Ortaçağdan Günümüze Anadolu Uygarlıkları Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Araştırmacıların büyük çoğunluğu tarafından, Bizans İmparatorluğu’nun, Konstantinopolis (İstanbul)’in başkent olarak M.S. 324 yılında kuruluşuyla birlikte doğduğu ve aynı kentin ne zaman sona erdiği kabul edilmektedir?

1453’te Osmanlı Türklerinin eline geçmesiyle sona erdiği kabul edilmektedir.

Roma İmparatorluğu sınırları içerisinde gelişen Hıristiyanlık, Yunan ve Roma sanatı ile beraber tekrar yorumlanmış ve biçim değiştirmiştir. Dolayısıyla Erken Bizans Dönemi; mimarisi, resim sanatı ve el sanatı ürünleriyle daha sonraki yüzyıllarda izlenen sanatın oluşumunda belirleyici olmuştur. Bu yüzden sanat eserlerinde gözlenen değişimlere göre, Bizans’ın bu on bir yüzyıllık varlığında ‘Bizans Sanatı’, hangi üç büyük dönem altında incelenmektedir?

Erken, Orta ve Geç olmak üzere üç büyük dönem altında incelenmektedir.

Sınırları çok geniş olan Roma İmparatorluğu’nda yönetimi kolaylaştırmak için Doğu ve Batı’daki toprakların yönetiminin bölünerek birer Augustus ve Sezar tarafından yönetildiği sistemin adı nedir?

Tetrarşi

Hıristiyanlığın yayılmaya başladığı ilk yıllarda Hıristiyan nüfus kovuşturulsa da I. Konstantinos döneminde, 313 yılında, Milano Fermanı’yla Hıristiyanlık serbest bırakılmıştır. Bu süreçle birlikte Bizans tarihi boyunca sonu gelmeyecek olan dini tartışmalar ve bu tartışmaların çözüme kavuşturulmaya çalışıldığı konsiller dönemi de başlamıştır. Hıristiyan âlemi tarafından kabul edilen yedi büyük konsile ne isim verilmişti?

Ekümenik Konsil

350 yılında Orta Asya’da yaşayan Hun kabilelerinin batıya göç etmesiyle Germen kabilelerini de göç etmek zorunda bıraktığı dönemin adı neydi?

Kavimler Göçü

Konstantinopolis’teki 532 yılında Nika İsyanı sonucunda Ayasofya Kilisesi ve daha birçok önemli yapı çıkan yangında harap olmuştur. İsyan I. Iustinianus’un (527-565) komutanlarından Belisarios tarafından Hipodrom’da binlerce insanın katledilmesiyle kanlı bir şekilde bastırılmıştır. Dini anlaşmazlıkların yanı sıra imparator I. Iustinianus’un devri aynı zamanda bir reformlar çağıydı. Roma Hukuku’ndan derlenerek oluşturulan ‘Corpus Luris Civilis’, neyin temelini oluşturmuştur?

Günümüz Medeni Hukuk’unun temelini oluşturmuştur.

I. Iustinianus Nika İsyanı sırasında yanan ve bazilikal planlı olduğu bilinen kilisenin yerine Bizans mimarisinin en muazzam eserlerinden biri olan Hagia Sophia (Kutsal Bilge-Bilgelik) Kilisesi’ni inşa ettirmiştir. I. Iustinianus ile birlikte Bizans Sanatı, ya da daha doğrusu, ne dönemi başlar?

Erken Bizans Dönemi başlar.

Hıristiyanlar dini törenlerini yapabilecekleri, vaf­tiz olabilecekleri, dini dersler alabilecekleri, ölülerini gömebilecekleri kapalı mekânlara ihtiyaç duymuşlardır. Erken dönemlerde inanlardan birinin evi dini tören, akan suyun bulunduğu herhangi bir açık alan da vaf­tiz için kullanılmış olmalıydı. Bir dinin törenlerine ve tapınma biçimine ilişkin kuralların tümüne ne ad verilirdi?

Litürji

Suriye’nin doğusunda, Fırat nehrinin kıyısındaki küçük bir kent olan Dura Europos’ta (Salihiye), arkeolojik açıdan da kanıtlanabilen bir ev kilise bulunmaktadır. Dura Europos kilisesi, 3. yüzyılın ortalarında Hıristiyan topluluğunun kolaylıkla buluştuğu bir yapıdır. Avrupa’da bu dönem için bilinen en erken örneklerden sayılan aynı zamanda Roma’da ilk Hıristiyanların içinde toplanıp tapındıkları yeraltı mezarlarının genel adı nedir?

Katakomp

Yapının büyüklüğüne göre farklılaşan sayıları 1, 3, 5 hatta 7 olabilen Kiliselerde sütun ya da paye gibi destek dizileriyle ayrılmış bölümlere ne denirdi?

Nef

Erken Hıristiyanlık ve Bizans Dönemi’nde genel olarak “kilise” anlamında kullanılan. Uzunlamasına gelişmiş mekân düzenine sahip, sütun ya da paye dizilerince taşınan ilk olarak Romalılar tarafından yapılmış olan ancak din dışı, kamusal işlevlere hizmet eden yapılara ne denirdi?

Bazilikalar

Sütun başlığı, kemer, arşitrav, friz, söve, korkuluk levha ve sütunları, litürjik işlevi olan altar, kiborium, ambon, templon gibi Mimaride yapıyı statik ve estetik açıdan tamamlayan elemanlara ne denir?

Mimari Plastik

Genelde kare, çokgen ya da dairesel planları örtmekte kullanılmış olan bir kemer, yayının tepe noktasından inen dikin, çevresinde dönmesiyle meydana gelen örtüye ne ad verilir?

Kubbe

İ.S.64 yılında Roma’da öldürülen mezarının da Vatikan tepesinde olduğuna inanılan İsa’nın on iki havarisinden biri kimdir?

Aziz Petrus

Yunan Mitolojisinden bilinen Orpheus’un bir devamı olarak karşımıza çıkan Hıristiyanlıkta sembolik bir anlam kazanarak İsa’nın insanlara yol gösterici olma sıfatıyla özdeşleştirilen bu figür tipi Hıristiyan ikonografisinde ne tiplemesi olarak anılmaktadır?

“İyi Çoban İsa” tiplemesi

Eski örneklerin bir bölümü de Flavius hipoje’sinde bulunmuştur. Hipojenin doğu duvarı, süsleme kompozisyonu açısından en dikkat çekici bölümüdür. Ortadaki ‘kantharos’un iki yanında profilden tasvir edilmiş tavus kuşları yer almaktadır. Antik seramik formları arasında önemli bir yeri olan ‘kantharos’ ne demekti?

Dikey kulplara sahip içki kabı demekti.

Mimariyi tamamlayıcı ve dekoratif bir süsleme sanatı olarak karşımıza çıkan, taş, mermer, pişmiş toprak, cam ve değerli taşların küçük geometrik parçacıklar halinde harç üzerine dizilerek yapılan dekorasyonlara ne ad verilir?

Mozaik

Damgalı gümüş eserler Bizans Devleti tarafından 400-615 yılları arasında yapılmıştır. Bir eser üzerinde beş yüksek dereceli memurun damgası bulunmaktaydı. Değerli madenden yapılmış objelerin, kalitelerini gösteren resmi bir işaretle damgalanmasına ne ad verilirdi?

Kontrol Damgası

İsa’nın bedeni olan ekmek ve kanı olan şarabın kutsandığı ayin olan, törende ekmek ve şarabın dağıtılması İsa’nın ölümünü ve tekrar dirilişini sembol eden, kelime anlamı şükran demek olan Hıristiyan liturjisinin ana ayininin adı nedir?

Ökaristi

Birbirine menteşe ile bağlı iki levhadan oluşan, dış yüzlerinde genellikle konsüller tahta tasvir edilen ve sirk gösterileri, hayvan mücadeleleri ya da tiyatro oyunlarının açılışını yaparken görülmekte olan, Konsüller başa geçtiği zaman, diğer meslektaşlarına yeni görevine başladığını haber vermek için üretilen hediyeye ne ad verilirdi?

Diptikon