanın temel alınacağı epistemolojik ve yöntemsel nedenlerden dolayı pek çok değişkene bağlıdır. Sorunun yapısı, kuramsal temeli, amaç, ölçüm yöntemi, veri çözümlemesi, araştırmacının konumu, öznellik-nesnellik boyutları, sonuçların genellenmesi, güvenirlik-geçerlik, araştırmanın derin ya da geniş olması, gerçeğin yapısına ilişkin çeşitli görüşler gibi çok sayıda değişken paradigmanın seçilmesinde etkilidir

Genel tarama modelleri kaça ayrılır ve ne için kullanılırlar?

Genel tarama modelleri tekil tarama ve ilişkisel tarama olmak üzere ikiye ayrılır. Tekil tarama modeli, araştırmayı tek değişkene odaklayarak onun belirli bir andaki durumunu ya da belirli bir dönemdeki değişimini incelerken ilişkisel tarama modeli birden çok değişken arasındaki etkileşimlerin belirlenmesini sağlar.

Deneme modeli hangi amaçla kullanılır?

Deneme modeli bağımlı değişken üzerinde bağımsız değişkenin etkileri araştırmak ve böylece manipule edilen bağımsız değişken ile bağımlı değişken arasındaki neden- sonuç ilişkisi belirlemek amacıyla kullanılır.

Fenomenolojik çözümlemenin temeli olan olgu nedir?

Olgu, duyularla algılanabilen şeydir ve felsefede somut, algılanabilir olay ve nesne demektir.

Genel tarama modelleri hangi sınıflara ayrılmaktadır?

Genel tarama modelleri, örnekleme yoluyla evren hakkında kestirimlerde bulunma ve genellemeler yapma amacını gütmektedir. Bu modeller özellikle evrene ilişkin eğilimlerin belirlenmesinde yararlı olduğu için olabildiğince geniş bir örneklemden veri toplanır. Genel tarama modelleri de kendi içinde iki grupta incelenebilir:

1. Tekil tarama modeli, araştırmayı tek değişkene odaklayarak onun belirli bir andaki durumunu ya da belirli bir dönemdeki değişimini inceler. Bu da anlık ve zamansal olarak yapılabilir.
2. İlişkisel tarama modeli, genellikle birden çok değişken arasındaki etkileşimlerin belirlenmesinde kullanılır. Korelasyon, t-testi, varyans analizi ve çoklu regresyon gibi istatistiksel teknikler yardımıyla değişkenler arasındaki ilişkiler belirlenebilir ya da grup ortalamaları karşılaştırılabilir. Ancak ilişkisel modelde bazen ilişkilerin yönü ve düzeyini belirlemek ile yetinirken (örneğin korelasyon), bazen de neden-sonuç ilişkilerine dönük istatistiksel karşılaştırmalar (örneğin varyans analizi) yapılır. Nedensellik gösteren ilişkiler daha güçlü ilişkiler olarak yorumlanır.

Pozitivizm nedir?

Pozitivizm, Saint Simon ve August Comte tarafından ortaya atılmış bir düşünce yapısı olup, bilginin görgül (empirik) yolla elde edilmesine dayanır. Pozitivizme “olgucu bilim” de denilmektedir çünkü bu felsefe bilimsel bilgiyi ancak görgül yolla elde edilen bilgi olarak kabul etmekte ve bunun dışındaki bilgileri reddetmektedir.

Pozitivist epistemolojinin özü kısaca şudur: Bilimsel bilgi, niteliklerin niceliklere dönüştürüldüğü, empirik çeşitliliğin yerine akılcı birliğin geçirildiği, varlıkların yerine ilişkilerin ortaya konulduğu bilgi türüdür.

Paradigma değişimi kavramını kim öne sürmüştür?

Paradigma değişimi kavramını ortaya atan Kuhn (1922-1996), pozitivist görüşü benimsemekle birlikte, Comte’un bilimsel bilginin doğrusal ve birikimli bir ilerleme gösterdiği anlayışına karşıdır. Popper’ın eleştirel yaklaşımını ise yalnızca bilimin bunalım anlarında geçerli bulmakta, bilimsel ilerleme için normal zamanlarda bu yaklaşımın bir kenara bırakılmasını savunmaktadır. 

Yarı deneme modelleri hangi durumlarda kullanılır?

Kontrol grubu ve deneysel grupların rastgele seçilemediği veya deney ortamının tam olarak kontrol edilemediği durumlarda kullanılır.

Popper tarafından bilimsel ilerleme için öne sürülen ilke nedir?

Popper, bilimsel ilerlemenin yanlışlama yoluyla gerçekleşebileceğini ileri sürmüştür.

Modeller hangi sınıflar altında değerlendirebilir?

Modeller simgesel, uyuşum ve benzeşim sınıfları altında değerlendirilebilir:

Simgesel model, bilimsel anlamda kullanılan model olup simgelerle ve sembollerle anlatımı benimsemektedir.

Uyuşum modelleri gerçek bir sistemin küçültülmüş halidir. Buna mimari maketler örnek verilebilir.

Benzeşim modelleri ise anlaşılması zor olan bir olgunun başka bir olguyla karşılaştırılarak anlaşılmasının kolaylaştırılmasıdır.

Yarı deneme modelleri hangi amaçla kullanılmaktadır?

Yarı deneme modelleri, grupların yansız olarak oluşturulamadığı ya da deney ortamının tam anlamıyla kontrol edilemediği durumlarda kullanılır. Eğer gruplar önceden oluşmuşsa ve araştırmacı gruplardan birini deney grubu, ötekini kontrol grubu olarak kullanmaya karar vermişse burada yarı-deneysel bir çalışma söz konusudur. Benzer biçimde, araştırmada kontrol grubu olmadan birden çok deneysel grup varsa ve araştırmacı önceden oluşmuş grupların her birini parçalamadan olduğu gibi bir deneysel gruba atıyorsa, burada da yarı-deneysel bir durumdan söz edilebilir.

Diğer bir ifadeyle yarı-deneme modeli, kontrol grubu ve deneysel grupların rastgele seçilemediği durumlarda kullanılmaktadır.

Fenomenolojik çözümlemede ne amaçlanır?

Bu modelde algılar, duygular gibi olgulara odaklanarak özü görmek, sezmek amaçlanır.

Nicel araştırmanın temel özellikleri nelerdir?

Nicel araştırmanın temel özellikleri şunlardır:

• Nicel araştırmanın temelini pozitivist düşünce oluşturmaktadır.
• Nicel araştırmada gerçek tek ve kesindir
• Nicel araştırmada gerçeklik bireyin dışında ve bireyden bağımsızdır.
• Nicel araştırma nesneldir.
• Nicel araştırma görgüldür.
• Nicel araştırma tümdengelimci bir yaklaşımı benimsemektedir.
• Nicel araştırma indirgemecidir.
• Nicel araştırma olguya ilişkin “ne kadar, ne ölçüde, ne sıklıkta” gibi sorulara yanıt aramaktadır.
• Nicel araştırmanın amacı genellemeler yapmaktır.
• Nicel araştırmada baştan belirlenen yönteme bağlı kalınmaktadır.
• Nicel araştırma kapsamlı bir alanyazın taraması gerektirir.
• Nicel araştırmada araştırma sorunu net olarak tanımlanmalıdır. Nicel araştırma tümdengelimci bir yöntem izlediğinden sorun bütünleştirme, sınırlandırma ve tanımlama aşamalarından geçirilerek açıkça ifade edilmelidir.
• Nicel araştırmada birçok değişken tam olarak kontrol edilemediğinden varsayımlar yapılmaktadır.
• Nicel araştırmada örneklem sayısının büyük olması, örneklemin evreni temsil etmesi ve yansız örnekleme yapılması tercih edilmektedir.
• Nicel araştırmada sayısal veriler toplanmaktadır.
• Nicel araştırmalarda veri çözümlemesinde uygun istatistiksel yöntemler kullanılır.
• Nicel araştırmalarda tersi kanıtlanıncaya kadar kesin olduğu varsayılan sonuçlara ulaşılır.
• Nicel araştırmada formal/dışsal bir dil kullanılır.
• Nicel araştırmada gözlemlenebilen davranışlar ön plandadır.
• Nicel araştırmalarda insan davranışları düzenli, tutarlı ve yordanabilir olarak görülmektedir.

Etnografi nedir?

Etnografi, bir ya da daha çok yerel birimde yoğun bir alan çalışmasıyla belirli kültürel gruplar ya da olgular üzerine yapılan sistematik çalışmadır.

Dayanaklı kuram nedir?

Dayanaklı kuram, nitel bir araştırma sürecinde toplanan verilerden ortaya çıkan kuramdır. Bu modeli temel alan çalışmalarda araştırmacılar topladıkları verilerden kuram geliştirebilmektedir. Araştırmada kullanılan kuramların yeterli olmadığı durumda verilerin içinden kuram üretilmektedir. 1960’larda Barney G. Glaser ve Anselm L. Strauss tarafından geliştirilen dayanaklı kuram yaklaşımı, Kaliforniya Üniversitesi San Fransisco Sağlık Merkezindeki ağır, ölümcül hastalarla yapılan çalışmalar sürecinde ortaya çıkmıştır. Bu yaklaşımın mantığı nicel yöntemlerde olduğu gibi önceden belirlenmiş bir kuram, çerçeve, kavram ya da denencenin katılımcılardan toplanan verilerle sınanması değildir. Dayanaklı kuramın veri toplama sürecinde oluşturulan kuramların, önceden geliştirilmiş olan kuramlara göre, araştırılan duruma daha iyi uyum gösterdiği ve uygulamada daha iyi sonuçlar verdiği vurgulanmaktadır.

Örnekolay tarama modelleri hangi amaçla kullanılmaktadır?

Örnekolay tarama modelleri, belirli bir olguya ilişkin ayrıntılı betimleme yapmak amacıyla kullanılır. Buna “durum çalışması” da denilmektedir.

Dayanaklı kuram kullanılarak hangi desenlerde araştırmalar gerçekleştirilebilir?

Dayanaklı kuram kullanarak şu desenlerde araştırma yapılabilir:

• Sistematik desen genellikle eğitim araştırmalarında kullanılmaktadır. Sistematiklik, veri analizi aşamalarının açık, belirli bir eksen doğrultusunda ve seçici kodlamayla yapıldığını ve mantıklı bir paradigmanın geliştirilmesini ya da oluşturulan kuramın görsel bir resminin sunulduğunu ifade etmektedir.
• Özgün desen kural ve prosedürlerin üzerinde aşırı durulmasına tepki olarak ortaya çıkmıştır. Glaser (1992) belirli ve önceden hazırlanmış kategorilerden daha önemli olanın verilerden kuram ortaya çıkmasına izin vermek olduğunu düşünmektedir. İyi bir dayanaklı kuramın uygun, işleyen, ilgili ve değişime açık olması gerektiğini söyleyen Glaser, temel toplumsal süreci aydınlatmada olay-olay, olay-kategori ve kategori-kategori karşılaştırmalarının gerekli olduğunu belirtmektedir. Ancak bu süreçte odak noktasının kategorileri tanımlamak değil kategoriler arasındaki ilişkileri belirleyerek kuram oluşturmak olması gerektiğini savunmaktadır.
• Oluşturmacı desen ise Charmaz (1990) tarafından şekillendirilmiştir. Bu desen; bakış açısı, değerler, inançlar, duygular, kabuller ve ideolojilere olguları toplama ve değerlendirmeden daha çok önem vermesiyle nicel ve pozitivist yöntemden ayrışmaktadır. Bu desende araştırmacı katılımcının deneyimlediği olgu ya da sürece ilişkin hissettikleriyle ilgilenmektedir. Örneğin, hasta olmanın birey için ne anlama geldiği araştırılmaktadır.

Bilimsel araştırma nedir?

Bilimsel araştırma; “karşılaşılan sorunlara planlı ve sistemli çözümler bulmak için bilimsel yöntemlerin uygulandığı süreç” şeklinde tanımlanabilir.

Örnekolay tarama modelinde hangi desenler kullanılmaktadır?

Örnekolay tarama modelleri hem nicel hem de nitel araştırmalarda başarıyla kullanılabilmektedir. Tek durum deseni (single case) ile yalnızca bir durum analiz edilebilirken, tabakalı tek durum deseni (single case with embedded units) ile duruma ilişkin tüm katman ve tabakaların da ayrıntılı biçimde değerlendirilmesi sağlanabilir. Eğer araştırmada birden çok durum inceleniyorsa çoklu durum deseni (multi cases) daha uygundur.

Karma araştırma modellerinde nicel ve nitel yöntemler hangi amaçlarla kullanılırlar?

Nicel yöntemler, gerçeğe ilişkin olarak genelde miktar belirten sayısal veriler toplamak, bunlara dayalı karşılaştırmalar yapmak ve aralarındaki farklılıkların anlamlı olup olmadığını incelemek amacıyla kullanılırken, nitel yöntemler ise genelde bağlamsal nitelikli veriler toplamak ve alternatif bakış açılarına dayalı yorumlardan yararlanmak için kullanılırlar. Burada önemli olan, nicel ve nitel yöntemlerin aynı araştırma içinde birbirlerini güçlendirecek biçimde kullanılmalarıdır.

Tek denekli modeller hangi durumlarda kullanılmaktadır?

Tek denekli modeller, genellikle grup çok kısıtlı olduğunda, tek kişi ya da tek gruptan oluştuğunda kullanılmaktadır. Deneğin ya da grubun özelliği nedeniyle aslında çok özel ve benzersiz bir durum vardır. Benzer denekleri arayıp bir örneklem oluşturmak istediğimizde bu anlamsız kaçabilir. Çünkü deneklerin bireysel durumları birbirine benzemez. Öte yandan, eldeki deneğe ya da gruba deneysel bir uygulama yapıp bağımsız değişken üzerindeki etkileri görmek isteyebiliriz.

Nitel araştırmanın temel özellikleri nelerdir?

Nitel araştırmanın temel özellikleri şunlardır:

• Nitel araştırmanın temelini post-pozitivist düşünce oluşturmaktadır.
• Nitel araştırmada gerçek görelidir ve birden çok doğru olabilir.
• Nitel araştırmada gerçeklik bireyin katılımıyla oluşturulur.
• Nitel araştırma özneldir.
• Nitel araştırmalar doğal ortamda gerçekleştirilir.
• Nitel araştırmalar tümevarımcı bir yaklaşımı benimsemektedir.
• Nitel araştırmada bütün parçaların toplamı değildir.
• Nitel araştırma “niçin ve nasıl” sorularına yanıt aramaktadır.
• Nitel araştırmanın amacı bir olgunun ya da az bilinen bir sorunun derinlemesine incelenmesi ve anlaşılmasının sağlanmasıdır.
• Nitel araştırmada değişkenlerin kontrolü için açıklamalar yapılmalıdır.
• Nitel araştırmada amaçlı örnekleme yapılır.
• Nitel araştırmalarda verilerin toplanmasında daha çok belgeler, sözel açıklamalar, görüntüler vb. kullanılır.
• Nitel araştırmada belge inceleme, içerik çözümlemesi, örnekolay çalışması ve söylem çözümlemesi gibi yöntemler ağırlıklıdır.
• Nitel araştırmalarda doğruluğun, geçerliğin ve güvenirliğin değerlendirilmesi farklıdır.
• Nitel araştırmada informal/kişisel bir dil kullanılır.
• Nitel araştırmada anlamlar ön plandadır.
• Nitel araştırmalarda insan davranışlarının içinde bulunan bağlama ve kültüre göre farklılık gösterdiği varsayılır.

Deneme öncesi modeller hangi amaçla kullanılmaktadır?

Nedensellik ilişkilerini sorgulamayı amaçlamaktadır. Ancak deneysel koşulları tam anlamıyla yerine getirmediğinden deneme öncesi olarak adlandırılmaktadır. Bu tür araştırmalarda ya kontrol grubu yoktur ya da ölçümlerde dikkate alınmamaktadır. Tek grup-son test deseni ile gerçekleştirilen araştırmalarda yalnızca bir gruba uygulama yapılıp etkisi ölçülür. Tek grup-ön test-son-test deseni kullanılarak yapılan araştırmalarda uygulama öncesi ve sonrasında gruptan ölçüm alınır. Karşılaştırmalı eşitlenmemiş grup-son test deseni kapsamında yapılan araştırmalar ise deney ve kontrol gruplarından oluşur. Ancak yalnızca uygulamanın sonuçları her iki grupta ölçülür ve deney öncesi durum ölçülerek bir karşılaştırma yapılmamaktadır.

Karma yaklaşımı dayalı araştırmalar hangi amaçla gerçekleştirilmektedir?

Karma yaklaşıma dayalı araştırmalarda nicel ve nitel araştırma yöntemleri bir arada kullanılarak araştırılan gerçekliğe ilişkin daha sağlıklı ve çoğulcu verilere ulaşmak amaçlanmaktadır. Nicel yöntemler ile gerçeğe ilişkin olarak genelde miktar belirten sayısal veriler toplanmakta, bunlara dayalı karşılaştırmalar yapılmakta, aralarındaki farklılıkların anlamlı olup olmadığı incelenmektedir. Nitel yöntemler aracılığıyla da genelde bağlamsal nitelikli veriler toplanmakta ve alternatif bakış açılarına dayalı yorumlardan yararlanılmaktadır. Böylece, nicel ve nitel yöntemler aynı araştırmada birbirini güçlendirecek biçimde kullanılmaktadır.

Dayanaklı kuram nedir?

Dayanaklı kuram, nitel bir araştırma sürecinde toplanan verilerden ortaya çıkan kuramdır ve kullanılan kuramların yeterli olmadığı durumlarda verilerin içinden üretilir.

Tarama modellerinin kapsamı nedir?

Tarama modelleri genel olarak var olan durumu ya da gerçekliği olduğu gibi araştırıp açıklamayı hedeflemektedir. Tarama modeli; nesneye, olguya, olaya, bireye vb. ilişkin günümüzdeki ya da geçmişteki verilerin tamamının gözden geçirilmesi mantığına dayanmaktadır. Böylece, araştırılan olguya ilişkin dağınık veriler toparlanacak, sınıflandırılacak, düzenlenecek ve çözümlenecektir.

Tarama modelindeki araştırmalar incelenen durumu olduğu haliyle betimlemeye çalışır.

Tarihsel araştırma nedir?

Tarihsel araştırma, bir olayın önceki dönemlerle ilişkisinin araştırılmasında ya da önceki dönemlerde olan bir olayın şimdiki olaylara etkisinin incelenmesinde genellikle tarihçiler tarafından kullanılan bir yöntemdir. Aguste Comte’a göre bu tür araştırmalar, tarihsel yöntemi kullanarak toplumsal düzeni ve toplum yasalarını analiz eden bir yaklaşım ortaya koymaktadır.

Dayanaklı kuramda kullanılan desen türleri nelerdir? Açıklayınız

• Sistematik desen: V eri analizi aşamalarının açık, belirli bir eksen doğrultusunda ve seçici kodlamayla yapıldığı ve mantıklı bir paradigmanın geliştirildiği ya da oluşturulan kuramın görsel bir resminin sunulduğu desendir. • Özgün desen: Bu desende, verilerden kuram ortaya çıkmasına izin vermek belirli ve önceden hazırlanmış kategorilerden daha önemlidir. Temel toplumsal süreci aydınlatmada olay-olay, olay-kategori ve kategori-kategori karşılaştırmaları gereklidir ama bu süreçte odak noktası kategorileri tanımlamak değil kategoriler arasındaki ilişkileri belirleyerek kuram oluşturmaktır. • Oluşturmacı desen: Bu desen türü ise bakış açısı, değerler, inançlar, duygular, kabuller ve ideolojilere olguları toplama ve değerlendirmeden daha çok önem verir. Katılımcının deneyimlediği olgu veya sürece ilişkin hissettikleriyle ilgilenilir.

Nicel araştırmalarda kullanılan modeller genel hatlarıyla nelerdir?

Nicel araştırmalarda sıkça kullanılan modeller kendi içinde büyük bir çeşitlenme göstermekle birlikte, bunları genel çizgileriyle tarama ve deneme modelleri gibi iki başlık altında sınıflandırmak olanaklıdır.

Araştırma modeli başlığı altında araştırmada temel alınan paradigma, model ve desen nedir? Aralarında nasıl bir ilişki vardır?

Paradigma, belirli bir gerçekliğin, paylaşılan kuram ve yaklaşımlarla anlaşılmasını kolaylaştıran kuramsal ya da düşünsel çerçevedir. Belirli bir zaman aralığında bir topluluk tarafından paylaşılan değerler dizisi ve bakış açısı olarak da tanımlanabilir. Model, belli bir gerçekliği temsil eden fiziksel ya da düşünsel yapıdır ve her model belirli paradigmalardan beslenir. Desen ise işlevsel uygulamalar için kullanıcı ile ürün arasındaki etkileşimi yapılandıran somutlaştırılmış bir durum, etkinlik ya da süreçtir. Bilimsel araştırmalarda desen kullanılan modelin hangi türünün tercih edildiğini gösterir. Bilimsel çalışmalarda desenler modellere dayanır, modeller de paradigmalardan kaynaklanır.

Karma araştırma modelleri olan eşzamanlı karma model ve eşzamansız karma model arasında nasıl bir farklılık vardır?

Eşzamanlı karma modelde birbirini tamamlayacağı düşünülen nicel ve nitel yöntemler aynı aşamada birleştirilerek kullanılır. Eşzamansız karma modelde ise araştırmanın bir aşamasında nicel, başka bir aşamasında nitel yöntemler kullanılır.

Deneme modelleri nasıl sınıflandırılmaktadır?

Deneme modelindeki araştırmalar, araştırmadaki faktör sayısına göre ikiye ayrılır. Tek faktörlü desenler yalnızca bir bağımlı değişkenin bağımsız değişkene olan etkisinin araştırıldığı desenlerdir. Çok faktörlü desenler ise birden çok bağımsız değişkenin bir bağımlı değişkene olan etkisinin incelendiği desen türüdür. Bundan daha yaygın kullanılan bir sınışamaya göre de deneme modelindeki araştırmalar; deneme öncesi modeller, gerçek deneysel modeller ve yarı deneme modelleri olarak üç grupta incelenmektedir.

Desen nedir?

Desen; işlevsel uygulamalar için kullanıcı ile ürün arasındaki etkileşimi yapılandıran somutlaştırılmış bir durum, etkinlik ya da süreçtir.

Bilim nedir?

 Bilim, gerçeği kanıtlara dayalı olarak belirli bir sistematik içinde arama yöntemi ve bu yolla üretilen bilgiler bütünüdür.

Gerçek deneysel modelin kapsamı nedir?

Denekler gruplara yansız (random) olarak atanır. Çoğu zaman deney grubu ve kontrol grubu oluşturulur. Ancak bir araştırmanın deneysel olabilmesi için mutlaka kontrol grubu oluşturma zorunluluğu yoktur. Bağımsız değişkendeki farklılaşmaya bağlı olarak birden çok deneysel grup oluşturup bu gruplardan elde edilen bulgulara göre karşılaştırmalar yapmak da olanaklıdır. Önemli olan gerçek anlamda bir deney yapılıyor olmasıdır.

Grupların uygulamadan önceki ve sonraki durumları karşılaştırılabilir. Öntest ve sontest kontrol gruplu modelde yansız örneklemeyle belirlenmiş iki grubun deney öncesi ve deney sonrası değerleri ölçülerek karşılaştırılır. Sontest kontrol gruplu modelde deney ve kontrol grubuna yalnızca sontest uygulanır ve sonuçlar karşılaştırılır. Solomon dört gruplu model adından da anlaşılacağı üzere iki deney ve iki kontrol olmak üzere dört gruptan oluşmaktadır. Bu modelde öntestin etkileri yalnızca bir deney ve bir kontrol grubuna öntest yapılması yöntemiyle ölçülmektedir.

Gerçek deneysel modeldeki araştırmalarda bağımsız değişkenlerin manipüle edilip edilememesine bağlı olarak iki desenden söz edilebilir. Tam faktöryel desen kullanan araştırmalarda tüm değişkenler araştırmacı tarafından özgürce seçilir, tanımlanır, geliştirilir ve uygulanır. Başka bir deyişle, araştırmacı değişkenleri tümüyle kendisi manipüle eder. Buna karşılık, yansızlaştırılmış blok desen kullanan araştırmalarda değişkenlerden en az biri araştırmacı tarafından manipüle edilemez. Genel olarak manipüle edilemeyen değişken blok değişkeni olarak adlandırılır.

Nitel araştırmalar hangi kuramlara dayanmaktadır?

Nitel araştırmalar, pozitivist görüşün eleştirisinden doğan kuramlara dayanmaktadır. Nitel araştırmaların özünde pozitivizmin eleştirisi olan birçok görüş yatmaktadır. Bunları genel olarak post-pozitivizm (pozitivizm ötesi) başlığı altında toplamak olanaklıdır. Nitekim post-pozitivizm; eleştirel yaklaşım, yapısalcılık, oluşturmacılık, post-modernizm, feminizm ve Marksizm gibi kuramları da kapsamakta, bunlarla ilişkili bulunmakta ya da bunlara eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.

Araştırma modeli nedir?

Araştırma modeli, yöntemde ilk olarak açıklanması gereken kısımdır. Model kavramının sözlük anlamı “örnek olmaya değer kimse ya da şey” olarak ifade getirilmektedir. Başka bir anlamı ise “bazı şeylerin yapımında benzetilmeye çalışılan nesne, örnek, ya da biçim” olarak belirtilmektedir. Araştırma açısından model kavramının anlamı, bir bütünün genel hatlarıyla çerçevelenmiş özetidir.

Nicel ve nitel paradigmaya dayalı araştırma modelleri arasında yapılacak seçimde nelere dikkat edilmelidir?

Epistemolojik ve yöntembilimsel nedenlerden dolayı nicel ve nitel paradigmalar bağlamında kullanılan modeller değişebilmektedir. Bir araştırmacının yapacağı çalışmada hangi modeli kullanacağı araştırma sorununun yapısıyla ilişkilidir. Eğer sayısal kanıtlar gerekiyorsa ve evrene ilişkin genellemeler yapılmak isteniyorsa nicel paradigmaya dayalı modeller seçilmelidir. Öte yandan, öznel ve sözel verilerden hareket edilecekse nitel paradigmaya dayalı modeller yeğlenmelidir.

Nedensel karşılaştırmalı modeller hangi amaçlar için kullanılmaktadır?

Bu model ile genelde bağımlı değişkeni meydana getiren olası değişkenlerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. 

Nedensel karşılaştırmalı araştırmalarda önceden oluşmuş bir değişkene göre, önemsenen ve ölçülen özellikler bakımından gruplar arasında karşılaştırmalar yapılır. Araştırma başlamadan önce ve araştırmacının kontrolü dışında oluşan bir özelliğin, araştırmacının temel ilgisini oluşturan bağımlı değişken üzerinde bir etkisinin olup olmadığına bakılır. 

Yarı-deneme modelleri hangi sınıflara ayrılmaktadır?

Yarı-deneme modellerinin kendi içinde çeşitleri vardır.

• Zaman serisi modelinde belirli bir değişkene ilişkin uygulama yapılmadan önce ve sonra büyük miktarda ölçüm gerçekleştirilerek önceki ve sonraki sonuçlar karşılaştırılır.
• Eşit zaman örneklemli modelde deney öncesi ve sonrasında ölçüm yapılan zaman aralıkları eşittir.
• Eşitlenmemiş kontrol gruplu modelde deney ve kontrol gruplarının benzer ve yansız biçimde değil gelişigüzel atanmış olması öteki modellerden farkı oluşturur.
• Öntest-sontest ayrı grup model, öntestin deneyi etkileme olasılığının fazla olduğu durumlarda kullanılır. Kontrol grubuna yalnızca öntest uygulanır. Deney grubunun uygulama sonrasındaki son testi ile kontrol grubuna uygulanan ön testin sonuçları karşılaştırılır.
• Rotasyon modeli birden çok değişken olduğunda değişkenlerin uygulanma sırasının sonuçları etkilemesinden kaygı duyulduğu zaman kullanılır. Başka bir deyişle, bu tür araştırmalarda değişkenlerin birden çok gruba farklı sıralarda uygulanması söz konusudur.

Fenomenolojik model nedir?

“Olgubilim” ya da “görüngübilim” olarak da adlandırılan fenomenolojik modelde algılar, duygular gibi olgulara odaklanarak özü görmek, sezmek hedeflenmektedir. Başka bir deyişle, bu modeldeki araştırmalarda aslında farkında olduğumuz ama derinlemesine bir anlayışa sahip olmadığımız olgular üzerinde odaklanılmaktadır. Belki de bu yüzden fenomenolojiye “özü görüntüleme yöntemi” de denilmektedir. Bu yöntemin kurucusu olan Edmund Husserl (1969) zamana ve yere bağlı olmayan genel, ideal nesneleri (özler) olgu olarak görünebilir ve algılanabilir hale getirmenin olanaklı olduğunu düşünmektedir. Bu yaklaşımda somut özlerin ancak betimleme yoluyla ifade edileceğinden hareketle sezgiye dayanan, betimlemeye yönelik bir öz bilimi olarak kabul edilmektedir.

Bir eylem araştırması hangi boyutları içermektedir?

Bir eylem araştırmasının durumsallık, işbirliğine dayalılık, katılımcılık ve kendini değerlendiricilik gibi boyutları vardır.

• Durumsallık, sorunun belirli bir bağlamda çözümüyle ilişkilidir.
• İşbirliğine dayalı olma, sorunun etkileşimli olarak araştırmacı ve katılımcılar tarafından birlikte çözümünü işaret etmektedir.
• Katılımcılık sorunla ilgili olan katılımcıların sorunun çözümünde etkin rol almalarını vurgulamaktadır.
• Kendini değerlendirme ise araştırmanın esnek olması ve sürekli bir değerlendirme süreciyle olumlu/olumsuz yanlarının belirlenerek gerekli düzenlemelerin yapılmasını içermektedir.

Comte’a göre bilimin gelişme süreçleri nasıldır?

Comte, insanların bilimsel bilgiye ulaşma süreçlerini üç hal yasası olarak bilinen sınıflamasıyla anlatır. • Tanrıbilimsel çağ / Hayali hal: İnsanların karşılaştıkları sorunlara tanrısal açıklama getirdikleri çağdır. • Metafizik çağ /Soyut hal: İnsanların tanrı yerine soyut güçleri koyarak doğa ötesi açıklamalarla sorunların nedenlerini tanımladıkları dönemdir. • Bilimsel çağ / Pozitivist hal: Bu çağ ise olgucu ve görgül açıklamalarla olayların betimlendiği ve aralarındaki ilişkilerin olgulara dayalı bir biçimde ortaya konulduğu dönemdir.

Epistemolojik açıdan nicel ve nitel paradigma arasındaki farklılıklar nelerdir?

Epistemolojik açıdan nicel araştırma bilginin bireyin dışında yer aldığını, tek ve kesin olduğunu öne sürer ve dolayısıyla nesneldir. Nicel araştırmalarda dış gerçeğin net olarak ifade edilmesi önemli olduğu için felsefe olarak realizm benimsenmiştir. Epistemolojik açıdan nitel araştırma paradigması ise gerçeği ancak bireyin oluşturabileceğini savunan idealizm görüşüne yakındır. Bireyler arasındaki deneyim, birikim, eğitim ve yönelim gibi farklılıklar sebebiyle birden çok ve değişebilen gerçekler olduğunu kabul eder ve öznellik ön plandadır.

Örnek olay tarama modelinin kullanılma amacı nedir?

Belirli bir olguya ilişkin ayrıntılı betimleme yapmak için kullanılır. Belge inceleme ve gözlem gibi veri toplama teknikleriyle durumu oluşturan değişkenlerin ortaya çıkarılması, değişkenler arasındaki etkileşimlerin belirlenmesi ya da farklı durumların karşılaştırılmasını mümkün kılar.

Eylem araştırmaların amacı nedir?

Eylem araştırmalarında, uygulayıcıların kendi başlarına veya araştırmacıların yardımıyla uygulama sürecini inceleyerek uygulamada yaşanan sorunlara etkin çözümler üretmek amaçlanır.

Paradigma nedir?

Paradigma; olay ve olgulara kapsamlı bir bakış açısı sağlayan düşünsel çerçevedir.

Paradigma, model ve desen arasında nasıl bir ilişki vardır?

Bilimsel paradigmadan araştırma modelleri doğmakta, modelden de uygulama desenleri çıkmaktadır. Bilimsel araştırmalarda paradigma, bilimin ne olduğu ve nasıl yapılması gerektiği konusunda bir bakış açısı sağladığı için model paradigmayı, desen de modeli somutlaştırmaktadır. Böylece, eğer paradigmalarda bir değişim olursa bunun modellere ve desenlere yansıması kaçınılmazdır. Nitekim bilim dünyasında, zamanla paradigma değişimleri yaşanmaktadır. Özellikle sosyal bilimler alanındaki araştırmalarda kullanılan modellerde sürekli değişimler gözlenmektedir.

Epistemoloji nedir?

Epistemoloji, bilginin elde edilme yolu, doğası, biçimleri, kaynağı, doğruluğu ve sınırlarını inceleyen bilim dalıdır.

Nitel araştırmalarda yaygın olarak kullanılan araştırma modelleri nelerdir?

Çeşitli bilim dallarına göre farklılaşan birçok türü olmakla birlikte, nitel araştırmalarda yaygın olarak kullanılan modellerin başında örnekolay incelemeleri, alan çalışmaları, fenomenolojik çözümlemeler, etnografik gözlemler, tarihsel araştırmalar, dayanaklı kuram (grounded theory) ve eylem araştırmaları gelmektedir.

Etnografik model nedir?

Etnografik model, insan davranışlarının kökenlerini inceleyen antropoloji alanında gelişmiş olup bireyin davranışlarının ait olduğu toplumsal ortamda gözlemlenmesini gerektirmektedir. Riemer (2008), etnografik modelin aslında toplumsal kuramlar çerçevesindeki kültürel yorumlamalar olduğunu belirtmektedir. Bu nedenle, etnografik modele “kültür çözümlemesi” de denilmektedir. Kültür çözümlemesi yaparken bireysel algılar, değerler, tutumlar ve davranışlar kadar belirli bir grup, topluluk ya da kurum içindeki toplumsal yapı, değerler, işleyiş ve davranışlar da inceleme konusu olabilmektedir.

Karma yaklaşımı dayalı araştırmalar kendi içinde kaça ayrılmaktadır?

Karma yaklaşıma dayalı araştırmalar kendi içinde ikiye ayrılmaktadır. 

1. Eşzamanlı karma model olarak bilinen yaklaşım bazen “karma model” olarak da adlandırılmaktadır. Bu yaklaşıma dayanarak araştırma yapılırken araştırmanın belirli bir aşamasında hem nicel hem de nitel paradigmayı yansıtan yöntem ve tekniklerden yararlanılmaktadır. Başka bir deyişle, birbirini tamamlayacağı düşünülen yöntemler aynı aşamada birleştirilerek kullanılmaktadır.
2. Eş zamansız karma model olarak bilinen yaklaşım ise “karma yöntem” olarak da anılmaktadır. Bu yaklaşıma dayalı araştırma yaparken araştırmanın bir aşamasında nicel, başka bir aşamasında nitel yöntemler kullanılmaktadır.