Anadolu Arkeolojisi Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Anadolu’Da Demir Çağı Uygarlıkları

1. Soru

Geç Hitit Beylikler Dönemi (MÖ 1200-700) nasıl başlamıştır?

Cevap

MÖ 1200’lerde batıdan gelen Ege Göçlerinin saldırıları eski gücünü kaybeden Hitit İmparatorluğu’na son vermiş, başta Boğazköy olmak üzere, bütün Hitit şehirleri yakılıp yıkılmıştır. Bu saldırılardan kurtulabilen Hititler, Güney ve Güneydoğu Toroslar’ın dağlık bölgelerine çekilerek tarihte son Hitit Beylikleri çağını yaşamışlardır.


2. Soru

Phrygler kaç çeşit mimarı teknik kullanılmıştır?

Cevap

Phrygler, yaşadıkları alanların topografyasına göre mimarilerini iki farklı şekilde oluşturmuşlardır: • Birincisi, Gordion gibi alçak ve yassı tepeler üzerine kurulmuş olan Phryg sitadellerinin çevresi bir sur ile çevrelenmiştir. Sitadeli iç kısmında koruma duvarları ile bölümlere ayrılmış alanlarda ve teraslar üzerinde, birbirine paralele olarak inşa edilmiş, megaron planlı yapılar yer almaktadır. • İkinci yerleşim tipini sarp kayalıklar üzerine kurulmuş kaleler ve eteklerinde halkın oturduğu yerleşmeler oluşturmaktadır. Bu tip yerleşmelerin örnekleri, Eskişehir-Afyonkarahisar-Kütahya arasındaki dağlık arazide görülmektedir. Kayaların düzeltilmesi ve takviye edilmesiyle doğal bir savunma sisteminin oluşturulduğu kalelerde, Phryg dönemine ait yapılar hakkında fazla bir bilgi yoktur.


3. Soru

Geç Hititlerde güneş tanrıçasına verilen ad nedir?

Cevap

Hititlerde, Kubaba güneş tanrıçasına verilen addır.


4. Soru

Phryg ait kaya mezarları hakkında pek fazla bilgi bulunamamasında ki temel sebep nedir?

Cevap

Kaya mezarları, soyulmuş olmaları nedeniyle mimari özellikler dışında ölü gömme gelenekleri hakkında pek fazla bilgi bulunamamıştır.


5. Soru

Urartu İmparatorluğu’nda ölü gömme gelenekleri nasıldır?

Cevap

Urartu halklarında öteki dünyada yaşayacaklarına inanılmaktaydı. Ölen bireylerin yol olmayıp öbür dünyada bir şekilde yaşadıklarına inanıyorlardı. Bunun için ölülerini yaşadıkları şehirlerin yakın çevresine gömmüşlerdir. Urartu’da yakarak veya yakmadan gömü yapılmaktaydı.


6. Soru

Efsaneleri ile antik batı kaynaklarına konu olmuş ünlü Phryg kralı kimdir?

Cevap

Efsaneleri ile antik batı kaynaklarına konu olmuş ünlü Phryg kralı Midas’tır.


7. Soru

Geç Hitit Beylikler Dönemi’ne ait kentler ne şekilde planlanmıştır?

Cevap

Kentler, sarayları, caddeleri, anıtsal merdivenleri ve meydanları ile birlikte bir bütün olarak planlanmıştır.


8. Soru

Ortostatların üzerinde ne gibi desenler bulunmaktadır?

Cevap

Dinsel konuların Hitit İmparatorluk geleneği ile işlendiği bu yapıtlarda, fırtına tanrısı Teşup ile ilgili öyküler bulunmaktadır.


9. Soru

Ağaçların yaş saptaması ve o döneme ait iklim hakkında bilgiyi hangi bilim yoluyla ne şekilde öğrenmekteyiz?

Cevap

Dendrokronoloji ile öğrenilmektedir. Bir ağacın yaşamı boyunca, her yıl ağacın gövdesine eklenen yıllık halkalar o yılın iklim koşullarına bağlı olarak geniş, dar veya normal genişlikte olurlar. Belirli bir bölgeden alınacak aynı veya değişik ağaç türlerinin gövdelerinden enine kesit alınarak normalden daha büyük veya daha dar olan halkların aynı yıllara ait olduğu görülür. Böylelikle ahşaplar üzerindeki halkalardan yaş saptaması ve geçmiş yıllara ait iklim hakkında bilgi sahibi olunmaktadır.


10. Soru

Büyük Phrygia Satraplığının hâkimiyet alanı nerelerdir?

Cevap

Büyük Phrygia Satraplığının hâkimiyet alanı; • Kapadokya, • Paflagonya ve • Hellaspontos’tur.


11. Soru

Aşağıdakilerden hangisi MÖ 9. ve 8. yüzyıllarda ortaya çıkan yeni güç dengesinin temel öğeleri arasında yer almaz?

Cevap

MÖ 9. ve 8. yüzyıllarda ortaya çıkan bu yeni güç dengesinin temel öğeleri Doğu Anadolu’da Urartu Krallığı, Güney ve Güneydoğu Anadolu’da Geç Hitit Beylikleri, Orta Anadolu’da Sakarya havzasında Phryg Krallığı ve bu krallığın batı komşusu olan Lidya Krallığı’dır.


12. Soru

I. Mısırlılar II. Fenikeliler III. Babiller Yukarıdaki uygarlıklardan hangisi veya hangileri Hellen uygarlığı üzerinde büyük ölçüde etki yaparak, bugünkü dünya kültürünün oluşmasında önemli katkılarda bulunmuşlardır?

Cevap

Mısırlılar, Fenikeliler ve Babilliler Hellen uygarlığı üzerinde büyük ölçüde etki yaparak, bugünkü dünya kültürünün oluşmasında önemli katkılarda bulunmuşlardır.


13. Soru

Aşağıdaki bölgelerden hangisinde yapılan kazılarda Geç Hititler döneminin önemli merkezleri açığa çıkarılmıştır?

Cevap

Kargamış, Zincirli, Malatya - Aslantepe, Sakçagözü, Karatepe ve Tell Tayinat’da yapılan kazılarda Geç Hitit döneminin önemli merkezleri açığa çıkarılmıştır.


14. Soru

Geç Hitit mimarisinde görülen ve kerpiç yapı tekniğinde su basman seviyesi üzerine yerleştirilen büyük taş bloklara ne ad verilir?

Cevap

Ortostad: Kerpiç yapı tekniğinde su basman seviyesi üzerine yerleştirilen büyük taş bloklar. Kerpiç duvarların temelinin sağlam olmasını sağladıkları gibi, aynı zamanda üzerine kabartma resimler yapılarak süsleme unsuru olarak da kullanılmışlardır.


15. Soru

I. Törensel cenaze yemekleri. II. Aile yaşamından sahneler. III. Ölünün kişiliği. Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri Geç Hitit heykelciliğinin önemli bir kolu da mezar taşlarının yansıttığı özellikler arasındadır

Cevap

Geç Hitit heykelciliğinin önemli bir kolu da mezar taşlarıdır (stel). Törensel cenaze yemeklerini ve aile yaşamından sahneleri yansıtan bu taşlarda, ölünün kişiliğini yansıtan özellikler de özel eşyaları ile belirtilmiştir.


16. Soru

MÖ 850-600 yılları arasında Urartular aşağıdaki bölgelerden hangisinde hüküm sürmüştür?

Cevap

Urartuların, başkenti Tuşpa (Van) idi. Urartu Devleti en güçlü döneminde (MÖ 8-7.yüzyıl), günümüzdeki Doğu Anadolu, Kuzeybatı İran, Irak’ın küçük bir bölümü ile kuzeyde Aras Vadisi’ne kadar bölge egemenlik sınırları içinde idi


17. Soru

Urartuların devlet idaresi ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

Cevap

Krallık, başında Tanrı Haldi’nin bulunduğu teokratik ve milliyetçi bir sistemle yönetilmekteydi. Kral sınırsız yetkilerle donatılmıştı. Aynı zamanda kral baş rahip ve tanrının yeryüzündeki temsilcisiydi. Krallık tacı babadan, önceden veliaht olarak belirlenen oğula geçiyordu. Devlet yönetiminde gezici başkentleri olan bir sistem benimsense de krallığın başkenti Tuşpa (Van) idi.


18. Soru

MÖ 1200’lerden itibaren Makedonya ve Trakya’dan dalgalar halinde Anadolu’ya göç ettiği düşünülen Thrak kökenli topluluk aşağıdakilerden hangisidir?

Cevap

Phrygler, MÖ 1200’lerden itibaren Makedonya ve Trakya’dan dalgalar halinde Anadolu’ya
göç ettiği düşünülen Thrak kökenli bir topluluktur.


19. Soru

Phryg devletinin bilinen ilk kralı aşağıdakilerden hangisidir?

Cevap

Phryg devletinin bilinen ilk kralı, Gordios’tur


20. Soru

Cesetlerin yakılarak küllerinin bir kap içinde saklanması veya gömülmesine ne ad verilir?

Cevap

Kremasyon, cesetlerin yakılarak küllerinin bir kap içinde saklanması veya gömülmesidir.


21. Soru

İvriz kaya kabartmasında aşağıdakilerden hangileri tasvir edilmiştir?

Cevap

İvriz kaya kabartmasında; • Bölgenin kralı Varpalavas ile • Fırtına Tanrısı Tarhundas tasvir edilmiştir.


22. Soru

Hitit heykelciliğinde mezar taşlarının üzerinde hangi sahneler yer almaktadır?

Cevap

Törensel cenaze yemeklerini ve aile yaşamından sahneleri yer almaktadır.


23. Soru

Geç Hitit sanatının en eski örnekleri nelerdir?

Cevap

Geç Hitit sanatının bu alandaki en eski örnekleri ise Malatya Kapı Ortostatları’dır.


24. Soru

".............., Kerpiç yapı tekniğimde su basman seviyesi üzerine yerleştirilen büyük taş bloklara verilen isimdir." Tanımı verilen taş blok aşağıdakilerden hangisidir?

Cevap

Ortostad, kerpiç yapı tekniğimde su basman seviyesi üzerine yerleştirilen büyük taş bloklar. Kerpiç duvarların temelinin sağlam olmasını sağladıkları gibi, aynı zamanda üzerine kabartma resimler yapılarak süsleme unsuru olarak da kullanılmışlardır.


25. Soru

Urartular kaç kabileden oluşmaktadır.

Cevap

Urartuların 8 kabilenden oluşmuş bir yapıları vardır.


26. Soru

Phryglerin, Kimmerlerin karşısında yenilgiye uğradıklarında başlarında hangi kral bulunmaktadır?

Cevap

Phryglerin, Kimmerlerin karşısında yenilgiye uğradıklarında başlarında Midas’ın bulunduğu antik kaynaklarda bahsedilmektedir.


27. Soru

Tümülüs tipi mezar anıtlarının en yoğun bulunduğu yer ...........'dur. Burada 100 kadar Tümülüs mezarın varlığı saptanmıştır. Bunlardan
en görkemlisi son yıllarda yapılan dendrokronoloji sonuçlarına göre Midas'ın babasına veya dedesine ait olduğu ağırlık kazanan Büyük
Tümülüs’tür. Verilen boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

Cevap

Yassıhöyük’te 100 kadar Tümülüs mezarın varlığı saptanmıştır.


28. Soru

Urartuların başkenti neresidir?

Cevap

Urartuların başkenti Tuşpa’dır (Van).


29. Soru

I. Yasa ve düzenin korunması II. Vergi toplanması III. Eyaletteki dinsel törenlerin düzenli yürütülmesi Urartu İmparatorluğu’nda yukarıdakilerden hangileri valilerin görevleri arasında yer almaktadır?

Cevap

Valiler, yasa ve düzenin korunması, vergi toplanması ve eyaletteki dinsel törenlerin düzenli yürütülmesinden sorumluydu.


30. Soru

Phryg Ana Tanrıçası kabul edilen, genç kızların ve kentlerin de korucusu olan tanrıçaya ne ad verilmektedir?

Cevap

Phryg Ana Tanrıçası, Matar Kubileya olarak kabul edilmektedir.


31. Soru

Dendrokronolojinin tanımı aşağıdakilerden hangisidir?

Cevap

“Dendron = ağaç”, “Kronos = zaman”, “Logos = bilim” sözcüklerinin birleştirilmesi ile oluşturulan “Dendrokronoloji”, ağaçların yıllık oluşturdukları halkalarının yardımıyla, çeşitli amaçlar için, yaş saptama bilimidir.


32. Soru

Urartuların baştanrısının adı nedir?

Cevap

Urartuların baştanrısını adı Haldi’dir.


33. Soru

İvriz kaya kabartmasında bölgenin kralı Varpalavas nasıl tasvir edilmektedir?

Cevap

İvriz kaya kabartmasında Tanrının karşısındaki kral Varpalavas ise daha küçük ve dua eder durumda tasvir edilmektedir.


34. Soru

Hititlerde güneş tanrıçasına verilen ad nedir?

Cevap

Hititlerde, Arinna güneş tanrıçasına verilen addır.


35. Soru

Aşağıdakilerden hangileri Phrygler’in Anadolu’da coğrafi anlamda etki sağladığı yerler arasındadır?

Cevap

Phrygler’in; • Halys’in (Kızılırmak) doğusunda Çorum, Tokat ve Kırşehir; • Kuzeyde Samsun; • Güneyde Niğde ve Konya; • Güneybatıda Burdur ve Elmalı Ovası; • Batıda Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya; • Kuzeybatıda Bandırma yörelerine kadar etki alanlarını genişlettikleri anlaşılmaktadır.


36. Soru

I-Diauehi Krallığı Erzurum Çevresi
II-Kuzeybatı İran
III- Gaziantep ve çevresi
IV- Haluti ve Muşki
Verilen bilgilerden hangileri Urartu İmparatorluğu tarihi boyunca sefer düzenlenen yerlerdir?

Cevap

Urartular, • Menua döneminden itibaren kuzeyde yerel Diauehi Krallığı (Erzurum çevresinde) ve mahalli beylikler üzerine, • Güneybatıda Hate (Malatya çevresi), • Güneydoğuda ise Kuzeybatı İran’a, • I. Argişti döneminde Hate-Tabal (Tuate’nin ülkesi), • II. Sarduri Melitia, Qumaha (Adıyaman bölgesinde) ve kralı Kuştaşpili, • II. Rusa ise Hate, Halitu ve Muşki üzerine sefer yapmışlardır.


37. Soru

Asur İmparatorluğu hangi tarihte yıkılmıştır?

Cevap

Asur İmparatorluğu MÖ 605 yılında yıkılmıştır.


38. Soru

Citadel'in tanımı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

Cevap

Citadel, ulaşılması zor, dik ve sarp kayalıklara konuşlandırılmış, savunması kolay kaya yerleşimleridir.


39. Soru

Urartular (MÖ 850-600) hangi bölgede egemen olmuşlardır?

Cevap

Urartu yerleşim bölgesinin sınırlarını, batıda Karasu-Fırat, kuzeyde Kuzey Ermenistan Dağları, doğuda İran Azerbaycan’ındaki Savalan Dağları, güneyde ise Zagros Dağları’yla birleşen Doğu Toroslar oluşturur.


40. Soru

I- Kabartma Sanatı
II- Resim
III- Edebiyat
IV- Çivi Yazısı
V- Savaş Taktikleri
Urartu İmparatorluğun da Asur devleti etkisiyle gelişen sanat alanları nelerdir?

Cevap

Urartu Krallığı’nda çivi yazısı, yıllık sefer yapma, ölçü sistemi, kralı unvanlar, stel dikme, savaş taktikleri, nüfus nakilleri, resim, süsleme ve kabartma sanatı gibi uygulamalar, Asur etkili olarak gelişmiştir.


41. Soru

Urartu İmparatorluğu Kuzey Suriye’den nasıl etkilenmiştir?

Cevap

Urartu İmparatorluğunda mimari, sorguçlu miğferler, kazanlardaki siren eklentileri, hiyeroglif yazı, yakarak gömme, fildişi sanatı gibi dallarda Kuzey Suriye’den esinlenilmiştir.


42. Soru

Urartu İmparatorluğu’nda devlet idaresi nasıldır?

Cevap

Krallık, başında Tanrı Haldi’nin bulunduğu teokratik ve milliyetçi bir sistemle yönetilmekteydi. Kral sınırsız yetkilerle donatılmıştı. Aynı zamanda kral başrahip ve tanrının yeryüzündeki temsilcisiydi. Krallık tacı babadan, önceden veliaht olarak belirlenen oğula geçiyordu.


43. Soru

Mezar taşlarında ölünün kişisel özellikleri ne ile belirtilmektedir?

Cevap

Kişisel eşyaları ile belirtilmektedir.


44. Soru

Tümülüs tipi mezar anıtlarının en yoğun bulunduğu bölge nerededir?

Cevap

Tümülüs tipi mezar anıtlarının en yoğun bulunduğu bölge Yassıhöyük’tür.


45. Soru

Urartu İmparatorluğu’ndaki Tanrı ve İnanç hakkında bilgiler içeren Meher Kapı anıtı nerede bulunmaktadır?

Cevap

Meher Kapı anıtı Van ilinde bulunmaktadır.


46. Soru

Phryg soylularının ölülerini gömdükleri yerler nerelerdir?

Cevap

Phryg soyluları, ya Tümülüsler altındaki ahşap odalara ya da kayalık alanlara oyulan oda mezarlara gömülmüşlerdir.


47. Soru

Phryg ait kaya mezarları en çok hangi bölgelerde bulunmaktadır?

Cevap

Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya arasındaki bölgede kaya mezarlarına ait birçok örnek bulunmaktadır.


48. Soru

Sur duvarlarındaki kapılar, saray cepheleri kabartmalı ne ile kaplanmıştır?

Cevap

Sur duvarlarındaki kapılar, saray cepheleri kabartmalı taş bloklarla (ortostad) kaplanmıştır.


49. Soru

Geç Hitit Beylikler Dönemi’ne ait antik merkezler nerelerdir?

Cevap

Geç Hitit Beylikler Dönemi’ne ait antik merkezler şöyle sıralanabilir: • Kargamış, • Zincirli, • Malatya-Aslantepe, • Sakçagözü, • Karatepe, • Tell Tayinat.


50. Soru

İvriz kaya kabartması nerede bulunmaktadır?

Cevap

Konya’nın Ereğli ilçesine 12 km uzaklıkta, bir su kaynağının kayalık yüzeyinde bulunmaktadır.


51. Soru

İvriz kaya kabartması nasıl açıklanabilir?

Cevap

İvriz kaya kabartması; aramlaşmış Hitit sanatının anıtsal bir örneği ve Geç Hitit döneminin en önemli sanat yapıtlarından biri olarak kabul edilen Konya’nın Ereğli ilçesine 12 km uzaklıkta, bir su kaynağının kayalık yüzeyinde bulunan kabartmadır.


52. Soru

Meher Kapı anıtındaki yazıtta Urartu İmparatorluğunun inanç sistemi hakkında nasıl bilgiler, içermektedir?

Cevap

İnandığı, kutsadığı ve adlarına belirli dönemlerde kurban kestiği 79 tanrı, tanrıça ve tanrısal özellik bulunmaktadır.


53. Soru

Phrygler kimler karşısında yenilgiye uğramışlardır?

Cevap

Phrygler, Kimmerlerin karşısında yenilgiye uğradılar.


54. Soru

Tümülüs mezar nedir?

Cevap

Tümülüs; ölüler, düz ya da semerdam çatılı, kapısız, ev biçimindeki ahşap mezar odaları içindeki ahşap sedirler üzerine yatırılmış ve yanlarına değerli armağanlar bırakılarak üzerleri bir tepe oluşuncaya kadar toprakla örtülen mezar tipidir.


55. Soru

Phryglerin batı dünyası ile ilişkilerinin düzeyini gösteren en önemli kanıtlar nelerdir?

Cevap

Samos, Lindos, Paros, Olympia ve Perakhora’daki kutsal alanlara sunulan, Phryg fibulaları (İğneleri), omphaloslu bronz kaseler (göbekli bronz kaseler) ve kemerler Phryglerin batı dünyası ile ilişkilerinin düzeyini gösteren en önemli kanıtları oluşturmaktadır.


56. Soru

Phryglerde kilim için kullanılan ad nedir?

Cevap

Phrygler kilim için “tapates” adını kullanıyordu.


57. Soru

Phryglerin bulduğu müzik aletleri nelerdir?

Cevap

Phrygler; • Başta şüt olmak üzere, • Simbal, • Üçgen ve • Bir çeşit basit şüt olan Syrinks gibi birçok müzik aletinin bulucusu olarak bilinmektedirler.


58. Soru

Phryglerin, müzik ve dans alanına bakışları ve yaşantılarında ki yeri nasıl açıklanabilir?

Cevap

Müzik ve dans Phryglerin yaşamında önemli bir yer tutuyordu. Phryg halkı özellikle Kybele kült törenlerinde zil, çalpara ve davul eşliğinde gürültülü ve coşkulu danslar icra ediyordu.


59. Soru

Dönemin Anıtsal fasadların en görkemli ve en ünlüsü nedir?

Cevap

Dönemin Anıtsal fasadların en görkemli ve en ünlüsü Midas Anıtı ya da Yazılıkaya olarak isimlendirilen 17 m. yüksekliğinde ve 16.50 m. genişliğindeki fasaddır.


60. Soru

Ana Tanrıça Demir Çağı’nda Geç Hitit döneminde Kargamış kentinin baş tanrıçasına ne ad verilmektedir?

Cevap

Geç Hitit döneminde Kargamış kentinin baş tanrıçası “Kubaba” adıyla anılmaktadır.


61. Soru

Phryg seramik endüstrisinde kullandıkları motifler nelerdir?

Cevap

Phryg seramik endüstrisinde; • Tek merkezli daire, • Stilize geyik, • Geometrik desenli çerçeveler içine alınmış aslan ve boğa motifleri sevilerek kullanılan motifleri oluşturmaktadır.


62. Soru

Phryglerde halk mezarları ne şekilde yapılmıştır?

Cevap

Gösterişli soylu mezarlarının aksine halk mezarları oldukça basit ve sadedir. Yerleşim merkezi içine veya dışına yapılan gömüler, ya basit toprak mezar ya da küpler içine yapılmış kremasyon mezar şeklindedir.


63. Soru

Grafiti nedir?

Cevap

Grafiti, duvar yazıları ve resimler yoluyla kendini ifade eden bir görsel uygulamadır. Grafik sözcüğü kökeninden türetilmiştir.


64. Soru

Phryg uygarlığındaki halk mezarları en çok nerelerde bulunmuştur?

Cevap

Phryg uygarlığındaki halk mezarları en çok; • Gordion, • Boğazköy, • Pazarlı ve • Ankara’da bulunmuştur.


65. Soru

Midas Anıtı ya da Yazılıkaya olarak isimlendirilen fasad günümüzde hangi il sınırları içerisinde bulunmaktadır?

Cevap

Midas ya da Yazılıkaya Anıtı günümüzde, Eskişehire 80 km uzaklıkta bulunan Han ilçesinin Yazılıkaya köyünde bulunmaktadır.


66. Soru

Yazılıkaya-Midas Anıtı’nın yanı sıra dönemin diğer önemli anıtları hangileridir?

Cevap

Yazılıkaya-Midas Anıtı’nın yanı sıra; • Midas-Yazılıkaya Vadisi’nde, Bitmemiş Anıt, Areyastis Anıtı, • Kümbet Vadisinde Bahşayiş Anıtı, • Köhnüş Vadisi’nde Maltaş Anıtı ve Aslankaya Anıtı, • Afyonkarahisar ili, İhsaniye ilçesi, Döğer beldesi yakınlarındaki Büyük Kapı kaya ve Küçük Kapı Kaya Anıtı, • Kütahya’ın Tavşanlı ilçesi yakınlarında Delikli Taş Anıtı • En etkileyici ve en güzel anıtsal cephelerdir.


67. Soru

Phryg Ana Tanrıçası-Matar Kubileya’nın nerede yaşadığına inanılmaktaydı?

Cevap

Doğanın hâkimi olan Matar’ı yüksek dağlarda ve yalçın kayalarda yaşadığına inanılmaktaydı.


68. Soru

Phryg yerleşim sahası içinde bulunan dini anıtlara bakılarak Phryg dininin kaç bölümden oluştuğu görülmektedir?

Cevap

Phryg dininin; • İlkel Anadolulu ve • Hint Avrupalı olmak üzere iki bölümden oluştuğunu görülmektedir.


69. Soru

Anadolu’da güçlü bir inanç olarak saygı gören Ana Tanrıça inancı hangi yıllarda ortaya çıkmıştır?

Cevap

Ana Tanrıça inancı, MÖ 7. bin yıldan itibaren ortaya çıkmıştır.


70. Soru

Thrak kökenli Güneş Tanrısına ne ad verilmiştir?

Cevap

Thrak kökenli Güneş Tanrısına Sabazios denilmektedir.


71. Soru

Phrygler hangi konuşma ve yazı dili kullanılmaktaydı?

Cevap

Hint-Avrupa kökenli bir dil konuşan Phrygler, Arkaik Yunan alfabesine benzeyen bir harf yazısına sahiptir.


72. Soru

Ana Tanrıçanın hiçbir zaman önemini yitirmeden varlığını sürdürmesinde temel sebep nedir?

Cevap

Ana Tanrıça, doğanın en büyük yaratıcı gücü varsayılmasından dolayı önemini hiçbir zaman yitirmemiştir.


73. Soru

Matar Kubileya tanrıçasına ritüel törenleri nerelerde yapılmaktadır?

Cevap

Doğanın hakimi olan Matar’ı yüksek dağlarda ve yalçın kayalarda yaşadığına inanılmaktaydı ve bu inanç doğrultusunda tanrıçanın ritüel törenleri de vahşi doğada, ormanlık ve kayalık alanlardaki açık hava tapınaklarında gerçekleştirilmekteydi.


74. Soru

Phryg Savaş Tanrıları ile birlikte öne çıkan diğer tanrı figürleri hangileridir?

Cevap

Savaş Tanrıları ile birlikte; • Fırtına ve • Güneş tanrıları ön plana çıkmıştır.


75. Soru

Phryg inanç sistemlerinde “Savaş Tanrıları” figürlerinin ön plana çıkmasında ki yegâne sebep nedir?

Cevap

Demirden yapılan öldürücü silahların kullanılması ve savaşların süreklilik kazanması Savaş Tanrıları figürlerini ön plana çıkarmıştır.


76. Soru

“Deniz Kavimleri Göçleri” hangi tarihlerde nereye yapılmıştır?

Cevap

MÖ 1200-1050 tarihleri arasında Doğu Akdeniz bölgesine yapılan çeşitli göçler “Deniz Kavimleri Göçleri” olarak adlandırılmaktadır.


77. Soru

Geç Hitit Beylikleri kaç yılına kadar devam etmiştir?

Cevap

MÖ 1200’lerde batıdan gelen Ege Göçlerinin saldırıları eski gücünü kaybeden Hitit İmparatorluğu’na son vermiş, başta Boğazköy olmak üzere, bütün Hitit şehirleri yakılıp yıkılmıştır. Bu saldırılardan kurtulabilen Hititler Güney ve Güneydoğu Toroslar’ın dağlık bölgelerine çekilerek tarihte son Hitit Beylikleri çağını yaşamışlardır. Bundan sonra bir daha merkezi bir Hitit Devleti kurulamamış, Hitit geleneği, bu Geç Hitit Beylikleri tarafından Asurluların sürekli saldırıları ile tarih sahnesinden silindikleri devir olan MÖ 700 yıllarına kadar devam ettirilmiştir.


78. Soru

Citadel nedir? Tanımlayınız.

Cevap

Ulaşılması zor, dik ve sarp kayalıklara konuşlandırılmış, savunması kolay kaya yerleşimleridir.


79. Soru

Ortostad nedir? Tanımlayınız.

Cevap

Kerpiç yapı tekniğimde su basman seviyesi üzerine yerleştirilen büyük taş bloklardır. Kerpiç duvarların temelinin sağlam olmasını sağladıkları gibi, aynı zamanda üzerine kabartma resimler yapılarak süsleme unsuru olarak da kullanılmışlardır.


80. Soru

Geç Hitit Sanatı’ında heykeltraşlığın mimaride kullanıldığı alanlar nelerdir?

Cevap

Geç Hitit Krallıkları sanatında heykeltraşlık mimari ile kaynaşmış, giderek onun hizmetine girmiştir. Anıtsal yapılarda cephelerin alt kısımları “Ortostat”diye adlandırılan kabartmalı taş blok ve levhalarla kaplanmıştır. Heykeltraşlığın mimaride kullanılan bir başka ögesi de sütun altlıklarıdır. Ustaca desenlenmiş taş sütun altlıkları bağımsız bir öğe olarak, 8.yüzyıldan itibaren Güneydoğu Anadolu ve Suriye’de yaygın bir biçimde kullanılmıştır.


81. Soru

Geç Hitit heykelciliğinde mimariye bağlı olmayan anıtsal örneklerden en tanınmışları hangileridir?

Cevap

Geç Hitit heykelciliğinde mimariye bağlı olmayan anıtsal örnekler de bulunmaktadır. Oransız vücut ölçüleri ile dikkati çeken bu heykellerden Malatya ve Zincirli Kral Heykelleri en tanınmış olanlarıdır.


82. Soru

Stel nedir? Tanımlayınız.

Cevap

Geç Hitit heykelciliğinin önemli bir kolu da mezar taşlarıdır (stel). Törensel cenaze yemeklerini ve aile yaşamından sahneleri yansıtan bu taşlarda, ölünün kişiliğini yansıtan özellikler de özel eşyaları ile belirtilmiştir. Bu bölgedeki atölyeler 8. yüzyıl boyunca süren serbest ticaret ve sanat alanındaki canlılık nedeniyle heykel sanatına yeni bir anlayış getirmişlerdir. Figürlere üzgün, öfkeli, kederli, neşeli ifadeler verilmiş, bu yolla lirik bir gerçekçiliğe varılmıştır. Yerleşimin dışı- na dikilen bu mezar taşlarının önünde dini törenler yapılmaktaydı.


83. Soru

Urartuların başkenti neresidir?

Cevap

Urartuların, başkenti Tuşpa (Van) idi.


84. Soru

Urartuların en güçlü dönemi hangi tarihlere rastlamaktadır? Bu dönemde egemenlik sınırları içinde kalan bölgeler nerelerdir?

Cevap

Urartu Devleti en güçlü döneminde (MÖ 8-7.yüzyıl), günümüzdeki Doğu Anadolu, Kuzeybatı İran, Irak’ın küçük bir bölümü ile kuzeyde Aras Vadisi’ne kadar bölge egemenlik sınırları içinde idi.


85. Soru

Urartu yerleşim bölgesinin sınırları oluşturan coğrafi yapılar nelerdir?

Cevap

Urartu yerleşim bölgesinin sınırlarını, batıda Karasu-Fırat, kuzeyde Kuzey Ermenistan Dağları, doğuda İran Azerbaycan’ındaki Savalan Dağları, güneyde ise Zagros Dağları’yla birleşen Doğu Toroslar oluşturur.


86. Soru

Asur İmparatorluğu kaç yılında yıkılmıştır?

Cevap

MÖ 605 yılında da Asur İmparatorluğu tarihe karışmıştır.


87. Soru

Asur İmparatorluğunun yıkılması Urartu Devleti’ni nasıl etkilemiştir?

Cevap

Asur İmparatorluğu’nun yıkılması Urartu Devleti’ni de etkilemiş ve Med ve İskit tehlikesi Urartu üzerine odaklanmıştır. Urartu İmparatorluğu de bu saldırılara dayanamamış ve tarihe karışmıştır.


88. Soru

Urartu İmparatorluğu kaçıncı yüzyılda yıkılmıştır?

Cevap

Urartu İmparatorluğu Med ve İskit saldırılarına dayanamamış ve MÖ 7. yüzyılın sonunda tarih sahnesinden çekilmiştir.


89. Soru

Urartu İmparatorluğu’nda devlet idaresi nasıl yürütülmekteydi?

Cevap

Krallık, başında Tanrı Haldi’nin bulunduğu teokratik ve milliyetçi bir sistemle yönetilmekteydi. Kral sınırsız yetkilerle donatılmıştı. Aynı zamanda kral baş rahip ve tanrının yeryüzündeki temsilcisiydi. Krallık tacı babadan, önceden veliaht olarak belirlenen oğula geçiyordu. Devlet yönetiminde gezici başkentleri olan bir sistem benimsense de krallığın başkenti Tuşpa (Van) idi. Başkentteki saray ve geniş kapsamlı bürokrasi her şeye egemendi. II.Rusa zamanında sarayda hizmet veren görevlilerin sayısı oldukça fazlaydı. Çalışan bu görevliler arasında harem ağaları, sakiler, ibrikçi başları, kadın dokumacılar, katipler, muhafızlar, köpek bakıcıları gibi görevliler bulunmaktaydı. Çavuştepe, Karmir-Blur gibi kalelerde ortaya çıkartılan büyük boyutlu resmi devlet depoları çok sayıda insanın beslenme sorununa cevap verecek kapasitede inşa edilmişti. Toplum, soylular, savaşçılar, çiftçiler, hizmetliler ve köleler olmak üzere piramidal bir düzende sınışara ayrılmaktaydı. Piramidin en tepesinde krali aile ve saraya yakın görevli ve askerlerden oluşan iki sınışı bir aristokrasi yer alıyordu. Halkın büyük bir bölümü, aileleri ile birlikte başka ülkelerden getirtilip çeşitli işlerde çalıştırılan gruplardan oluşmaktaydı. Genellikle bu gruplar, kale, baraj, su kanalı, yol yapımı vb. gibi ağır işlerde kullanılıyorlardı. Urartu krallığının toprakları eyaletlere bölünmüştü ve başkentten atanan valiler tarafından yönetiliyordu. Bazen ele geçirilen yerel yönetici beyler vali olarak görevlendirilebiliyordu. Eyalet merkezleri, tarıma elveriş ve stratejik noktalar göz önünde bulundurularak seçiliyordu ve buralardaki kalelerde merkezi hükümetin resmi temsilcisi valinin oturduğu bir saray ve Tanrı Haldi’ye adanmış tapınak bulunmaktaydı. Valiler, yasa ve düzenin korunması, vergi toplanması ve eyaletteki dinsel törenlerin düzenli yürütülmesinden sorumluydu. Asker toplamak ve eğitmek, yollar, kanallar, dinlenme tesisleri, kamusal yapılar gibi devlet mallarının bakımını yapmak da görevleri arasındaydı. Krallık iyi eğitilmiş ve çeşitli sınışara ayrılmış bir orduya sahipti. Ordunun savaş görevinin yanı sıra, haraç, ganimet ve tutsak elde etmek gibi görevleri vardı. Her eyaletin bir ordu besleme yükümlüğü vardı ve ordunun başında bazen kral sefere çıkabildiği gibi bazen de yönetimi başkomutana bırakabiliyordu.


90. Soru

Meher Kapı anıtındaki yazıta göre, Urartuların inandığı, kutsadığı ve adlarına belirli dönemlerde kurban kestiği kaç tanrı, tanrıça ve tanrısal özellik bulunmaktadır?

Cevap

Meher Kapı anıtındaki yazıta göre, Urartuların inandığı, kutsadığı ve adlarına belirli dönemlerde kurban kestiği 79 tanrı, tanrıça ve tanrısal özellik bulunmaktadır.


91. Soru

Urartuların baştanrısının adı nedir?

Cevap

Haldi - (Eşi Bagbartu / Bagmaştu / Arubani) Urartuların baştanrısı idi. İsim olarak kökeni XIII. yüzyıl Asur yazıtlarına kadar inmektedir.


92. Soru

Urartuların kullandığı yazı çeşitleri nelerdir?

Cevap

Urartular Ön Asya’da yaşayan diğer halklar gibi çivi yazısı kullanmaktaydılar. Bu yazı Asur çivi yazısından alınmıştı. İlk başlarda tümüyle Asur çivi yazısını benimseyen Urartular bu yazıyı kısa sürede basitleştirerek kendi dillerine uydurmuşlardır. Urartuca yazıtlar daha çok taş eserler üzerine kazılmış ve propagandaya yöneliktir. Bu yazı aynı zamanda pratik amaçlar için, kil tabletler, büyük depo küpleri, tunç eserler ve mühürler üzerine de yazılmıştır. Urartular aynı zamanda Hitiler gibi, çivi yazısının yanında hiyeroglif (resim yazısı) de kullanıyorlardı. Bu tip yazı az gelişmişti ve daha çok gündelik işlerde kullanılıyordu.


93. Soru

Phrygler’in kökeni hangi topluluğa dayanmaktadır?

Cevap

Phrygler, MÖ 1200’lerden itibaren Makedonya ve Trakya’dan dalgalar halinde Anadolu’ya göç ettiği düşünülen Thrak kökenli bir topluluktur. Orta Anadolu’da MÖ 9. yüzyıl’dan itibaren siyasi bir güç olarak çok renkli büyük bir uygarlık kurmuşlardır.


94. Soru

Phrygler’de yazı ve dilin karakteristik özellikleri nelerdir?

Cevap

Hint-Avrupa kökenli bir dil konuşan Phrygler, Arkaik Yunan alfabesine benzeyen bir harf yazısına sahipti. Gordion kazıları Phrygler’in MÖ 8. yüzyılın ikinci yarısından itibaren alfabetik yazıyı kullandıklarını göstermiştir. Bu yazı esas olarak sağ- dan sola doğru yazılır. Bununla birlikte Phrygler soldan sağa yazı şekillerini de kullanmışlardır. Okunabilmekle birlikte henüz anlaşılamayan Phryg dilinde yazılmış yazıtların büyük bir bölümü adak yazıtı karakterinde olup kaya fasadları, nişler, altarlar, taş bloklar ve küçük adak eşyaları üzerinde yer almaktadır. Ayrıca vazo üzerine yazılmış günlük yaşamla ilgili olduğu düşünülen çok sayıda graffiti de mevcuttur. Phryg dili MS 2. ve 3. yüzyılda Geç Phryg yazıtları şeklinde tekrar orta ya çıkmıştır. Bu durum köklü Phryg kültürünün Roma dönemine yansıyan etkileri şeklinde yorumlanmaktadır.


95. Soru

Tümülüs nedir? Açıklayınız.

Cevap

Ölülerin, düz ya da semerdam çatılı, kapısız, ev biçimindeki ahşap mezar odaları içindeki ahşap sedirler üzerine yatırıldığı ve yanlarına değerli armağanların bırakılarak üzerleri bir tepe oluşuncaya kadar toprakla örtülen mezar tipidir.


Bahar Dönemi Dönem Sonu Sınavı
25 Mayıs 2024 Cumartesi